ΟΙ ΕΚΘΕΣΕΙΣ ΤΗΣ Α' ΛΥΚΕΙΟΥ: ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ-ΜΜΕ - ΚΛΕΙΩ ΠΕΡΗΦΑΝΟΥ

Θέμα : η διαφήμιση

@ Ορισμός : διαφήμιση είναι η προβολή με έξυπνο τρόπο και με οποιοδήποτε μέσο(έντυπο, εικόνα, λόγο) διάφορων υλικών αγαθών. Η διαφήμιση κάνει γνωστό ένα προϊόν στο κοινό.

@ Ιστορική ανασκόπηση : η διαφήμιση εμφανίζεται πρώτη φορά στη διάρκεια του Μεσοπολέμου, όταν η εκβιομηχάνιση της παραγωγής δημιούργησε πληθώρα προϊόντων που έπρεπε να πωληθούν.

@ Μορφή της διαφήμισης σήμερα :

               I.      προβάλλει συγκεκριμένα ανθρώπινα πρότυπα(επιτυχημένου, πλούσιου, με αυτοπεποίθηση,  …ανθρώπου). Συγκεκριμένα προβάλλει από τρόπους συμπεριφοράς μέχρι τρόπους ενδυμασίας.

            II.      μεταδίδει μηνύματα υπό μορφή σλόγκαν.

         III.      καθοδηγεί την κοινή γνώμη σε διάφορα κοινωνική ή πολιτικά ζητήματα.

         IV.      υπερβολική προβολή των ιδιοτήτων του προϊόντος.

@ Η μορφή της σωστής διαφήμισης. Πώς θα έπρεπε να είναι ;

               I.      να προβάλλει το καλό εμπόρευμα.

            II.      να μη διαφημίζει περισσότερα απ’ ό,τι προσφέρει

         III.      να ανταποκρίνεται στην αλήθεια.

         IV.      να σέβεται τα ήθη και τα έθιμα της κοινωνίας μέσα στο πλαίσιο της οποίας λειτουργεί η διαφήμιση. 

@ Λόγοι που συντέλεσαν στην ευρύτατη διάδοση της διαφήμισης :

               I.      ο έντονος ανταγωνισμός μεταξύ των επιχειρήσεων, για να γνωστοποιήσουν τα προϊόντα τους στο ευρύτερο κοινό και να μεγιστοποιήσουν τα κέρδη τους.

            II.      το πνεύμα του υλικού ευδαιμονισμού που χαρακτηρίζει το σύγχρονο άνθρωπο (ευτυχία είναι να έχεις…).

         III.      οι μέθοδοι επηρεασμού των συνειδήσεων εφαρμόζονται στη σημερινή διαφήμιση. Επιστρατεύει επιστήμες, όπως η ψυχολογία, η κοινωνιολογία, για να προκαλέσει τεχνητές ανάγκες και να χειραγωγήσει την ανθρώπινη επιθυμία.

         IV.      η ανάπτυξη της σύγχρονης τεχνολογίας. Τα Μ. Μ. Ε. (τηλεόραση, ραδιόφωνο, έντυπα) ευνοούν τη γρήγορη μετάδοση των διαφημιστικών μηνυμάτων.

@ Η διαφήμιση απευθύνεται σε μεγάλο ποσοστό κυρίως στα παιδιά και τους νέους. Λόγοι για τους οποίους συμβαίνει αυτό :

               I.      τα παιδιά βρίσκονται σε μια ηλικιακή φάση κατά την οποία δεν έχουν την ωριμότητα ούτε έχουν ακόμη αναπτύξει την κρίση τους για να αξιολογήσουν σωστά τα προβαλλόμενα μηνύματα. Είναι επομένως πιο ευάλωτα και εύπιστα.

            II.      υπάρχει μια ποικιλία προϊόντων που αφορά ιδιαίτερα στα παιδιά (σχολικά είδη, παιχνίδια κ.α.)

         III.      οι νέοι υιοθετούν πιο εύκολα το καινούριο, για να είναι σύγχρονοι, ακολουθούν πιστά τη μόδα και είναι επιρρεπείς στα κελεύσματά της.

