ΠΑΡΑΓΡΑΦΟΣ ΠΕΡΙΛΗΨΗ

ΝΕΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ

ΕΚΦΡΑΣΗ- ΕΚΘΕΣΗ

ΠΑΡΑΓΡΑΦΟΣ

ΠΕΡΙΛΗΨΗ

Επιμέλεια : Στράτος Τσαγκαρής

Η ΠΑΡΑΓΡΑΦΟΣ

1 .ΟΡΙΣΜΟΣ

Η παράγραφος είναι μια ενότητα προτάσεων του γραπτού λόγου , που στόχο έχει την ανάπτυξη με σύντομο σχετικά τρόπο ενός θέματος. Για την ακρίβεια, μιας πλευράς του θέματος ,διότι ο περιορισμένος αριθμός των προτάσεων που απαρτίζουν την παράγραφο, δε μας επιτρέπει -συνήθως- τη διεξοδική και λεπτομερειακή ανάπτυξη του θέματος που αναλύεται.

2. ΔΟΜΗ

Η παράγραφος αποτελείται συνήθως από τρία μέρη : α) τη θεματική περίοδο , β) τις λεπτομέρειες ή τα σχόλια και γ) την πρόταση –κατακλείδα.

3. ΑΠΑΡΑΙΤΗΤΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΗΣ ΠΑΡΑΓΡΑΦΟΥ

Μια καλή παράγραφος ,εκτός από την παραπάνω δομή, πρέπει :

α) να θέτει καθαρά ένα σκοπό

β) να έχει επαρκή ανάπτυξη 

γ) να είναι καλά οργανωμένη σύμφωνα με ένα σχέδιο.

4. ΤΟ ΥΛΙΚΟ ΤΗΣ ΠΑΡΑΓΡΑΦΟΥ

Το υλικό είναι αποθηκευμένο στο μυαλό μας .Είναι το σύνολο των γνώσεών μας. Η επιλογή του υλικού γίνεται με τη σωστή ιεράρχηση των σημαντικότερων πληροφοριών ή απόψεων που σκοπεύουμε να εκθέσουμε ,για να τεκμηριώσουμε επαρκώς τη θέση μας για το θέμα της παραγράφου. Η λογική συνέχεια των προτάσεων που θα συμπεριλάβουμε στην παράγραφο είναι αποτέλεσμα επίσης, της σωστής επεξεργασίας του υλικού μας.

5. Η ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ (ΠΡΟΤΑΣΗ)

Η θεματική περίοδος είναι το πρώτο και ίσως το σημαντικότερο μέρος μιας παραγράφου. Η περίοδος αυτή εκφράζει την κύρια ιδέα της παραγράφου. Επομένως, όσο πιο εύστοχη είναι  η διατύπωσή ,τόσο πιο πολύ θα μας βοηθήσει στη συνέχεια να γράψουμε μια καλή παράγραφο. Η αξία της βρίσκεται ακριβώς στο ότι επηρεάζει άμεσα την ποιότητα της παραγράφου και αποτελεί τον καθοδηγητή μας στις λεπτομέρειες που θα αναπτύξουμε αμέσως μετά.

            Ο ρόλος της είναι πολύ σημαντικός γιατί συμπεριλαμβάνει με περιεκτικό και σαφή τρόπο το υλικό που θα χρησιμοποιήσουμε για την ανάπτυξη της παραγράφου.

Συγκεκριμένα :

Α)Ορίζει τι θα συμπεριλάβουμε και τι θα αποκλείσουμε σε μια παράγραφο. Λειτουργεί θα λέγαμε σαν πλαίσιο με αυστηρό περιεχόμενο.

Β)Καθορίζει ακριβώς το περιεχόμενο της παραγράφου και μας αποτρέπει να ξεφύγουμε από το θέμα της παραγράφου.

Γ) Αποτελεί έναν ασφαλή οδηγό για το συγγραφέα της παραγράφου και για τον αναγνώστη ,ο οποίος γνωρίζει από την πρώτη κιόλας πρόταση ποιο είναι το θέμα της παραγράφου.

Ο τρόπος διατύπωσης της θεματικής περιόδου καθορίζει σε μεγάλο βαθμό τη σαφήνεια, η οποία με τη σειρά της είναι απαραίτητη.

