ΤΡΟΠΟΙ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΠΑΡΑΓΡΑΦΟΥ – ΑΣΚΗΣΕΙΣ, ΘΕΩΡΙΑ, ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ.

ΤΡΟΠΟΙ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΠΑΡΑΓΡΑΦΟΥ – ΑΣΚΗΣΕΙΣ, ΘΕΩΡΙΑ, ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ.

Όσο πιο κοντά μας διαδραματίζεται ένα γεγονός, τόσο πιο ενδιαφέρον είναι.

Για την αθηναϊκή εφημερίδα [η διακοπή του ρεύματος στην Αθήνα είναι η

πρώτη είδηση, για τους “Τάιμς της Ν. Υόρκης” δεν είναι ούτε μονόστηλο.] [Οι

δέκα πρόσκοποι που χάθηκαν στην Πάρνηθα είναι για μας σπουδαίο θέμα, ενώ

οι εκατό Ινδοί στρατιώτες που χάθηκαν στα Ιμαλάια πάνε κατευθείαν στο

καλάθι]. Η έδρα της εφημερίδας ή του πρακτορείου ειδήσεων παίζει αποφασιστικό

ρόλο στην επιλογή και την ιεράρχηση των ειδήσεων. [Για την τοπική εφημερίδα

της Καλλιθέας πρώτο θέμα είναι ο θάνατος του δημάρχου της και όχι ο θάνατος

του Μπρέζνιεφ]. Το δεύτερο, λοιπόν, αστέρι της είδησης είναι η εγγύτητα.

(Χ. Πασαλάρης, Μια ζωή τίτλοι)

Ένα χάσμα χωρίζει το Σωκράτη από τους σοφιστές. Ο Σωκράτης ζήτησε τη

μία και καθολική έννοια, τη μία και καθολική αλήθεια, ενώ οι σοφισταί υποστήριζαν τις πολλές γνώμες για το ίδιο πράγμα. Επίσης και στον τρόπο

της ζωής υπάρχει ριζική αντίθεση μεταξύ σοφιστών και Σωκράτους. Οι

σοφισταί ήταν έμποροι γνώσεων, ενώ ο Σωκράτης υπήρξε ένας άμισθος

δάσκαλος και ερευνητής της αλήθειας. Το μόνο κοινό μεταξύ των σοφιστών

και του Σωκράτους ήταν ότι και αυτός και εκείνοι διαπίστωσαν ότι η

παραδεδομένη μόρφωση και παιδεία δεν ήταν αρκετή για την εποχή τους.

(Ιστορ. του Ελληνικού Έθνους)

Ο σημερινός σύζυγος και πατέρας, δεν θέλει να σκεφτεί τον εαυτό του σε θέση

ίση με τη γυναίκα του και να συνεργαστεί μαζί της για τα κοινά προβλήματα του

σπιτικού τους. Αυτό συμβαίνει, γιατί πριν λίγα χρόνια ο τωρινός σύζυγος και

πατέρας έζησε σαν παιδί, μέσα σε μια λειτουργική αυστηρότητα του οικογενειακού

του περιβάλλοντος, η οποία τον είχε καταπιέσει κι ακόμα του είχε κάνει βίωμα

ζωής, πως ο άντρας έχει την πρωτοκαθεδρία, είναι νοικοκύρης, ενώ η γυναίκα

είναι η νοικοκυρά και το κοινωνικά ετερόνομο άτομο. Δεν τολμούσε να

αντιμιλήσει στο γονιό, που ήταν η εξουσία. Ο διάλογος ήταν ανύπαρκτος, αφού

ο νοικοκύρης αποφάσιζε για την τύχη των μελών της μονοκρατορικής

οικογενειακής επικράτειας.