         IV.      η σύγχρονη οικογένεια είναι παιδοκεντρική και υπερπροστατευτική. Οι γονείς δαπανούν μεγάλα ποσά για να ικανοποιήσουν τις απαιτήσεις των παιδιών τους, ακόμη και τις πιο υπερβολικές.

@ Διαφήμιση και γυναίκα · λόγοι που η διαφήμιση στοχεύει σ’ αυτή :

               I.      η γυναίκα είναι ο διαχειριστής της οικογένειας, που κυρίως αγοράζει και χρησιμοποιεί τα διαφημιζόμενα καταναλωτικά προϊόντα.

            II.      έχει υποδεέστερη κοινωνική θέση και τα καταναλωτικά αγαθά λειτουργούν ως υποκατάστατα, που της δημιουργούν την ψευδαίσθηση ότι «ξεφεύγει» από την δυσμενή αυτή κατάσταση.

         III.      στη σύγχρονη κοινωνία το «έχειν» ταυτίζεται με το «είναι». Το «έχειν» λοιπόν γίνεται μέσο καταξίωσης, κύρους, γοήτρου, κοινωνικής διαφοροποίησης.

@ Συνέπειες της διαφήμισης :

         Α. θετικές

                       I.      ενημερώνει τους καταναλωτές για τα προσφερόμενα προϊόντα

                    II.      προκαλεί την άμιλλα και το συναγωνισμό, με αποτέλεσμα τη βελτίωση των προϊόντων.

                 III.      δημιουργεί νέα επαγγέλματα (μακετίστες, διαφημιστές, σχεδιαστές κ.α.) και καταπολεμάται  η ανεργία.

                 IV.      μειώνονται οι τιμές των προϊόντων, λόγω του ανταγωνισμού.

                    V.      αναπτύσσεται το εμπόριο.

                 VI.      αυξάνεται η παραγωγικότητα και τονώνεται η εθνική οικονομία.

              VII.      διαδίδονται νέα προϊόντα.

           VIII.      γίνονται γνωστά μέτρα για την καταπολέμηση διαφόρων ασθενειών και επιδημιών.

                 IX.      βελτίωση του επίπεδου ζωής των ανθρώπων.

       Β. αρνητικές 

                       I.      περιορίζει την πρωτοβουλία και την ελευθερία βούλησης του καταναλωτή.

                    II.      ο άνθρωπος οδηγείται στην πλεονεξία και την υπερκατανάλωση.

                 III.      δημιουργεί πλασματικές ανάγκες, με αποτέλεσμα να αυξάνει το άγχος.

                 IV.      οδηγεί το άτομο στη βία, στα ναρκωτικά και την εγκληματικότητα, για να πραγματοποιήσει τις πλασματικές του ανάγκες.

                    V.      ο άνθρωπος γίνεται υλιστής και απομακρύνεται από κάθε είδους ιδανικά και αξίες.

                 VI.      την αξία της διαφήμισης την επιβαρύνεται ο ίδιος ο καταναλωτής με αύξηση των τιμών.

              VII.      προβάλλονται και επιβάλλονται νέα πρότυπα ζωής και αξίες.

           VIII.      με τις αφίσες ρυπαίνεται το περιβάλλον, και αλλοιώνεται το φυσικό τοπίο.

                 IX.      με τη μεγιστοποίηση της παραγωγής εξαντλούνται οι φυσικοί πόροι, που χρησιμοποιούνται για την παραγωγή.

                    X.      κάνει κακή και, κάποιες φορές, προσβλητική χρήση των ατόμων και κυρίως του γυναικείου φύλου.

                 XI.      το άτομο υφίσταται πλύση εγκεφάλου, δεν μπορεί να διαμορφώνει προσωπική πολιτική σκέψη και κρίση και δέχεται τις προβαλλόμενες πολιτικές ιδεολογίες(εθισμός των μαζών).

