Το όπλο της διατροφής στα ολοκληρωτικά καθεστώτα

Γράφτηκε από: Ζουρδός Ανδρέας

 Τι σημαίνει ολοκληρωτικό καθεστώς; Ολοκληρωτικό καθεστώς είναι ένα πολιτικό σύστημα στο οποίο η πολιτεία δεν έχει κανένα όριο στο πού μπορεί να ασκήσει εξουσία, και θέλει να έχει τον έλεγχο κάθε πτυχής της δημόσιας αλλά και της ιδιωτικής ζωής. Τα ολοκληρωτικά καθεστώτα κατορθώνουν να μείνουν στην εξουσία με την χειραγώγηση των ΜΜΕ, και γενικότερα με τον έλεγχο της ροής των πληροφοριών προς τους πολίτες. Στόχος είναι οι πολίτες να διαφέρουν όσο το δυνατόν λιγότερο μεταξύ τους.

Έχει ειπωθεί πως το πόσο πολιτισμένη είναι μία κοινωνία φαίνεται από την ανεκτικότητά της στο διαφορετικό. Στον αντίποδα αυτού, μπορούμε να πούμε πως ένα ολοκληρωτικό καθεστώς δεν επιθυμεί την ανομοιογένεια, όπου και αν αυτή εκφράζεται. Είτε μιλάμε για τρόπο ντυσίματος, είτε για πολιτικές απόψεις, είτε για σεξουαλικές προτιμήσεις, τα ολοκληρωτικά καθεστώτα κατά την ιστορία προσπάθησαν να επιβάλλουν έναν και μοναδικό σωστό δρόμο. Η ανομοιογένεια είναι ανεπιθύμητη. Το γνωστό ρητό “περί ορέξεως κολοκυθόπιτα”, που είναι μία σύνοψη του σεβασμού στις διαφορετικές προτιμήσεις των ανθρώπων στην διατροφή, δεν θα μπορούσε να γίνει πράξη στο παραπάνω πλαίσιο. Όταν η σκέψη ελέγχεται, η ανομοιογένεια είναι ανέφικτη.

Η απόλυτη ομοιογένεια, η οποία είναι ο στόχος του ολοκληρωτισμού, έχει ως μέσο και την διατροφή. Mία μορφή ολοκληρωτισμού είναι τα θεοκρατικά καθεστώτα. Η θρησκεία, ως απόλυτο δόγμα, μπορεί και αυτή να παρέμβει στην ιδιωτική ζωή του πολίτη. Η ιστορία της Γένεσης αρχίζει με μία διατροφική απαγόρευση. Στην Ινδία, αν και το βιοτικό επίπεδο πολλών ανθρώπων είναι εξαιρετικά χαμηλό, οι άνθρωποι μαθαίνουν μέσω της θρησκείας τους πως η αγελάδα είναι ένα ιερό ζώο και δεν επιτρέπεται να φάνε το κρέας της. Οι Εβραίοι, αλλά και οι Μουσουλμάνοι, απεχθάνονται το γουρούνι το οποίο απαγορεύεται δια ροπάλου στην διατροφή τους. Πιο σκληρή στους διατροφικούς περιορισμούς, η μουσουλμανική πίστη ορίζει πως ο πιστός για συγκεκριμένες μέρες του ημερολογίου πρέπει να περιορίζεται στο να πίνει νερό και τρέφεται μόνο μετά την δύση του ήλιου. Κοινό χαρακτηριστικό όλων πως παντού υπάρχει η απειλή για μία αιώνια τιμωρία στην κόλαση.

Η θρησκεία δεν είναι το μόνο μέσο για να υπάρχει διατροφική ομοιογένεια. O έλεγχος της διατροφής δημιουργεί ομοιογένεια, και δεν μολύνει με την κουλτούρα άλλων φυλών, και ενδεχομένως πιο φιλελεύθερων ιδεών. Τα ολοκληρωτικά καθεστώτα, όπως αυτό της κομμουνιστικής Σοβιετικής Ένωσης και της Κίνας είχαν τον έλεγχο και της διατροφής των υπηκόων τους, ενώ υπήρξαν φανατικά πολέμια της θρησκείας — αν και το ίδιο, ή πιο έντονα, δογματικά.

Είναι χαρακτηριστικό πως την εποχή του Ψυχρού Πολέμου ακόμα και η τσίχλα απαγορευόταν στην Σοβιετική Ένωση, ως κάτι “δυτικό”, άρα μολυσμένο. Αυτή η διατροφική τιμωρία έληξε έκτοτε, και οι Ρώσοι έχουν ανακτήσει το δικαίωμα στην τσίχλα και σε άλλα δυτικά προϊόντα. Ίσως αυτό αποτυπώθηκε έντονα όταν ο πρώην ηγέτης της Σοβιετικής Ένωσης Γκορμπατσόφ πήρε μέρος στην διαφήμιση της Pizza Hut. Η δυτική “μόλυνση” στην πρώην Σοβιετική Ένωση δεν μπορούσε να γίνει πιο αναίμακτα.