Γιάννης Σκληρός

Στα λεξικά, στις εγκυκλοπαίδειες και στα βιβλία, η διαφήμιση ορίζεται σαν

η γνωστοποίηση στο κοινό, με διάφορα μέσα (διαλαλητές, έντυπα,

ραδιόφωνο, τηλεόραση, κ.λπ.) των ιδιοτήτων που χαρακτηρίζουν ένα προϊόν

με σκοπό την αύξηση των πωλήσεών του. Εντούτοις, ο ορισμός της

διαφήμισης σαν γνωστοποίησης αποτελεί ευφημισμό που δεν ανταποκρίνεται

ούτε στο ελάχιστο στη σημερινή μορφή της διαφήμισης. Η διαφήμιση ξεκίνησε

και αναπτύχθηκε σαν φαινόμενο συνδεδεμένο στενά με την οικονομική ζωή

των επιχειρήσεων. Σήμερα όμως έχει φτάσει στο σημείο, χωρίς να χάσει τον

οικονομικό της χαρακτήρα και παράλληλα μ’ αυτόν, να επιτελεί πρόσθετες

ουσιαστικές λειτουργίες, έμμεσα αλλά αποτελεσματικά.

Ο πολιτισμός έχει δύο όψεις: την υλική και την πνευματική. Η πρώτη αποβλέπει

στην εξυπηρέτηση των υλικών αναγκών του ανθρώπου και περιλαμβάνει όλα

τα ορατά επιτεύγματά του, από τα ατελή παλαιολιθικά εργαλεία μέχρι την

τηλεόραση και τους υπολογιστές. Η δεύτερη έχει στόχο να ικανοποιήσει τις

πνευματικές ανησυχίες του ανθρώπου, να απαντήσει στα προαιώνια ερωτήματά

του για τη ζωή, το θάνατο, τη φύση, την αλήθεια, την ελευθερία. Εκφράζεται

κατά κύριο λόγο με τη θρησκεία, την επιστήμη και την τέχνη.

Θόδωρος Λιανός

“Τέλος, και άλλες εμπειρίες αποδείξανε ότι το μεγαλύτερο μέρος των

ανθρώπων συγκρατεί ευκολότερα τα μηνύματα που επιβεβαίωναν την άποψή

τους από εκείνα που την αντιστρατεύονται. Γι’ αυτό το λόγο γίνεται εν γένει

αποδεκτό πως τ’ αποτελέσματα των μέσων μαζικής επικοινωνίας τείνουν,

τις περισσότερες φορές, να ενδυναμώσουν και να σταθεροποιήσουν τις ήδη

διαμορφωμένες γνώμες. Τ’ αποτελέσματα μεταστροφής δεν είναι ανύπαρκτα,

αλλά είναι σπανιότερα. Ή - για να ακριβολογήσουμε- δυνατόν να υπάρξουν,

όταν υιοθετηθούν γνώμες που τις εμφανίζουν ως νέες, ενώ είναι πάρα πολύ

δύσκολο να πείσεις, όταν αντιτίθεσαι ανοιχτά σε προϋπάρχουσες αντιλήψεις.

(Ζαν Καζνέβ)

Μια ανθρώπινη ψυχή χωρίς την πρέπουσα παιδεία μοιάζει με ένα μάρμαρο

λατομείου, που δεν αποκαλύπτει καμιά από τις ομορφιές του, ως τη στιγμή

που η τέχνη του μαρμαρά αποκαλύψει τα χρώματα και φέρει στο φως κάθε

απόχρωση, κηλίδα και φλέβα που περνά μέσα απ’ τον κορμό του. Με τον

ίδιο τρόπο και η παιδεία, όταν επενεργήσει πάνω σ’ ένα έξοχο πνεύμα, μας

αποκαλύπτει όλες τις κρυφές αρετές και τα προτερήματά του, που χωρίς μια

τέτοια βοήθεια δε θα μπορούσαν να βγουν στο φως.

1. ΜΕ ΟΡΙΣΜΟ:
Η θεματική περίοδος υποβάλλει στον αναγνώστη το ερώτημα «Τι είναι;» ή «Τι εννοεί μ’ αυτό;», οπότε χρειάζονται όλα εκείνα τα στοιχεία που καθιστούν σαφή τη μορφή και το περιεχόμενο της οριζόμενης έννοιας. Ο αναλυτικός περιγραφικός ορισμός χρειάζεται ερμηνεία εννοιών με ΔΙΕΥΚΡΙΝΙΣΗ, ΔΙΑΔΟΧΙΚΟΥΣ ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΟΥΣ, ΕΤΥΜΟΛΟΓΙΑ, ΕΠΕΞΗΓΗΣΗ ...
Παράδειγμα:
«Οικογένεια είναι η ένωση και η συμβίωση δυο ανθρώπων διαφορετικού φύλου, που διαβιούν υπό κοινή στέγη και έχουν συναποδεχθεί ότι θα αντιμετωπίζουν από κοινού τα προβλήματα. Αντικειμενικός σκοπός όμως της οικογένειας είναι η τεκνοποίηση και η διαπαιδαγώγηση του νέου ανθρώπου. Από αυτήν τη λειτουργία της η οικογένεια καθίσταται καίριος θεσμός, αφού μέσω αυτής διαιωνίζεται η κοινωνία τόσο βιολογικά όσο και ηθικά, πολιτισμικά. Έτσι, η οικογένεια έχει συναισθηματικό, αναπαραγωγικό, κοινωνικοποιητικό σκοπό. Είναι, με άλλα λόγια, ένας θεσμός-κύτταρο και θεμέλιο της κοινωνίας