 Για παράδειγμα ,ας υποθέσουμε ότι θέλουμε να γράψουμε μια παράγραφο για τη Θεσσαλονίκη. Πριν ξεκινήσουμε να γράφουμε την παράγραφο, θα πρέπει να σκεφτούμε  και να αποφασίσουμε από ποια πλευρά θα αναπτύξουμε το θέμα . Με δεδομένο ότι η Θεσσαλονίκη και η ευρύτερη περιοχή της είναι ο τόπος όπου γεννηθήκαμε και μεγαλώσαμε, με δεδομένο ότι η συγκεκριμένη πόλη είναι η δεύτερη σε μέγεθος πόλη της Ελλάδας, το υλικό που έχουμε και μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε ,είναι τεράστιο κι ενδεχομένως ανεξάντλητο. Σε αυτή την περίπτωση οφείλουμε να επιλέξουμε την πλευρά από την οποία θα «εξετάσουμε» τη Θεσσαλονίκη και να περιοριστούμε αυστηρά στην προεπιλεγμένη αυτή πλευρά. Αν δηλαδή επιλέξω ως θεματική περίοδο την ακόλουθη :

«Η Θεσσαλονίκη είναι μια πόλη της Μακεδονίας»

τότε οφείλω να αναπτύξω την παράγραφό μου με βάση τα ακόλουθα :

Α) Έχω την ευχέρεια να αναφέρω κάθε τι που σχετίζεται άμεσα ή έμμεσα με τη Θεσσαλονίκη.

Β) Κάθε πληροφορία που αφορά τη γεωγραφική θέση της πόλης ,τους κατοίκους ,τα αξιοθέατα ,την οικονομία της πόλης , τους δρόμους ,τα κτίρια ,τον πολιτισμό και την ιστορία της και γενικά οτιδήποτε αποτελεί στοιχείο ή χαρακτηριστικό της Θεσσαλονίκης ,είναι δυνατό να συμπεριληφθεί σε αυτή την παράγραφο.

Γ) Δεν μπορώ να αναφέρω σε καμιά περίπτωση μια πληροφορία για τη Δράμα ή την Αθήνα ,ούτε για την Ασία ή την Αμερική ,που να μην έχει έστω έμμεση σχέση με τη Θεσσαλονίκη.

Δ) Οφείλω να μιλήσω μόνο για την πόλη και όχι για θέματα άσχετα όπως ο ρατσισμός ,το αυτοκίνητο, η φιλία, τα μέσα μαζικής ενημέρωσης κ.ά.

Ενδεικτική ανάπτυξη με βάση την επιλεγμένη θεματική περίοδο.

            Η Θεσσαλονίκη είναι μια πόλη της Μακεδονίας. Από την ίδρυσή της ,το 336 π. Χ, μέχρι σήμερα έχει διαδραματίσει σπουδαίό ρόλο στην ελληνική ιστορία. Είναι κτισμένη σχεδόν αμφιθεατρικά γύρω από το Θερμαϊκό κόλπο. Από πάνω της απλώνεται το πυκνό δάσος του Σέιχ –Σου. Είναι μια πόλη με υπέροχα αξιοθέατα, όπως ο Λευκός Πύργος, η Αψίδα του Γαλερίου και η Ροτόντα. Η διεθνής έκθεση που πραγματοποιείται κάθε χρόνο σε ειδικό χώρο ,καθορίζει την οικονομική πορεία ολόκληρης της χώρας. Διαθέτει επίσης πολλά μουσεία και ένα μεγάλο πανεπιστήμιο που είναι αφιερωμένο στον Αριστοτέλη. Έντονη όμως είναι και η αθλητική ζωή της πόλης με σημαντικές επιτυχίες σε ατομικό και συλλογικό επίπεδο. Σήμερα ,θεωρείται η συμπρωτεύουσα της Ελλάδας και ένα από τα σημαντικότερα οικονομικά και πολιτιστικά κέντρα των Βαλκανίων. Είναι μια  πόλη που αξίζει να επισκεφτεί κανείς.

Ας επιλέξουμε τώρα ως θεματική την ακόλουθη περίοδο :

«Η Θεσσαλονίκη είναι μια βιομηχανική πόλη».

Στην περίπτωση αυτή :

Α) Η θεματική περίοδος μας περιορίζει να αναφερθούμε αυστηρά και μόνο στη βιομηχανία της πόλης .

Β) Δεν μπορούμε να γράψουμε τίποτε απολύτως για την ιστορία ,τον πολιτισμό ή τα αξιοθέατά της. Ούτε για τους ανθρώπους της ή τα μνημεία και τα μουσεία της.

Γ)Η παραπάνω επιλογή μας απαγορεύει να αναφέρουμε επίσης οτιδήποτε για τη βιομηχανία της Λάρισας ή της Καβάλας. Αντικείμενο πραγμάτευσης είναι μόνο η βιομηχανία της Θεσσαλονίκης .

Δ) Ούτε μπορούμε να μιλήσουμε για κάποιον άλλο τομέα οικονομικής ανάπτυξης της πόλης ,όπως είναι για παράδειγμα η κτηνοτροφία ,η γεωργία ή ακόμη και η βιοτεχνία.

Μια ενδεικτική ανάπτυξη παραγράφου με αυτή τη θεματική περίοδο είναι η ακόλουθη.