              XII.      καλλιεργεί το μιμητισμό και την παθητικότητα(όλοι δέκτες των ίδιων μηνυμάτων).

           XIII.       κακοποιείται η λειτουργία της γλώσσας με τη συνθηματική χρήση της και την πληθώρα ξενικών στοιχείων.

@ Οι προϋποθέσεις που είναι απαραίτητες για την σωστή / θετική λειτουργία της διαφήμισης :

                   I.      συνειδητοποίηση από μέρους του ατόμου του χαρακτήρα και των σκοπών της διαφήμισης στο πλαίσιο της ελεύθερης οικονομίας.

                II.      επαναπροσδιορισμός των αξιών. Απαλλαγή από το πνεύμα του υλικού ευδαιμονισμού.

             III.      κριτική στάση του ατόμου απέναντι στην αποχαυνωτική επίδραση της διαφήμισης.

             IV.      πνευματική καλλιέργεια, που θα δημιουργήσει τους απαραίτητους αμυντικούς μηχανισμούς και θα αναπτύξει την ελεύθερη βούληση.

                V.      αναγκαία η παρέμβαση της πολιτείας : να καθορίσει όρια στη χρήση και το περιεχόμενο της διαφήμισης, να θεσπίσει κώδικα δεοντολογίας για τους διαφημιστές, να προωθήσει την ανθρωπιστική παιδεία, να ενημερώσει για τους κινδύνους της διαφήμισης.

             VI.      οι διαφημιστές πρέπει : να τηρούν τις αρχές δεοντολογίας, να σέβονται την αξιοπρέπεια και την πνευματική υπόσταση του καταναλωτή, να αποφεύγουν την παραπλάνηση.

 

Θέμα : τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης

Ορισμός : όργανα άτυπης μορφής (κρατικά ή μη) που έχουν σκοπό την ενημέρωση του κοινού, την πληροφόρηση(τη μεταβίβαση ή τη μετάδοση κάποιων ειδήσεων ή απόψεων ποικίλου περιεχομένου).

Είδη : ραδιόφωνο, τηλεόραση, Τύπος, περιοδικά, βιβλία.

Η αναγκαιότητά τους : βοηθούν τις κοινωνίες να αποκτήσουν αναγκαίες γνώσεις για τη ζωή και επίγνωση των γεγονότων που συμβαίνουν τόσο στον τόπο που ζουν, όσο και σ’ ολόκληρο τον κόσμο. Το άτομο με τη βοήθεια της πληροφόρησης αποκτά γνώμη για θέματα που αφορούν τον ίδιο και την κοινωνική ζωή. Μέσα από τα μέσα ενημέρωσης ο άνθρωπος γίνεται και πομπός και δέκτης : σαν πομπός, μπορεί να εκφράσει τη γνώμη του και σαν δέκτης μαθαίνει τις αποφάσεις του κοινωνικού συνόλου.

Ο λόγος της μεγάλης επιρροής τους : η πληροφόρηση σήμερα είναι αναγκαία και ικανοποιείται καθημερινά με αυτά τα μέσα, επειδή υπάρχουν παντού, και μπορεί εύκολα να τα χρησιμοποιήσει κάθε άνθρωπος. Η τηλεόραση ,κυρίως, και το ραδιόφωνο υπάρχουν σε κάθε σπίτι και τα άτομα καθημερινά παρακολουθούν τα προγράμματά τους, οπότε γίνονται ενεργητικοί ή και παθητικοί δέκτες των μηνυμάτων που εκπέμπονται άμεσα ή έμμεσα.

Ο ρόλος των Μ. Μ. Ε. :

1.      μεταφέρουν καθημερινά νέα απ’ όλο τον κόσμο και μάλιστα την ώρα που συμβαίνουν.

2.      προβάλλουν πολιτικές ιδεολογίες και ηγέτες.

3.      ενημερώνουν για τις τρέχουσες πολιτικές καταστάσεις και εξελίξεις.