2. ΜΕ ΔΙΑΙΡΕΣΗ:
Η θεματική περίοδος αποκαλύπτει τα στοιχεία (είδη-μορφές) από τα οποία αποτελείται ένα αντικείμενο ή μια ιδέα.
Παράδειγμα:
«Στην έκθεση της Διεθνούς Επιτροπής της UNESCO για την εκπαίδευση στον 21ο αιώνα τονίζεται ότι η δια βίου εκπαίδευση πρέπει να στηρίζεται στους παρακάτω τέσσερις πυλώνες, που αποτελούν διαφορετικά είδη μάθησης: 1. Μαθαίνω πώς να αποκτώ τη γνώση, συνδυάζοντας ικανοποιητικά μια ευρύτατη γενική παιδεία με τη δυνατότητα εμβάθυνσης σε ορισμένα θέματα. 2. Μαθαίνω να ενεργώ με τέτοιον τρόπο, ώστε να αποκτώ όχι μόνο επαγγελματική κατάρτιση αλλά και γενικότερα τη δυνατότητα να αντιμετωπίζω διάφορες καταστάσεις και να εργάζομαι αρμονικά σε ομάδες. 3. Μαθαίνω να συμβιώνω, κατανοώντας τους άλλους και έχοντας επίγνωση των κοινωνικών αλληλεξαρτήσεων –συμβάλλοντας στην πραγματοποίηση κοινών δράσεων και στη διευθέτηση των συγκρούσεων-, με σεβασμό στις αξίες του πλουραλισμού, της αμοιβαίας κατανόησης και ειρήνης. 4. Μαθαίνω να ζω με τέτοιον τρόπο, ώστε να αναπτύσσω την προσωπικότητά μου και να μπορώ να ενεργώ με μεγαλύτερη αυτονομία και περισσότερη κρίση και προσωπική υπευθυνότητα(...)».
(από το κείμενο των Απολυτήριων Εξετάσεων της Γ΄ Λυκείου του 2000)