            Η Θεσσαλονίκη είναι μια βιομηχανική πόλη. Στη δυτική πλευρά της πόλης η βιομηχανική ζώνη καταλαμβάνει χιλιάδες τετραγωνικά μέτρα με εργοστάσια και μονάδες παραγωγής βιομηχανικών προϊόντων. Υπάρχουν διυλιστήρια πετρελαίου, βυρσοδεψεία ,χαλυβουργεία, μονάδες παραγωγής χημικών προϊόντων. Χιλιάδες εργάτες απασχολούνται εκεί και τονώνουν την οικονομική ζωή της πόλης και της ευρύτερης περιοχής.  Η τροφοδότηση της ελληνικής επικράτειας με τα βιομηχανικά προϊόντα της Θεσσαλονίκης γίνεται με πλοία ,τρένα ,αλλά και μέσω του οδικού συστήματος της περιοχής. Αυξημένες είναι και οι εξαγωγές των προϊόντων κυρίως προς τις βαλκανικές χώρες. Ωστόσο ,έντονο είναι το πρόβλημα των βιομηχανικών ρύπων που μολύνουν την ατμόσφαιρα ,αλλά και τη θαλάσσια περιοχή θέτοντας σε κίνδυνο την υγεία των εργαζομένων και των κατοίκων . Έστω κι έτσι όμως,  οι βιομηχανίες της Θεσσαλονίκης είναι σίγουρα από τα βασικότερα στηρίγματα για την οικονομία της Ελλάδας.

Συμπερασματικά, θα λέγαμε ότι η ποιότητα μιας παραγράφου εξαρτάται άμεσα από την όσο το δυνατό καταλληλότερη επιλογή της θεματικής περιόδου/ πρότασης. Η περίοδος αυτή καθορίζει αυστηρά το περιεχόμενο της παραγράφου και μας καθοδηγεί στη σωστή και επαρκή ανάπτυξη των λεπτομερειών της παραγράφου.

6. ΟΙ ΛΕΠΤΟΜΕΡΕΙΕΣ / ΣΧΟΛΙΑ

Οι λεπτομέρειες είναι το σύνολο των προτάσεων που προκύπτουν ως φυσικό επακόλουθο από τη θεματική περίοδο κι αναπτύσσουν μαζί της μια σχέση αιτίας -αποτελέσματος. Δηλαδή ,το περιεχόμενο των λεπτομερειών είναι ανάλογο της θεματικής περιόδου. Ο αριθμός των περιόδων/ προτάσεων που μπορούν ν' αποτελέσουν το υλικό μιας παραγράφου ποικίλει ,ανάλογα με το θέμα της παραγράφου ,τη δυσκολία του και την έκταση που μας επιτρέπεται ,για να υποστηρίξουμε τη θέση μας . Πάνω απ' όλα όμως καθορίζεται από τη διατύπωση της θεματικής περιόδου και τα επιμέρους στοιχεία που εκείνη απαιτεί να σχολιαστούν και να επεξηγηθούν.

Για παράδειγμα ,ας υποθέσουμε ότι πρέπει ν' αναπτύξουμε μια παράγραφο με θεματική περίοδο :

“Ο Κ. είναι ένας ταλαντούχος και χαρισματικός τραγουδιστής”

Πριν ξεκινήσουμε να γράφουμε τις λεπτομέρειες της παραγράφου , πρέπει να ξεχωρίσουμε τα επιμέρους στοιχεία που ορίζει η παραπάνω θεματική περίοδος.

 Στην προκειμένη περίπτωση η διατύπωση της θεματικής περιόδου μας αναφέρει τα εξής στοιχεία :

α) η κύρια ιδέα της παραγράφου είναι ο τραγουδιστής Κ.

β) ο Κ. είναι ταλαντούχος τραγουδιστής

γ) ο Κ. είναι  χαρισματικός τραγουδιστής

Επομένως ,όλες οι λεπτομέρειες θα πρέπει να υποστηρίζουν τα τρία επιμέρους στοιχεία της θεματικής περιόδου. Κάθε πρόταση θα πρέπει ν' αναφέρεται άμεσα ή έμμεσα στον κύριο Κ. και να δικαιολογεί τη θέση μας ότι πρόκειται για έναν ταλαντούχο και χαρισματικό τραγουδιστή. Δεν μας ενδιαφέρουν οι όποιες ατέλειες της φωνής του για παράδειγμα ,ούτε οι επιδόσεις του σε άλλους τομείς της ζωής του, ούτε τα υπόλοιπα ενδιαφέροντά του ,η οικογενειακή του κατάσταση κ.τ.λ. Το μόνο που μας ενδιαφέρει είναι το γιατί θεωρείται και είναι ταλαντούχος και χαρισματικός τραγουδιστής.

