Η ΘΕΣΗ ΚΑΙ Η ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΗΣ ΘΕΜΑΤΙΚΗΣ ΠΕΡΙΟΔΟΥ ΣΤΗΝ ΠΑΡΑΓΡΑΦΟ

                                          Η θέση της θεματικής περιόδου

   Η φυσική θέση της θεματικής πρότασης είναι η αρχή της παραγράφου,

αφού αποτελεί τον πρόλογό της. Βέβαια, μπορεί σπανιότερα:

α.να βρίσκεται στη μέση της παραγράφου (ανάμεσα σε κύριες λεπτομέρειες)

 ή στο τέλος (ταυτιζόμενη με την κατακλείδα),

β.να απουσιάζει εντελώς ως ευκόλως εννοούμενη.

▶

Η παράγραφος που ακολουθεί έχει τη θεματική της πρόταση στο τέ-

λος (είναι τυπωμένη με έντονα γράμματα).

Με ένα κινητό τηλέφωνο μπορείς εύκολα να επικοινωνήσεις με όποιον

επιθυμείς όπου και αν βρίσκεσαι. Μπορείς επίσης να μεταφέρεις γραπτά μηνύματα, ακόμα και ήχο και εικόνα. Στα τηλέφωνα μάλιστα νέας γενιάς έχεις τη δυνατότητα να μιλάς με κάποιον και να τον βλέπεις σε πραγματικό χρόνο στην οθόνη του κινητού σου. Με όλα αυτά συμπεραίνουμε πωςτο κινητό τηλέφωνο άλλαξε πράγματι τον τρόπο με τον οποίο μέχρι σή-μερα οι άνθρωποι επικοινωνούσαν μεταξύ τους.

▶

Στην παρακάτω παράγραφο η θεματική πρόταση βρίσκεται στη μέση

(είναι τυπωμένη με έντονα γράμματα).

Η πρόοδος της τεχνολογίας είναι αδιαμφισβήτητη. Ο σύγχρονος άνθρω-

πος στην καθημερινή του ζωή χρησιμοποιεί πλήθος τεχνολογικών επι-

τευγμάτων. Φυσικό είναι λοιπόν ξενικοί τεχνολογικοί όροι να ονοματίζουν

προϊόντα που, έτσι κι αλλιώς, δεν ανακαλύφθηκαν στη χώρα μας. Οι όροι

αυτοί είναι πλέον διεθνείς και δεν κρίνεται ούτε σκόπιμη ούτε λειτουρ-

γική η αντικατάστασή τους από τους αντίστοιχους ελληνικούς.

Η γλωσσική συρρίκνωση, από την εισβολή ξένων λέξεων στη γλώσσα μας

, δεν οφείλεται όμως τόσο στη χρήση τεχνολογικών όρων όσο στην ξενομανία

του Νεοέλληνα. Η αντίληψη ότι η χρήση ξένων λέξεων και φράσεων

στην εκφορά του λόγου είναι δείγμα «υψηλής κουλτούρας» και παράγο-

ντας κοινωνικής ανόδου και καταξίωσης διαστρέφει την ελληνική γλώσσα

και υποσκάπτει την ιστορική της συνέχεια.

▶

Η παράγραφος που ακολουθεί δεν έχει σαφώς διατυπωμένη θεματική

πρόταση, μπορεί όμως εύκολα να εννοηθεί πως θέμα της παραγρά-

φου είναι: τα αποτελέσματα της ανθρώπινης επέμβασης στο φυσικό

περιβάλλον.

Η θερμοκρασία της Γης αυξάνεται κι έτσι εμφανίζεται το φαινόμενο του

θερμοκηπίου. Παράλληλα, μειώνονται οι βροχοπτώσεις και το ποσοστό

υγρασίας του πλανήτη. Έτσι δικαιολογείται άλλωστε και το φαινόμενο της

λειψυδρίας που απασχολεί σήμερα και τη χώρα μας. Η υδάτινη μάζα δια-

στέλλεται, οι πάγοι λιώνουν και η στάθμη των ωκεανών ανυψώνεται,

ώστε να εκφράζονται δικαιολογημένοι φόβοι για την εξαφάνιση ακόμα και

ολόκληρων περιοχών κάτω από τη θάλασσα. Η τρύπα του όζοντος αφή-

νει ελεύθερες τις βλαβερές ακτίνες του ήλιου να φτάσουν στην επιφά-

νεια του πλανήτη και να απειλούν τη ζωή σʼ αυτόν. Οι κλιματολογικές συν-

θήκες μεταβάλλονται, βιολογικά είδη εξαφανίζονται και η πολυπλοκότητα

των οικοσυστημάτων φτωχαίνει.