3. ΜΕ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ:
Αν η θεματική περίοδος χρειάζεται διευκρίνιση, τότε η παράγραφος μπορεί να αναπτυχθεί με παραδείγματα ή με επεξηγήσεις.
Παράδειγμα:
«Η πληρότητα της πληροφόρησης είναι μια από τις μορφές της ακρίβειάς της. Μπορεί κανείς να δημιουργήσει μια ψεύτικη είδηση με την ίδια ευκολία, είτε ακρωτηριάζοντας την αφήγηση ενός γεγονότος είτε κατασκευάζοντάς το από την αρχή ως το τέλος. Το καλύτερο παράδειγμα για τη σημασία που έχει η πληρότητα μιας είδησης είναι το τηλεγράφημα του Εμς. Πρόκειται για το τηλεγράφημα που έστειλε από το Εμς, το 1870, ο βασιλιάς της Πρωσσίας Γουλιέλμος ο Α΄ στον υπουργό εξωτερικών της χώρας, Βίσμαρκ, για να τον κατατοπίσει σχετικά με τις συζητήσεις που είχε με το Γάλλο πρεσβευτή Μπενεντέτι. Ο Βίσμαρκ δημοσίευσε το τηλεγράφημα, αφού όμως το ανέπτυξε και το αλλοίωσε, ώστε να έχει έναν προσβλητικό τόνο για τη Γαλλία. Λέγεται ότι το τηλεγράφημα αυτό υπήρξε η αφορμή, για να κηρύξει η Γαλλία τον πόλεμο εναντίον της Πρωσσίας. Ο γαλλοπρωσσικός πόλεμος του 1870-71 θα είχε ίσως βρει μια άλλη αφορμή, για να ξεσπάσει, και ίσως να κατέληγε πάλι στην πρωσσική νίκη. Με τις συνθήκες όμως που διαδραματίστηκε το κεφαλαιώδες αυτό γεγονός της σύγχρονης ευρωπαϊκής ιστορίας δεν είναι απίθανο να το προκάλεσε μια ελλιπής και πλαστογραφημένη πληροφόρηση».
«Απόδειξη ότι δεν πονούμε, ούτε αισθανόμαστε ενστιγματικά την ανάγκη να προστατέψουμε ό, τι ανήκει στο Κράτος, το δημόσιο κτήμα. Απέναντι του δείχνουμε αδιαφορία και κάποτε μιαν απίστευτη εχθρό­τητα και μανία καταστροφής. Από παιδιά στο σχολείο κακοποιούμε βάρβαρα τα θρανία και τους τοίχους του σχολείου -«ανήκει στο δη­μόσιο, δεν είναι δικό μας». Την ίδια αστοργία δείχνουμε στα δικαστή­ρια, στα άλλα δημόσια γραφεία, ακόμη και στους πάγκους του πάρκου ή στις δημόσιες κρήνες, σε ό,τι τέλος πάντων είναι κρατική περιουσία. Μόλις αντιληφθούμε ότι κάτι τι ανήκει ή με κάποιο τρόπο βρίσκεται στην κυριότητα αυτής της απρόσωπης δύναμης, αν δεν μπορούμε να το οικειοποιηθούμε, με ευχαρίστηση το φθείρουμε»
4. ΜΕ ΑΙΤΙΟΛΟΓΗΣΗ:
Αν η θεματική περίοδος μας παρακινεί να ρωτήσουμε το «Γιατί;».
Παράδειγμα:
«Ο σημερινός σύζυγος και πατέρας δε θέλει να σκεφτεί τον εαυτό του σε ίση θέση με τη γυναίκα του και να συνεργαστεί μαζί της για τα κοινά προβλήματα του σπιτιού τους. Αυτό συμβαίνει γιατί πριν λίγα χρόνια ο τωρινός σύζυγος και πατέρας έζησε σαν παιδί, μέσα σε μια λειτουργική αυστηρότητα του οικογενειακού του περιβάλλοντος, η οποία τον είχε καταπιέσει και ακόμα του είχε κάνει βίωμα ζωής, πως ο άντρας είχε την πρωτοκαθεδρία, είναι νοικοκύρης, ενώ η γυναίκα είναι η νοικοκυρά και το κοινωνικά ετερόνομο άτομο. Δεν τολμούσε ν’ aντιμιλήσει στο γονιό, που ήταν η εξουσία. Ο διάλογος ήταν ανύπαρκτος, αφού ο νοικοκύρης αποφάσιζε για την τύχη των μελών της μονοκρατορικής οικογενειακής επικράτειας».

5. ΜΕ ΣΧΕΣΗ ΑΙΤΙΟΥ-ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΟΣ:
Στη θεματική περίοδο διατυπώνεται η αιτία που οδηγεί σε ένα αποτέλεσμα.
Παράδειγμα:
«Το τραγικό είναι ότι η, τόσο αναγκαία, εξειδίκευση οδηγεί τον άνθρωπο στην πνευματική μονομέρεια. Ο επίδοξος επιστήμονας αρχίζει να ασχολείται με ένα μόνο κομμάτι της γνώσης που έχει κατακτήσει η ανθρώπινη σκέψη. Γίνεται βέβαια, τέλειος σ’ αυτό. Όμως χάνει την ολότητα, δεν έχει τη δυνατότητα να μυηθεί και να γοητευτεί από τις άλλες γνώσεις που θα τον καθιστούσαν άνθρωπο με ευρύτητα πνεύματος. Σιγά-σιγά διαπιστώνει ότι γνωρίζει μόνο τον τομέα της επαγγελματικής απασχόλησής του. Γίνεται ένας πνευματικά μονόπλευρος, μονοδιάστατος άνθρωπος».