Μια ενδεικτική ανάπτυξη αυτής της παραγράφου θα ήταν η εξής :

            Ο Κ. είναι ταλαντούχος και χαρισματικός τραγουδιστής. Από μικρή ηλικία είχε μια κλίση στο τραγούδι. Του άρεσε να τραγουδάει στις παρέες του και ν' ακούει με τις ώρες μουσική στον ελεύθερο χρόνο του. Φρόντισε όμως να καλλιεργήσει και το φυσικό του ταλέντο παρακολουθώντας μαθήματα ορθοφωνίας ,αρμονίας και μουσικής σπουδαίων μουσικοδιδασκάλων. Διαθέτει ακόμη το χάρισμα να προσαρμόζει τη φωνή του σε ποικίλα είδη τραγουδιού. Θα μπορούσε να τραγουδήσει με αξιοθαύμαστη ευκολία  δημοτικά τραγούδια, λαϊκά και όπερα. Έως σήμερα έχει κυκλοφορήσει τρεις δίσκους που γνώρισαν μεγάλη εμπορική επιτυχία. Ο Κ. είναι σίγουρα ένας από τους πιο ελπιδοφόρους Έλληνες τραγουδιστές της εποχής μας.

Όλες οι παραπάνω λεπτομέρειες αφορούν στη θεματική περίοδο και αποσκοπούν στην υποστήριξη των επιμέρους στοιχείων / μερών της.

7. Η ΠΡΟΤΑΣΗ - ΚΑΤΑΚΛΕΙΔΑ

Η πρόταση - κατακλείδα, όπως συνηθίζεται να λέγεται ,είναι η καταληκτική πρόταση της παραγράφου ,με την ο οποία ο γράφων ολοκληρώνει -“κλείνει” -την παράγραφό του. Είναι και αυτή ιδιαίτερα σημαντική ,διότι ένα ωραίο και πετυχημένο “κλείσιμο” αφήνει μια καλή εντύπωση στον αναγνώστη, ακόμη κι αν η θεματική περίοδος και οι λεπτομέρειες δεν είναι και πολύ καλές.

Η πρόταση -κατακλείδα δεν είναι ανεξάρτητη από το νόημα της παραγράφου. Αντίθετα, εξαρτάται από το περιεχόμενο τόσο της θεματικής περιόδου, όσο και των λεπτομερειών.

Για παράδειγμα ,έχουμε την ακόλουθη θεματική περίοδο και τις εξής λεπτομέρειες :

Θ.Π Η μόρφωση ,καθώς προκύπτει μέσα από την επίπονη διαδικασία της εκπάιδευσης, προετοιμάζει και εξοπλίζει κατάλληλα το άτομο για μια επιτυχημένη καριέρα. Λ Από την παιδική ηλικία ακόμη, ο καθένας επιχειρεί- όταν βέβαια οι συνθήκες το επιτρέπουν- να λάβει τα εφόδια εκείνα ,που θα θωρακίσουν την πνευματική του καλλιέργεια. Το σχολείο είναι ο κατεξοχήν χώρος μόρφωσης ,επειδή εκεί προσφέρονται κυρίως τα αγαθά της και τίθενται οι βάσεις της κατοπινής πορείας στον επαγγελματικό στίβο. Εκεί ανοίγονται δρόμοι, κατακτιέται η γνώση και η κριτική ικανότητα του ατόμου. Εκεί το μέλλον παύει να φαίνεται τρομακτικό και αβέβαιο.

Η παραπάνω παράγραφος αναφέρεται στην αξία που έχει η μόρφωση για μια επιτυχημένη επαγγελματική καριέρα. Η θεματική περίοδος καταγράφει την κύρια αυτή ιδέα της παραγράφου και οι λεπτομέρειες την υποστηρίζουν . Για να τελειώσουμε με ικανοποιητικό τρόπο την παράγραφο ,δηλαδή με την επιλογή της κατάλληλης πρότασης -κατακλείδας ,πρέπει :

α)να γράψουμε μια περίοδο που θα ανακεφαλαιώνει όλα όσα είπαμε πιο πριν.

β)να περιλαμβάνει οπωσδήποτε την κύρια έννοια της παραγράφου ,δηλαδή τη μόρφωση σε συνδυασμό με την επιτυχημένη επαγγελματική καριέρα.

γ)ν' ανακεφαλαιώσουμε όλα όσα είπαμε παραπάνω ,αλλά συγχρόνως  να προετοιμάσουμε το έδαφος και για την επόμενη παράγραφο (αν μιλάμε βέβαια για ένα εκτενέστερο κείμενο ή για μια έκθεση ιδεών)

Στο πλαίσιο αυτό μια ενδεικτική πρόταση -κατακλείδα θα ήταν :

Με τη μόρφωση μπαίνουν βαθιά τα θεμέλια της επιτυχίας και οικοδομείται η μελλοντική σταδιοδρομία.