4.      παρουσιάζουν τα πολιτιστικά στοιχεία της εποχής, τα επιτεύγματα της τεχνολογίας, τα κοινωνικά ρεύματα, τα παλαιότερα στοιχεία πολιτισμών, γενικά δίνουν στοιχεία για την εξέλιξη του πολιτισμού.

5.      παρουσιάζονται γνώμες πάνω σε πολιτειακές αντιλήψεις, σε οικονομικά θέματα, σε κοινωνικά προβλήματα, σε ό,τι έχει σχέση με τον άνθρωπο και τη ζωή.

6.       επιμορφώνουν, ψυχαγωγούν και διασκεδάζουν, ικανοποιώντας τις απαιτήσεις κάθε ατόμου.

Προσφορά των Μ. Μ. Ε. : (θετική είναι η προσφορά τους, όταν οι πληροφορίες που διαδίδονται χαρακτηρίζονται από ακρίβεια, επιλογή, ποιότητα, αντικειμενικότητα). Όταν υπάρχουν αυτά τα στοιχεία, τα άτομα έχουν τις εξής ωφέλειες :

1.      διαμορφώνουν σωστή γνώμη για τα γεγονότα και καταστάσεις.

2.      διαπλάθεται η προσωπικότητά τους δημιουργικά και μπορούν να αντιμετωπίσουν τις δυσκολίες της καθημερινότητας ρεαλιστικά και ώριμα.

3.      συμμετέχουν στις δημοκρατικές διαδικασίες με δυναμικό τρόπο, αφού τους παρέχεται το δικαίωμα ν’ αντιδρούν, να προτείνουν, να επικροτούν τα πολιτικά δρώμενα.

4.      το άτομο κοινωνικοποιείται

5.      προωθούνται οι επιστήμες, οι τέχνες και τα γράμματα.

6.      επικρατεί η διαφάνεια και η αλήθεια, το άτομο μπορεί να έχει εμπιστοσύνη στον εαυτό του, στους γύρω του ή και στους ιθύνοντες της πολιτικής ζωής

Αρνητική επίδραση των Μ. Μ. Ε. στον άνθρωπο : (αυτό συμβαίνει όταν διαστρεβλώνεται η αλήθεια, όταν προβάλλονται θέματα άσχετα με τις ανάγκες της κοινωνίας, όταν δεν ακούγεται η γνώμη των πολλών, όταν οι πληροφορίες ελέγχονται από τους ισχυρούς της εξουσίας, όταν προβάλλεται το καταναλωτικό πρότυπο, όταν υπερισχύει ο «κίτρινος τύπος»,…)

1.      τα άτομα «ανεγκεφαλοποιούνται», γίνεται στάση ζωής το «άρτος και θεάματα».

2.      χάνεται η ελευθερία έκφρασης.

3.      άμεσος κίνδυνος για μαζικοποίηση, όπου το άτομο χάνει την προσωπικότητά του και γίνεται εύκολα υποχείριο των ισχυρών.

4.      αποπροσανατολίζουν την κοινή γνώμη και την κάνουν να ξεχνά τους πραγματικούς της στόχους, υπερτονίζουν το καταναλωτικό πρότυπο.

5.      ασκείται στις μάζες μια ασυνείδητη ψυχολογική βία, που συνηθίζουν να δέχονται αδιαμαρτύρητα ό,τι τους «σερβίρεται», χωρίς να έχουν τη δύναμη να αντιδράσουν σ’ αυτό(αλλοτρίωση).

6.      το άτομο δεν μπορεί να επεξεργαστεί και να κατανοήσει τις ασαφείς πληροφορίες, γι’ αυτό απομονώνεται και αδιαφορεί για τη ζωή.

7.      παύει να λειτουργεί η δημοκρατία, όταν δεν εκφράζεται η λαϊκή γνώμη.

Πώς πρέπει να ασκείται η πληροφόρηση :

1.      να υπάρχει ρεαλιστική και αντικειμενική ενημέρωση για τα διάφορα προβλήματα και τους τρόπους λύσεις τους.

