Ο ΚΩΝΣΤΑΝΤΗΣ - Λ. ΨΑΡΑΥΤΗ

                           Λ. ΨΑΡΑΥΤΗ – Ο ΚΩΝΣΤΑΝΤΗΣ

Πρόκειται για διήγημα με κοινωνικό περιεχόμενο. 

Κύριο θέμα: Η ιστορία ενός μικρού παιδιού από την Αλβανία, που ήρθε στην Ελλάδα για ένα καλύτερο μέλλον όμως παλεύει καθημερινά για την επιβίωσή του σε δύσκολες συνθήκες. Είναι μόνος, μακριά από τους δικούς του. Όμως θα βρει αγάπη και ζεστασιά στο φιλόξενο σπίτι μιας ηλικιωμένης, μοναχικής γυναίκας, της Κυρα-Δέσποινας. Επιμέρους θέματα: η μετανάστευση, η βιοπάλη, η κοινωνική αδιαφορία, η μεγάλη κοινωνική αξία της αγάπης και της αλληλεγγύης. 

Στόχος του κειμένου: Η καταγγελία της παιδικής εργασίας και εκμετάλλευσης και η ευαισθητοποίηση του αναγνώστη.

*Ενότητες: « Μόλις το φανάρι...κοντά στα δώδεκα»: Ο μικρός βιοπαλαιστής και ο αγώνας του για επιβίωση.

« Βράδιασε... τη μαγειρίτσα» : Η φιλοξενία της Κυρά-Δέσποινας.

Χρόνος: Παραμονή Ανάστασης. 

Χώρος: Το περιβάλλον της πόλης και  το      διαμέρισμα  της κυρά Δέσποινας.

Χαρακτηρισμοί προσώπων

Κωνσταντής: Ένας μικρός βιοπαλαιστής, από άλλη χώρα γεγονός που δυσχεραίνει ακόμα περισσότερο την επιβίωσή του καθώς η οικογένειά του δε ζει στην Ελλάδα. Ζει σε άθλιες συνθήκες, που θέτουν σε κίνδυνο την υγεία του αφού περιφέρεται απροστάτευτος και ρακένδυτος μέσα στους κρύους δρόμους της Αθήνας. Ωστόσο δεν εγκαταλείπει την εργασία του. Επιπλέον, αντιμετωπίζει την αδιαφορία και την καχυποψία των περαστικών γεγονός που έχει επηρεάσει την προσωπικότητά του, γιατί κρατά ψυχρή και δύσπιστη στάση απέναντι στους ανθρώπους. Όμως , θα εμπιστευτεί την κυρά Δέσποινα και θα δεχθεί τη φιλοξενία της αφού η καλοσύνη της θα τον πείσει να αφεθεί στη φροντίδα της.

Κυρά Δέσποινα: Είναι μία μοναχική , ηλικιωμένη γυναίκα που η μοναξιά της δεν της απαγόρευσε να προσφέρει απλόχερα αγάπη στους συνανθρώπους της. Θα δει από μακριά τον Κωνσταντή και θα τη συγκινήσει η παρουσία του και η ταλαιπωρία την οποία υφίσταται ως ανήλικος βιοπαλαιστής. Το αίσθημα της αλληλεγγύης που τη διακρίνει είναι ειλικρινές και πηγαίο γιατί χωρίς δεύτερη σκέψη θα βοηθήσει τον Κωνσταντή ο οποίος της θυμίζει και τον εγγονό της, γεγονός που την κάνει να προσφέρει αμέτρητη αγάπη και φροντίδα προς το μικρό παιδί. Η κυρά Δέσποινα είναι άνθρωπος ευαίσθητος, στοργικός και πονόψυχος. Ταυτόχρονα με την παρουσία του παιδιού, αποκτά νόημα η νύχτα της Ανάστασης αφού δεν θα την περάσει μόνη της.

Αφηγηματικοί τρόποι : Αφήγηση και περιγραφή, διάλογος (που σκιαγραφεί τους χαρακτήρες και περιγράφει τα συναισθήματά τους), αφηγηματικό σχόλιο.

Αφηγηματική τεχνική: Πρόκειται για τριτοπρόσωπη αφήγηση, για παντογνώστη αφηγητή που δε συμμετέχει στην ιστορία αλλά γνωρίζει τις πράξεις , τις σκέψεις, τα συναισθήματα των ηρώων. Η αφήγηση είναι γραμμική, ευθύγραμμη γιατί ακολουθεί τη χρονική σειρά των γεγονότων. Υπάρχουν βέβαια κάποιες μικρές αναδρομές στο παρελθόν ( η προηγούμενη, ευτυχισμένη ζωή του Κωνσταντή, τα ταξίδια του εγγονού της κυρά-Δέσποινας). 