ΠΕΡΙΛΗΨΗ

Περίληψη ονομάζουμε τη σύντομη απόδοση ,προφορικά ή γραπτά, των βασικών σημείων ενός κειμένου. Με άλλα λόγια δεν είναι το ίδιο το κείμενο που δόθηκε για περίληψη συντομευμένο ή απλά πυκνωμένο . Η περίληψη είναι η αναδημιουργία ενός κειμένου με δικά μας λόγια

Για τους παραπάνω λόγους ,η σύνθεση της περίληψης είναι μια επίπονη και προσωπική ταυτόχρονα προσπάθεια ,εφόσον οφείλουμε να αποδώσουμε και όχι να αντιγράψουμε τα βασικά σημεία ενός κειμένου. Επομένως , η γλώσσα και γενικά το ύφος που χρησιμοποιούμε ,είναι το δικό μας προσωπικό ύφος και όχι το ύφος του συγγραφέα, ο οποίος πιθανόν να είναι ανώτερου μορφωτικού επιπέδου δοκιμιογράφος , να χρησιμοποιεί μια ξένη  ως προς εμάς γλωσσική ποικιλία ή απλά να εξυπηρετεί λογοτεχνικούς  ή άλλους σκοπούς. Δε μιμούμαστε το ύφος του ´το... εκμεταλλευόμαστε !

Η έκταση της περίληψης εξαρτάται από το είδος ,το μέγεθος και τη δομή του αρχικού κειμένου ,αλλά συνήθως καθορίζεται περίπου στο 1/3 του αρχικού κειμένου.

Για να συνθέσουμε μια περίληψη εργαζόμαστε ως εξής:

1) Διαβάζουμε προσεκτικά το κείμενο που μας δόθηκε και προσπαθούμε να συλλάβουμε το θεματικό του κέντρο . Στη συνέχεια καταγράφουμε το θεματικό κέντρο που εντοπίσαμε στο πρόχειρό μας ,διότι αυτό μπορεί να αποτελέσει στη συνέχεια ακόμη και τη θεματική περίοδο της περίληψής μας. Στην προσπάθεια εντοπισμού του θεματικού κέντρου του κειμένου, θα μας βοηθήσει και ο τίτλος του ,αν υπάρχει.

2) Εργαζόμαστε ανά παράγραφο εντοπίζοντας τα μέρη της (θεματική περίοδος, λεπτομέρειες ,πρόταση- κατακλείδα ) και υπογραμμίζουμε τις λέξεις -κλειδιά ή τις φράσεις-κλειδιά. Οι λέξεις (ή φράσεις κατά περίπτωση) αυτές αποδίδουν τα βασικά στοιχεία -θέσεις , απόψεις, σκέψεις κ.ά. - του συγγραφέα.

Ένας τρόπος για να καταλάβουμε ότι έχουμε υπογραμμίσει τις σωστές λέξεις -κλειδιά, είναι να τις διαβάσουμε μόνες τους μετά την υπογράμμισή τους ,απομονωμένες δηλαδή από το υπόλοιπο γλωσσικό περιβάλλον της παραγράφου. Αν αποδίδουν το νόημα της παραγράφου τότε οι επιλογές μας είναι σωστές ή τουλάχιστον ικανοποιητικές. Ανάλογα πάντως με το κείμενο ,μπορούμε να τις εντοπίσουμε υποβάλλοντας σύντομα ερωτήματα του τύπου : ποιος, πού ,πότε, τι , πώς ,γιατί, με ποιο σκοπό , με ποιο αποτέλεσμα ,με ποια προϋπόθεση κ.ο.κ.

3) Στη συνέχεια , κρατούμε σημειώσεις ,κατά παράγραφο ή θεματική ενότητα χρησιμοποιώντας τις λέξεις -κλειδιά ως οδηγό ή καταγράφουμε τον πλαγιότιτλο της παραγράφου ή της θεματικής ενότητας. Οι σημειώσεις αυτές θα αποτελέσουν το βασικό υλικό της περίληψής μας ,σε συνδυασμό βέβαια και με το θεματικό κέντρο .

4) Γράφουμε την περίληψη με δικά μας λόγια ,χρησιμοποιώντας το θεματικό κέντρο,  τις λέξεις -κλειδιά ,τις σημειώσεις που κρατήσαμε από κάθε παράγραφο ή θεματική ενότητα ή τους πλαγιότιτλους που έχουμε καταγράψει . Η σύνδεση αυτών των συστατικών στοιχείων γίνεται με τη χρήση διαρθρωτικών λέξεων ,που στοχεύουν στο δέσιμο μεταξύ τους των μερών της περίληψης.

            Ορισμένες συνηθισμένες διαρθρωτικές λέξεις ανάλογα με το τι δηλώνουν είναι οι ακόλουθες :

α) αίτιο -αποτέλεσμα : επειδή ,διότι, γιατί, με αποτέλεσμα ,επομένως, άρα κ.ά.

β)χρονική σχέση : ύστερα, προηγουμένως, εντωμεταξύ, στη συνέχεια κ.ά.

γ) όρος ,προϋπόθεση : αν, εάν, εκτός κι αν, σε περίπτωση , με την προϋπόθεση ,με τον όρο κ.ά.

δ) αντίθεση :αλλά, όμως, αντίθετα, ωστόσο, εξάλλου, από την άλλη πλευρά, εντούτοις κ.ά.