2.      να ασκείται κριτική σε θέματα πολιτικού περιεχομένου με βάση τα δημοκρατικά ιδεώδη.

3.      να απορρίπτουν το μοντέλο του καταναλωτικού όντος και να προβάλλουν ένα διαφορετικό μοντέλο ζωής(ενασχόληση με τον πολιτισμό, τις τέχνες, τα γράμματα και την επιστήμη.)

4.      να αποφεύγεται η «ηρωοποίηση» και η έντονη προβολή προτύπων βίας και εγκληματικότητας.

5.      να στηλιτεύεται η εκμετάλλευση, η αδικία, η διαφθορά. Επίσης άλλες απόψεις όπως ρατσιστικές προκαταλήψεις, φασιστικές ιδεολογίες κ.λ.π. πρέπει να προβάλλονται μεν αλλά να ασκείται η απαραίτητη κριτική.

6.      γενικά, η πληροφόρηση απαιτεί υπευθυνότητα και σεβασμό. Είναι ένα λειτούργημα, καθώς τα Μ. .Μ. Ε.  διαμορφώνουν νοοτροπίες και πολίτες.

 Πώς ασκείται σήμερα η πληροφόρηση :

1.      προτίμηση σε πληροφορίες που έχουν σχέση με το έγκλημα και τη βία, γιατί υπάρχουν εμπορικά κίνητρα (τηλεθέαση).

2.      η πληροφόρηση είναι προϊόν τεχνολογίας και η τεχνολογία είναι κτήμα των ανεπτυγμένων χωρών. Κατά συνέπεια, ασκείται έλεγχος από τις χώρες αυτές, επομένως δεν υπάρχει αντικειμενικότητα.

3.      η πληροφόρηση υπάγεται σε πολιτικές σκοπιμότητες(εξυπηρέτηση συμφερόντων, διαστρέβλωση ή απόκρυψη γεγονότων).

4.      προβολή καταναλωτικού προτύπου.

Μ. Μ. Ε. και νέοι : τα μέσα μαζικής ενημέρωσης προβάλλουν μια εικόνα της νεολαίας, όπου:

1.      παρουσιάζουν το νεανικό έγκλημα, δίνοντας μια εικόνα για τους νέους αποκαρδιωτική(παρουσιάζονται ανεύθυνοι, ασεβείς, επιπόλαιοι, αδίστακτοι).

2.      τροφοδοτούν την προτίμηση στη σκανδαλοθηρία, επιδεικνύοντας και μεγαλοποιώντας ό,τι έχει ως σημείο αναφοράς τους νέους : η αληθινή διάσταση των πραγμάτων θυσιάζεται στο βωμό της εμπορικής σκοπιμότητας.

3.      η ποιότητα και η ακρίβεια των ειδήσεων δεν ελέγχεται. Επομένως, και αν ακόμη δεχτούμε ότι στηλιτεύονται κάποια αρνητικά σημεία της νεολαίας, δεν γίνεται καλόπιστη κριτική, δεν αναζητούνται τα βαθύτερα αίτια.

 Κατά συνέπεια :

1.      ένα μέρος του κοινού αντιμετωπίζει τη νεολαία απορριπτικά →διευρύνεται το χάσμα των γενεών.

2.      οι νέοι συνηθίζουν και μιμούνται τα πρότυπα που παρουσιάζονται, αλλά και απομονώνονται και περιθωριοποιούνται.

Μ. Μ. Ε, και δημοκρατία : τα μέσα μαζικής ενημέρωσης, από τον 18^ο αι. θεωρούνται ως η «τέταρτη εξουσία». Έχουν λοιπόν τη δύναμη να στηρίξουν αλλά και να συντελέσουν στην κατάλυση του δημοκρατικού πολιτεύματος.

   Α. στηρίζουν τη δημοκρατία γιατί :

1.     μεταβιβάζονται τα μηνύματα και του πολίτη προς την πολιτεία και τα όργανά της και  της πολιτείας προς τον πολίτη.