6. ΜΕ ΣΥΓΚΡΙΣΗ ΚΑΙ ΑΝΤΙΘΕΣΗ:
Η θεματική περίοδος μας παρακινεί να επισημάνουμε τις ομοιότητες και τις διαφορές ανάμεσα σε πρόσωπα, πράγματα και ιδέες.
Παράδειγμα:
«Ένα χάσμα χωρίζει το Σωκράτη από τους σοφιστές. Ο Σωκράτης ζήτησε τη μία και καθολική έννοια, τη μία και καθολική αλήθεια, ενώ οι σοφιστές υποστήριζαν τις πολλές γνώμες για το ίδιο πράγμα. Επίσης και στον τρόπο της ζωής υπάρχει ριζική αντίθεση μεταξύ σοφιστών και Σωκράτους. Οι σοφιστές ήταν έμποροι γνώσεων, ενώ ο Σωκράτης υπήρξε ένας άμισθος δάσκαλος και ερευνητής της αλήθειας. Το μόνο κοινό μεταξύ των σοφιστών και του Σωκράτη ήταν ότι αυτός και εκείνοι διαπίστωσαν ότι η παραδεδομένη μόρφωση και παιδεία δεν ήταν αρκετή για τη εποχή τους».
«Το Κράτος, έλεγε, όχι ως αφηρημένη ιδέα, αλλά ως συγκεκριμένο βίωμα, σαν ένα κομμάτι από την ίδια τη ζωή μας, λείπει από τους ση­μερινούς Έλληνες. Το αισθάνονται σαν ξένο, όχι δικό τους, και δεν το πονούν. Τη χώρα τους την αγαπούν με πάθος. Για μια χούφτα από το χώμα της είναι άξιοι να πεθάνουν με την πιο μεγάλη ευκολία. Άλλο Πα­τρίδα όμως και άλλο Πολιτεία. Με την Πατρίδα είμαστε στενότατα δε­μένοι. Την έχουμε βάλει μέσο, στο αίμα μας, γιατί και με το αίμα μας την έχουμε κρατήσει. Την Πολιτεία όμως, δηλαδή αυτό τον ορισμένο τρό­πο με τον οποίο έχει οργανωθεί και διοικείται ο τόπος, αυτήν την απρό­σωπη δύναμη που λειτουργεί στο όνομα όλων για να εξασφαλίζει με τα όργανα και τους θεσμούς της τη ζωή και την ελευθερία μας, δεν μπο­ρούμε να τη νιώσουμε σαν κάτι εντελώς δικό μας. Είναι ξένο σώμα. για το αίσθημα μας.»

7. ΜΕ ΑΝΑΛΟΓΙΑ:
Η θεματική περίοδος είναι διατυπωμένη ως παρομοίωση ή μεταφορά.
Παράδειγμα:
«Ο οργανισμός καταναλώνει ενέργεια όπως και μια μηχανή. Το αυτοκίνητο λ.χ. ή η θεριζοαλωνιστική μηχανή εξασφαλίζουν την αναγκαία για τη λειτουργία τους ενέργεια καίγοντας βενζίνη. Το ηλεκτρικό ψυγείο ή ο ηλεκτρονικός υπολογιστής, δυο άλλες μηχανές, χρησιμοποιούν ηλεκτρική ενέργεια, ηλεκτρικό ρεύμα. Κι ο οργανισμός βρίσκει την αναγκαία για τις λειτουργίες του ενέργεια με ανάλογο τρόπο, καίγοντας ή διασπώντας χημικές ενώσεις. Ο μηχανισμός αυτός της παραγωγής ενέργειας λέγεται καταβολισμός. Είναι φανερό πως ο καταβολισμός είναι φαινόμενο κοινό και για τους οργανισμούς και για ορισμένες μηχανές, αφού και στις δυο περιπτώσεις για τη λειτουργία τους καταναλώνεται ενέργεια που παράγεται από τη διάσπαση χημικών ενώσεων».

Υπενθυμίζεται ότι οι παραπάνω επτά (7) τρόποι ανάπτυξης μπορούν να συνδυαστούν σε μία παράγραφο (συνήθως ανά δύο). Στην περίπτωση αυτή μιλάμε για τρόπο ανάπτυξης της παραγράφου με συνδυασμό μεθόδων. Πρέπει όμως σε κάθε τέτοιο ενδεχόμενο να προσδιορίζουμε τις μεθόδους που αξιοποιήθηκαν.