ε) επεξήγηση : δηλαδή, με άλλα λόγια, για να το πω απλά κ.ά.

στ) έμφαση : είναι αξιοσημείωτο/ αξιοπρόσεκτο ότι ..., θα ήθελα να τονίσω το εξής , να επιστήσω την προσοχή κ.ά.

ζ) παράδειγμα : για παράδειγμα ,π.χ., λ.χ.  κ.ά.

η) απαρίθμηση επιχειρημάτων : πρώτο, δεύτερο ,τρίτο ... καταρχήν ,τελικά, στη συνέχεια κ.ά.

θ) διάρθρωση του κειμένου : το άρθρο/ η μελέτη/ η εισήγηση /η ομιλία /η επιφυλλίδα /το κείμενο ... κ.ά.

ι)συμπέρασμα/ ανακεφαλαίωση: συμπεραίνοντας, ανακεφαλαιώνοντας, συμπερασματικά θα λέγαμε , στο τέλος κ.ά.

Γενικές οδηγίες

1) Αποφεύγουμε την υπερβολική αφαίρεση και γενίκευση δίνοντας τα επιχειρήματα και τις σκέψεις του συγγραφέα σε σωστή αναλογία.

2)Δεν προσπαθούμε να μιμηθούμε το ύφος του κειμένου και αποφεύγουμε να χρησιμοποιήσουμε αυτούσιες τις λέξεις/ φράσεις του κειμένου ,παρά μόνο αν είναι εντελώς απαραίτητο. Σε αυτή την περίπτωση χρησιμοποιούμε εισαγωγικά.

3) Δε σχολιάζουμε τις απόψεις του συγγραφέα ,ούτε επιδοκιμάζουμε ή αποδοκιμάζουμε τις θέσεις του. Παρακολουθούμε και καταγράφουμε τη συλλογιστική του πορεία με -όσο το δυνατό- αντικειμενικό τρόπο.

4)Παραλείπουμε : τις επεξηγήσεις ,όπου είναι δυνατό, τα παραδείγματα , τις καλλολογικές εκφράσεις ,τα σχήματα λόγου .

5) Μετατρέπουμε τις μεταφορές σε κυριολεξίες ή απλά τις παραλείπουμε.

6)Επιλέγουμε από την αρχή τη σύνταξη (ενεργητική ή παθητική) που θα χρησιμοποιήσουμε και τη διατηρούμε ως το τέλος της περίληψης.

7) Χρησιμοποιούμε κατά κανόνα το τρίτο πρόσωπο .

8) Καταγράφουμε τα βασικά σημεία του κειμένου και δεν τα σχολιάζουμε γιατί δεν κάνουμε διασκευή .

9) Σε περίπτωση που η έκταση της περίληψης είναι αρκετά μεγάλη ,μπορούμε να εφαρμόσουμε και τεχνικές πύκνωσης :

ΒΑΣΙΚΕΣ ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΠΥΚΝΩΣΗΣ

α) απαλοιφή ονοματικών ή άλλων προσδιορισμών ( π.χ. η όμορφη πόλη = η πόλη )

β) απόδοση εννοιών της ίδιας οικογένειας μ' έναν περιεκτικό όρο (π.χ. οι εφημερίδες, τα περιοδικά , η τηλεόραση, το ραδιόφωνο= τα μέσα μαζικής ενημέρωσης)

γ) αντικατάσταση μιας σειρά ενεργειών από μια φράση που συνοψίζει την όλη πράξη (π.χ. ξύπνησε, σηκώθηκε από το κρεβάτι, ντύθηκε, πλύθηκε ,έφαγε γρήγορα το πρωινό του ,πήρε τη τσάντα του κι έφυγε για το σχολείο = ετοιμάστηκε και πήγε στο σχολείο)

δ) αντικατάσταση μιας περιόδου από τη λεκτική πράξη που δηλώνει (π.χ. Η μητέρα του Νίκου είπε στον καθηγητή της τάξης ότι στο γιο της έτυχε μια οικογενειακή υποχρέωση ,κοιμήθηκε αργά και γι' αυτό δεν ήρθε στο σχολείο τη Τρίτη = Η μητέρα του Νίκου δικαιολόγησε τις απουσίες του γιου της )

ε) η σύμπτυξη στην ίδια περίοδο των νοημάτων δύο ή περισσότερων παραγράφων ,στις οποίες παρατηρείται συνάφεια ως προς το περιεχόμενο ,μέσω δευτερευουσών προτάσεων.