Σε μία ολοκληρωτική κοινωνία υπάρχει παρέμβαση στην υγεία του πολίτη — άλλες φορές του επιβάλλεται να υποφέρει, και άλλες του επιβάλλεται να είναι υγιής. Ο πολίτης-αντικείμενο είναι ιδιοκτησία του κράτους. Ένα χαρακτηριστικό μη-διατροφικό παράδειγμα από την Ναζιστική Γερμανία: οι επιστήμονες εκεί ήταν οι πρώτοι που κατάλαβαν πως το τσιγάρο προκαλεί καρκίνο του πνεύμονα. Όμως αυτή η χρήσιμη ομολογουμένως πληροφορία χρησιμοποιήθηκε χωρίς κανέναν σεβασμό στα ανθρώπινα δικαιώματα. Όπως έγραφε ένα γερμανικό περιοδικό “Αδερφέ εθνοσοσιαλιστή, δεν ξέρεις πως ο Φίρερ είναι ενάντια στο κάπνισμα και πιστεύει πως κάθε Γερμανός είναι υπεύθυνος για τις πράξεις και τις αποστολές του, και δεν έχει το δικαίωμα να κάνει ζημιά στο σώμα του;“. Με άλλα λόγια, το ανθρώπινο σώμα, άρα και το πνεύμα, ανήκει στο κράτος.

Κάποιοι καπνιστές ίσως πουν πως η σημερινή νομοθεσία είναι φασιστική. Η μεγάλη και ειδοποιός διαφορά με τις σύγχρονες αντι-καπνιστικές καμπάνιες είναι πως το κράτος δεν παρεμβαίνει στην αυτοδιάθεση του ατόμου στο κάπνισμα, αλλά στο αν αυτή επηρεάζει την υγεία των μη-καπνιστών. Αντίστοιχη προπαγάνδα υπήρχε στο αλκοόλ, το οποίο θεωρούταν δηλητήριο. Σήμερα, το αλκοόλ δεν είναι παράνομο, ο κάθε ενήλικος έχει το δικαίωμα να μεθύσει όσες φορές θέλει στην ζωή του, με την εξαίρεση της οδήγησης υπό την επήρεια αλκοόλ. Σε επίρρωση των παραπάνω, σήμερα, οι πολίτες έχουν το δικαίωμα να παχύνουν, κάτι που ήταν αντίθετο με την φιλοσοφία της Άριας Φυλής.

Όμως η πιο φριχτή ομοιότητα στα ολοκληρωτικά καθεστώτα του κουμμουνισμού και της Ναζιστικής Γερμανίας είναι πως και τα δύο χρησιμοποιήσαν την στέρηση τροφής για τον αφανισμό των αντιπάλων και των αντιφρονούντων, γνωστή ως και το “όπλο της πείνας”. Στην Ναζιστική Γερμανία έχουμε την κόλαση των στρατοπέδων συγκέντρωσης, όπου οι ανεπιθύμητοι έμεναν όρθιοι σκελετοί. Στην προσπάθεια να επιβιώσουν, ο κανιβαλισμός ήταν κάτι το σύνηθες. Το όπλο της πείνας είναι από τα χειρότερα και από τα φτηνότερα.

Το ίδιο σκηνικό φρίκης και στα Γκούλαγκ, στα αντίστοιχα στρατόπεδα συγκέντρωσης της κομμουνιστικής Σοβιετικής Ένωσης. Υπολογίζεται πως ο απολογισμός των νεκρών από την πολιτική του Στάλιν για την κολεκτιβοποίηση της γης ήταν περί τα έξι εκατομμύρια. Το ίδιο και στην Κίνα, με άλλα Γκούλαγκ, όπου υπολογίζεται πως 45 εκατομμύρια άνθρωποι πέθαναν από το “Μεγάλο Βήμα προς τα εμπρός” του σχιζοφρενούς ηγέτη Μάο. Τα κοινά των παραπάνω περιπτώσεων; Παντού απόλυτες αλήθειες, παντού πείνα, εξάλειψη των αντιφρονούντων, τρόμος, θάνατος και κανιβαλισμός. Είναι χαρακτηριστικό πως στην Σοβιετική Ένωση υπήρχαν πινακίδες που έγραφαν πως “το να τρώει κανείς τα παιδιά του είναι βάρβαρη πράξη!”.

Το δόγμα πως ο άνθρωπος δεν έχει δικαίωμα στην αυτοδιάθεση προκύπτει από πολλές κοσμοθεωρίες, συχνά φαινομενικά αντίθετες ή άσχετες μεταξύ τους. Στον ολοκληρωτισμό ο άνθρωπος πάντα τίθεται ενώπιον κανόνων τους οποίους δεν μπορεί να ακολουθήσει, στον βωμό μία “απόλυτης λύσης”. Ως εκ τούτου βρίσκεται συνέχεια ένοχος, σε θέση απολογίας. Για να εξιλεωθεί πρέπει να παραδώσει την λογική του, να σταθεί προσοχή μπροστά στην απόλυτη αλήθεια, να απολέσει το δικαίωμά του να ορίζει το σώμα του, να αφήσει άλλους να αποφασίσουν για το τι θα σκεφτεί, και φυσικά τι θα φάει.

Οι μαρτυρίες και οι φωτογραφίες από την εφαρμογή αυτών των λύσεων μας θυμίζουν πως η συγγένειά μας με τα υπόλοιπα άγρια ζώα της ζούγκλας είναι πιο μεγάλη απ’ ό,τι θέλουμε να παραδεχτούμε και, παράλληλα, πως η ιδέα της ειρηνικής συμβίωσης μεταξύ μας είναι σχετικά νέα. Ο έλεγχος της διατροφής, το όπλο της πείνας, ο τρόμος για τον Μεγάλο Αδελφό που έχει δικαίωμα να ορίσει από το τι θα φάμε μέχρι το αν θα φάμε, οι ανθρώπινες θυσίες — όλα τους υπήρχαν σε όλες τις εκφάνσεις των ολοκληρωτικών δογμάτων.