                                Οι αρετές της θεματικής περιόδου

Η  θεματική πρόταση πρέπει:

α. να είναι σαφώς διατυπωμένη,

β. να μην ξεκινά την ανάλυση του θέματος.

▶

Ας υποθέσουμε πως μία παράγραφος ξεκινά με την εξής θεματική πε-

ρίοδο:

Η πρόοδος της τεχνολογίας έχει σημαντική επίδραση στη ζωή μας.

Η πρόταση αυτή είναι τόσο γενική και αόριστη, ώστε δε δηλώνει με ακρί-

βεια την πρόθεση του συγγραφέα για τα στοιχεία που πρόκειται να χρη-

σιμοποιήσει στο υπόλοιπο της παραγράφου, αλλά πολύ περισσότερο

για τα στοιχεία που πρόκειται να αποκλείσει. Με αυτό τον τρόπο ο ανα-

γνώστης δεν μπορεί να σχηματίσει μια σαφή εικόνα για το τι πρόκειται

να διαβάσει στη συνέχεια: η επίδραση από την πρόοδο της τεχνολογίας

είναι θετική ή αρνητική; Αφορά τον άνθρωπο, την κοινωνία, το φυσικό

περιβάλλον ή την ίδια την τεχνολογία; Εάν όμως η θεματική πρόταση

έλεγε η πρόοδος της τεχνολογίας έχει θετικά αποτελέσματα στην οικονομική ανάπτυξη των σύγχρονων κοινωνιών, ο αναγνώστης θα γνώριζε όχι μόνο ότι θα μιλούσαμε για τη θετική συμ- βολή της τεχνολογίας στην οικονομική ανάπτυξη, αλλά και ότι δε θα μι-

λούσαμε, για παράδειγμα, για τις αρνητικές της συνέπειες στο φυσικό πε-

ριβάλλον.

▶

Η θεματική πρόταση

η πρόοδος της τεχνολογίας έχει θετικά αποτελέσματα στην οικονομική

ανάπτυξη των σύγχρονων κοινωνιών,  αφού με τη χρήση της μηχανής  συνέβαλε στην επιτάχυνση της παραγωγής  δεν δηλώνει απλώς το θέμα της παραγράφου, αλλά ξεκινά και την ανάλυσή του, παραθέτοντας μάλιστα και το πρώτο επιχείρημα («αφού με τη

χρήση της μηχανής συνέβαλε στην επιτάχυνση της παραγωγής»). Με

αυτό τον τρόπο όμως δημιουργούμε στον αναγνώστη την αίσθηση ότι το

κεντρικό θέμα της παραγράφου είναι η χρήση της μηχανής στην παρα-

γωγή και όχι, όπως ήταν η αρχική μας πρόθεση, οι θετικές συνέπειες για

την οικονομία από την πρόοδο της τεχνολογίας. Η θεματική πρόταση

λοιπόν δεν πρέπει να ξεκινά την ανάλυση του θέματος της παραγράφου.

Για να φτιάξουμε λοιπόν μια άρτια θεματική περίοδο πρέπει να περιλάβουμε

σε αυτή τα εξής στοιχεία, τα οποία, ακόμα και αν κάποιες φορές δε δηλώνο-

νται σαφώς, πρέπει να εννοούνται εύκολα:

α.

Το θέμα ολόκληρου του κειμένου στο οποίο ανήκει η παράγραφος.

β.

Το θέμα της νοηματικής ενότητας του κειμένου στο οποίο ανήκει.

γ.

Το θέμα της συγκεκριμένης παραγράφου.

▶

Ας υποθέσουμε πως, γράφοντας ένα κείμενο με θέμα την «ανεργία»,

βρισκόμαστε στη νοηματική ενότητα με θέμα τα «αίτια» του φαινο-

μένου και θέλουμε να αναλύσουμε σε μία παράγραφο αυτά που ανα-

φέρονται στην «οικονομία». Η θεματική περίοδος λοιπόν αυτής της

παραγράφου θα περιλάβει όλα αυτά τα στοιχεία και θα πάρει την

εξής μορφή: η ανεργία  (θέμα κειμένου)  οφείλεται (θέμα ενότητας)  σε οικονομικά αίτια (θέμα παραγράφου).