2.     με βάση την έγκυρη, ακριβή και πλήρη ενημέρωση, ο πολίτης μπορεί να επιλέξει πιο σωστά τα όργανα που θα διαμορφώσουν τη μοίρα του και η πολιτεία να χαράξει την πολιτική που ανταποκρίνεται στις λαϊκές ανάγκες.

3.     ο λαός αναδεικνύεται σε ένα σύνολο από ενημερωμένους πολίτες που συμμετέχει στα κοινά και επηρεάζει αποφασιστικά τις πολιτικές εξελίξεις.

4.     ευνοείται ο διάλογος ανάμεσα στον άρχοντα και τον αρχόμενο.

5.     με βάση όλα αυτά ο Τύπος αναδεικνύεται σε όργανο έκφρασης και ενημέρωσης της κοινής γνώμης.

         Β. καταλύουν τη δημοκρατία γιατί :

1.      δεν έχουν βαθιά συνείδηση του χρέους τους και παρεκκλίνουν από την αλήθεια.

2.      κατευθύνονται από μια συγκεκριμένη παράταξη, είναι δηλαδή πολιτικά εξαρτώμενα.

3.      αποπροσανατολίζουν το λαό με προπαγάνδα και δημαγωγία, φανατίζουν, προκαλώντας μ’ αυτό τον τρόπο κοινωνικές αναταραχές.

4.      είναι α-πολιτικά, με περιεχόμενο δηλαδή που δε θίγει τις αδικίες και τα σφάλματα των αρχών και δεν αποκαλύπτει τις αυθαιρεσίες τους.

Τα αίτια του φαινομένου της καταπάτησης της ανθρώπινης αξιοπρέπειας :

1.      ο σεβασμός της ανθρώπινης αξιοπρέπειας δεν απασχολεί τη λεγόμενη «τέταρτη εξουσία».

2.      η δήθεν δημοκρατική ενημέρωση της κοινής γνώμης.

3.      ο κακώς εννοούμενος «έλεγχος» της κοινωνικής ζωής.

4.      ο ανταγωνισμός ανάμεσα στα μέσα μαζικής ενημέρωσης και τα οικονομικά τους συμφέροντα.

5.      τα διαπλεκόμενα συμφέροντα και η εξάρτηση του Τύπου από τα πολιτικά κόμματα.

6.      ο επαγγελματικός ζήλος φιλόδοξων δημοσιογράφων.

7.      το χαμηλό επίπεδο δημοσιογράφων και μερίδας του κοινού που αρέσκεται σε αυτού του είδους την πληροφόρηση.

8.      η επαρχιώτική νοοτροπία του κοινωνικού κουτσομπολιού.

Τρόποι προστασίας από την αρνητική λειτουργία των Μ. Μ.Ε. :  

          Α. από την πολιτεία :

1.      θέσπιση νομικού πλαισίου για αυτόκλητη επέμβαση της δικαιοσύνης, όταν γίνεται παραβίαση των ανθρώπινων δικαιωμάτων.

2.      παρακολούθηση αυτού του είδους του τύπου.

3.      καλύτερη παιδεία για τους πολίτες, ώστε να μπορούν να επεξεργάζονται κριτικά και να αποκωδικοποιούν τα μηνύματα και να τα αξιολογούν σωστά.

          Β. από τους πολίτες:

1.      να μην αποδέχονται παθητικά ό,τι προβάλλεται με στόχο την παραπλάνησή τους.

2.      να μη λειτουργούν ως απλοί συλλέκτες πληροφοριών.

3.      να διασταυρώνουν τις πληροφορίες.

4.      να είναι εκλεκτικοί στις επιλογές τους και να αρνούνται να υποβιβάζουν και να εξευτελίζουν την προσωπικότητά τους.

5.      να γνωρίζουν τους κανόνες λειτουργίας των Μ. Μ. Ε.  και να παρεμβαίνουν, κυρίως μέσω συλλογικών οργάνων, για την ορθή λειτουργία τους.