Γλώσσα:Απλή δημοτική, απλό λεξιλόγιο, χωρίςιδιωματισμούς. Ύφος: απλό και λίγα εκφραστικά μέσα: επίθετα, εικόνες και μεταφορές

Το Πάσχα και το μήνυμα της αγάπης

«Το μήνυμα της αγάπης του Πάσχα λειτουργεί εμμέσως αλλά εμπράκτως στην περίπτωση της κυρίας Δέσποινας,μιας απλής, ηλικιωμένης γυναίκας. Η μοναξιά της, πουαφήνεται να διαφανεί διακριτικά, η ενθύμηση του εγγονού της που ζει μακριά της, η λύπηση της, η ίδια η μέρα τουΜεγάλου Σαββάτου γίνονται αφορμή να αναδυθούν τα φιλάνθρωπα συναισθήματά της. Έτσι, θα συνεορτάσει το Πάσχα με ένα άλλο άτομο που κι αυτό, για άλλους λόγους,συνέπεσε να είναι μόνο του τις γιορτινές εκείνες μέρες.Πρόκειται για τον κεντρικό ήρωα, το μικρό Κωνσταντή, έναΑλβανάκι, παιδί των φαναριών.Αν σώζεται η ανθρωπιά και αναδύεται η ελπίδα με τησυμβολική φράση του τέλους ("Χριστός Ανέστη"), που συνδυάζεται με την ουσία και όχι τους τύπους, αυτό οφείλεται στην προσωπική πρωτοβουλία της ηλικιωμένης γυναίκας.Η συγγραφέας καταδικάζει την κοινωνική αδιαφορίαμπροστά στην εκμετάλλευση και τον τραυματισμό της ευαίσθητης ψυχής. Με ευαισθησία και ρεαλισμό παρουσιάζει κοινωνικά προβλήματα όπως οι τεράστιεςδυσκολίες επιβίωσης των μεταναστών, η παιδική εργασία,οι άθλιες συνθήκες διαβίωσης, η αναλγησία τουκοινωνικού περίγυρου.Στην αφήγηση δεν υπάρχουν ηθικολογίες και διδακτισμοί,αλλά ρεαλιστικοί διάλογοι αποκαλύπτουν τα γνήσιασυναισθήματα των ηρώων.» Πηγή: http://filologein.wordpress.com

Παράλληλο κείμενο με θέμα την παιδική εργασία και βιοπάλη: Ο Βάνκας – Άντον Τσέχωφ

Σύγκριση των δύο κειμένων: Ο Κωνσταντής έχει αποκτήσει δυσάρεστες εμπειρίες από τη ζωή του στους δρόμους, όπως τη σκληρή συμπεριφορά των ανθρώπων που έκμεταλλεύονται τα παιδιά ή υποκρίνονται τους πονόψυχους και φιλάνθρωπους και μετά αποκαλύπτουν τις πραγματικές προθέσεις τους. Γι’αυτό το λόγο ο μικρός βιοπαλαιστής είναι δύσπιστος και καχύποπτος. Ο Βάνκας ,από την άλλη μεριά , ζει και αυτός μέσα σε απάνθρωπες συνθήκες, ακατάλληλες για ένα παιδί . Έχει ζήσει την παράλογη σκληρότητα του αφεντικού του όμως έχει βιώσει και τη φιλάνθρωπη και αλληλέγγυα πλευρά των ανθρώπων , όταν ζούσε στο χωριό με τον παππού του , που όλοι του συμπεριφέρονταν με αγάπη. Γι’αυτό ο Βάνκας δεν είναι καχύποπτος όπως ο Κωνσταντής αλλά περισσότερο απογοητευμένος και πικραμένος από τη συμπεριφορά κάποιων ανθρώπων.

 Και οι δύο μικροί βιοπαλαιστές γίνονται διαχρονικά σύμβολα της παιδικής εκμετάλλευσης. Ο Βάνκας είναι ένα από τα αμέτρητα παιδιά της εποχής του , φτωχά , που δεν έζησαν μία ευτυχισμένη και ανέμελη παιδική ηλικία , αντίθετα αναγκάστηκαν, λόγω της φτώχειας και της ορφάνιας τους , να δουλέψουν. Έζησαν στερημένη ζωή, χωρίς τα αυτονόητα δικαιώματα των παιδιών όπως τη θαλπωρή, τη στοργή, τη μάθηση, το παιχνίδι κλπ. Οι βάναυσοι άνθρωποι του περιβάλλοντός τους , είχαν από αυτά παράλογες απαιτήσεις που δεν αντιστοιχούσαν ούτε στην ηλικία τους ούτε στη σωματική τους διάπλαση. Ο Κωνσταντής, παρόλο που ζει στη σύγχρονη εποχή , βιώνει την ίδια βαναυσότητα. Είναι μέρος του αρνητικού κοινωνικού φαινομένου των παιδιών των φαναριών. Διακινδυνεύει δηλαδή τη σωματική του ακέραιότητα αλλά ταυτόχρονα εισπράττει πιο έντονα την εχθρότητα των ανθρώπων κυρίων αυτών που είναι προκατειλημμένοι, ρατσιστές και μισαλλόδοξοι.

 Βέβαια η φιλάνθρωπη στάση ελάχιστων ανθρώπων, όπως  της ηρωίδας του κειμένου, δεν μπορεί να αντιμετωπίσει το πρόβλημα της παιδικής εκμετάλλευσης. Είναι απαραίτητη η συμβολή της πολιτείας και ο σχεδιασμός μίας ανάλογης κοινωνικής πολιτικής.

*Ο χωρισμός σε ενότητες δε με βρίσκει σύμφωνη, αφού έτσι δεν αντιμετωπίζουμε το κείμενο ως ολότητα. Επειδή όμως μπορεί να αποτελέσει ζητούμενο στην τάξη, τις παραθέτω.