στ) αντικατάσταση δευτερευουσών προτάσεων από μετοχές (π.χ. Συχνά οι πολιτικοί συνδέονται με διαπλεκόμενα συμφέροντα ,γεγονός που τροφοδοτεί αφορμή για ποικίλες αντιδράσεις = προκαλώντας ποικίλες αντιδράσεις)

Χρήσιμα ρήματα για την περίληψη θεωρούνται :

αναφέρει-εται	διευκρινίζει-εται	προτείνει-εται
αντικρούει-εται	εξηγεί-είται	συμπεραίνει
απευθύνεται	θίγει το θέμα	τονίζει-εται
δηλώνει-εται	καταλήγει	υπογραμμίζει-εται
διακρίνει-εται	παρουσιάζει-εται	υποστηρίζει-εται
διατυπώνει-εται	προσθέτει	επισημαίνει-εται
κ.ά.

Παράδειγμα δομής περίληψης

           

-Στο κείμενο/ άρθρο (κ.τ.λ.) αυτό ...

-Αρχικά αναφέρεται...

-Στη συνέχεια υποστηρίζει...

-Παρακάτω τονίζεται...

-Αντίθετα/ ωστόσο/ εξάλλου ...

-Συμπερασματικά  /ολοκληρώνοντας ...

ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ  ΠΕΡΙΛΗΨΗΣ

ΚΕΙΜΕΝΟ

Η  γραφή

Με τη γλώσσα και τη γραφή της ο άνθρωπος έφτασε σε μια από τις μεγαλύτερες επιτυχίες - τη μεγαλύτερη ίσως - της πολιτιστικής του διαδρομής πάνω στον πλανήτη του. Ο αγώνας αυτός του ανθρώπου αποτελεί μιαν ακόμη κατάκτηση ελευθερίας, γιατί η γλώσσα και η γραφή της ελευθερώνουν τον άνθρωπο. Η γραφή έδωσε μιαν ακόμη διά­σταση στη σκέψη και μιαν ακόμη γλώσσα στη γλώσσα. Με τη γραφή ξεπεράστηκε η μνήμη από την κριτική ικανότητα, ο μύθος από την ιστορία, η παράδοση από τον ατομι­κό στοχασμό. Ακόμη, η γραφή οδήγησε στη δημοκρατία και στην απελευθέρωση του ανθρώπου, αποταμίευσε τη σκέψη, εξακτίνωσε τον πολιτισμό στο χώρο και στο χρόνο. Άνοιξε νέα σελίδα στη ζωή του ανθρώπου. Η πορεία του λόγου που κατέληξε στη γρα­φική του αποτύπωση / παράσταση -την παράσταση του με οπτικά σύμβολα- στάθηκε μακροχρόνια και αγωνιστική. Δύο, άλλωστε, είναι τα στοιχεία που προσδιορίζουν τη γραφή: το γραφικό σημείο και η φωνητική του αξία, ο φθόγγος και το γράμμα με το οποίο αυτός αποδίδεται.

Υπήρξε από τις πιο ωραίες στιγμές του ανθρώπου εκείνη η χρονική στιγμή της ιστορικής του διαδρομής, κατά την οποία έφτασε να αντιστοιχίσει ένα φθόγγο με μια γραφική παράσταση, ένα γράμμα με μια προφορά. Από εκεί και ύστερα ο άνθρωπος εισήλθε στην περίοδο της φωνητικής γραφής, άνοιξε τους ορίζοντες της εγγραμματοσύνης  και της εγγράμματης διάστασης της σκέψης του, άνοιξε νέα σελίδα στον πολιτισμό του.

Για να φτάσει, όμως, έως εδώ ο άνθρωπος -και έφτασε με τους Έλληνες, οι οποίοι τελειοποίησαν το αλφάβητο που πήραν από τους Φοίνικες-, χρειάστηκε να περάσουν αιώνες πολλοί. Άλλωστε η γραφή προήλθε από την εξέλιξη της ζωγραφικής. Το Α π.χ. στην πρώτη -πρώτη μορφή του δεν είχε καμιά σχέση με τα γράμματα. Ήταν μια ζωγραφική παράσταση, η οποία εξεικόνιζε το βόδι με όλες τις εικαστικές του λεπτομέρειες. Σιγά- σιγά και με την πάροδο των δεκαετιών και των εκατονταετιών, όταν ο άνθρωπος άρχισε να χρησιμοποιεί τη ζωγραφική για την ανταλλαγή μηνυμάτων, προχώρησε σε αφαιρέσεις που οδήγησαν στο σημερινό Α, το οποίο φέρει ίχνη μόνο της πρώτης του εξεικόνισης. Μπορούμε να τα δούμε αυτά τα ίχνη καλύτερα, αν αναστρέψουμε το Α. Διακρίνουμε τότε το κεφάλι του βοδιού και πάνω από την οριζόντια γραμμή τα κερατά του: V—»· Α.

Η μεγάλη, βέβαια, επιτυχία του ανθρώπου δεν είναι ότι έφτασε αφαιρετικά στο Α και στο Β κ.ο.κ. Η επιτυχία του ήταν ότι αντιστοίχισε το Α, το Β κ.ο.κ. με τους φθόγγους [α], [β] κ.ο.κ. Από τη στιγμή εκείνη και ύστερα οι φθόγγοι και τα γράμματα που τους παρασταίνουν ελευθερώνονται, και, με την τεράστια δύναμη που έχουν τα ελεύθερα πλά­σματα, συνδυάζονται μεταξύ τους, έτσι ώστε να αποτυπώνουν και να απαθανατίζουν τις ακουστικές εικόνες του ανθρώπινου λόγου και να τις μετατρέπουν σε οπτικές. Ο λόγος έτσι αποκτά την οπτική του διάσταση.

Χρίστος Τσολάκης, Τη γλώσσα μου έδωσαν ελληνική, τόμ. Α'.

ΣΥΝΘΕΣΗ ΠΕΡΙΛΗΨΗΣ

ΘΕΜΑΤΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΤΟΥ ΚΕΙΜΕΝΟΥ

Η γραφή συντέλεσε αποφασιστικά στην πορεία του ανθρώπινου πολιτισμού μέσα από την μακραίωνη εξέλιξή της.

ΠΛΑΓΙΟΤΙΤΛΟΙ ΠΑΡΑΓΡΑΦΩΝ

1 η) Η προσφορά της γραφής στην εξέλιξη του ανθρώπινου  πολιτισμού

2 η) Η αντιστοίχιση φθόγγου και γράμματος διεύρυνε τους ορίζοντες της σκέψης του.

3 η) Η προέλευση της γραφής από τη ζωγραφική

4 η) Η οπτική διάσταση του λόγου.

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΠΑΡΑΓΡΑΦΩΝ

1η) Η γραφή καθόρισε την πορεία του ανθρώπινου πολιτισμού , καθώς απελευθέρωσε   τον άνθρωπο από το μύθο , τον οδήγησε στη δημοκρατία, καλλιέργησε την παράδοση και «αποταμίευσε» τη σκέψη του.

2η) Η στιγμή κατά την οποία ο άνθρωπος κατάφερε ν' αντιστοιχίσει τους φθόγγους με τα γράμματα περνώντας στην περίοδο της φωνητικής γραφής και της εγγράμματης σκέψης είναι πραγματικά ιστορική .

3η) Η γραφή προήλθε από τη ζωγραφική , από την προσπάθεια δηλαδή του ανθρώπου ν' αναπαραστήσει οπτικά το περιβάλλον του και η εξέλιξη αυτή είχε διάρκεια πολλών αιώνων.

4η) Η μεγάλη όμως επιτυχία του ήταν ότι ο συνδυασμός των φθόγγων και των γραμμάτων αποτύπωσαν τις ακουστικές εικόνες του λόγου και τις μετέτρεψαν σε οπτικές.

ΠΕΡΙΛΗΨΗ (με πλαγιότιτλους)

Ο συγγραφέας υποστηρίζει ότι η γραφή συντέλεσε αποφασιστικά στην πορεία του ανθρώπινου πολιτισμού μέσα από την μακραίωνη εξέλιξή της. Αρχικά τονίζει την  προσφορά της γραφής στην εξέλιξη του ανθρώπινου  πολιτισμού και στη συνέχεια επισημαίνει ότι η αντιστοίχιση φθόγγου και γράμματος διεύρυνε τους ορίζοντες της σκέψης του. Περιγράφει ακόμη την προέλευση της γραφής από τη ζωγραφική και ολοκληρώνει υπογραμμίζοντας τη μετατροπή της ακουστικής διάστασης του λόγου σε οπτική.

(67 λέξεις)

ΠΕΡΙΛΗΨΗ (με σημειώσεις)

Ο συγγραφέας υποστηρίζει ότι η γραφή συντέλεσε αποφασιστικά στην πορεία του ανθρώπινου πολιτισμού μέσα από την μακραίωνη εξέλιξή της. Αρχικά αναφέρει ότι η γραφή καθόρισε την πορεία του ανθρώπινου πολιτισμού , καθώς απελευθέρωσε   τον άνθρωπο από το μύθο , τον οδήγησε στη δημοκρατία, καλλιέργησε την παράδοση και «αποταμίευσε» τη σκέψη του. Παρακάτω τονίζει πως η στιγμή κατά την οποία ο άνθρωπος κατάφερε ν' αντιστοιχίσει τους φθόγγους με τα γράμματα περνώντας στην περίοδο της φωνητικής γραφής και της εγγράμματης σκέψης είναι πραγματικά ιστορική . Στη συνέχεια επισημαίνει ότι η γραφή προήλθε από τη ζωγραφική , από την προσπάθεια δηλαδή του ανθρώπου ν' αναπαραστήσει οπτικά το περιβάλλον του και η εξέλιξη αυτή είχε διάρκεια πολλών αιώνων. Καταλήγει υπογραμμίζοντας ότι η μεγάλη επιτυχία του ήταν ότι ο συνδυασμός των φθόγγων και των γραμμάτων αποτύπωσαν τις ακουστικές εικόνες του λόγου και τις μετέτρεψαν σε οπτικές.

(141 λέξεις)