ΟΙ ΕΚΘΕΣΕΙΣ ΤΗΣ Α' ΛΥΚΕΙΟΥ: ΠΕΡΙΘΩΡΙΟΠΟΙΗΣΗ, ΚΛΕΙΩ ΠΕΡΗΦΑΝΟΥ

Περιθωριοποίηση

    Ορισμός : περιθωριοποίηση είναι η συνειδητή τοποθέτηση του ατόμου στο περιθώριο της κοινωνικής ζωής, η απομάκρυνση του από τους κοινά αποδεκτούς κανόνες συμπεριφοράς, που διέπουν μια κοινωνία. Η λ. προέρχεται ετυμολογικά από το ρ. περιθωριοποιούμαι (=θέτομαι στο περιθώριο, παραγκωνίζομαι, ζω χωρίς δράση).Χρησιμοποιείται για να δηλώσει τα άτομα που αποκλίνουν από την κοινωνικά καθιερωμένη συμπεριφορά.

     Ιστορική επισκόπηση : η έννοια απόκλιση – περιθώριο δεν είναι καθολική και διαχρονική έννοια, καθώς υπάρχουν διαφορετικά κάθε φορά κριτήρια που την καθορίζουν. Έτσι, στο Μεσαίωνα, για παράδειγμα, οι λεπροί, οι παράφρονες και οι δαιμονισμένοι θεωρούνταν άτομα που παρέκκλιναν και τους έθεταν έξω από την κοινωνία. Αργότερα περιθωριακοί ήταν οι αλήτες (αγύρτες), οι άνεργοι και οι επαίτες(ζητιάνοι). Σήμερα θεωρούνται περιθωριακοί άτομα όπως οι εγκληματίες, οι ψυχικά ασθενείς, οι ομοφυλόφιλοι, οι τοξικομανείς κ.α.

     Οι νέοι και η περιθωριοποίηση ֹ αίτια : ο άνθρωπος είναι  «φύσει κοινωνικό ον», όπως είπε και ο Αριστοτέλης. Μόνος του δεν πετυχαίνει τίποτα. Η κοινωνία προκόβει μόνο όταν είναι καλά οργανωμένη και τα μέλη της να αισθάνονται δημιουργικά και ασφαλή στους κόλπους της. Έχει όμως και νόμους, οι οποίοι δεσμεύουν τα άτομα, που είναι ενταγμένα σ’ αυτήν. Σαν «αντίτιμο» για την ασφάλεια που του παρέχει η κοινωνική ζωή, ο άνθρωπος πρέπει να δίνει ένα μέρος της ελευθερίας του. Το νεαρό άτομο συνήθως αντιδρά και δυσκολεύεται  να προσαρμοστεί σ’ αυτή την κατάσταση. Γι’ αυτό και πολλές φορές έρχεται σε ρήξη με την κοινωνία και θέτει τον εαυτό του στο περιθώριο. Ποια είναι τα αίτια αυτού του φαινομένου ;

1.      το αίσθημα της ελευθερίας, το οποίο υπάρχει έντονο στους νέους. Η κοινωνία έχει θεσμούς, που περιορίζουν αυτή την ελευθερία.

2.      η απειρία, σχετικά με τα μεγάλα προβλήματα της ζωής, που οφείλεται στη μη σωστή διαπαιδαγώγηση από την κοινωνία, την οικογένεια, το σχολείο, μερικές φορές δημιουργεί πρόβλημα στην ένταξη του νέου στην κοινωνία και τον οδηγεί στο περιθώριο.

3.      τα παιδικά βιώματα, όταν είναι άσχημα(φτώχεια, πνευματική αθλιότητα, καταπίεση, καυγάδες κ.α.).

4.      η αρνητική αντιμετώπιση των νέων από τα μεγαλύτερα μέλη της κοινωνίας, που συχνά είναι επιφυλακτική ή ακόμη και εχθρική, προβληματίζουν το νέο και τον κάνουν επιθετικό και καχύποπτο.

5.      η κρίση των αξιών που υπάρχει στην εποχή μας δημιουργεί στο νέο σύγχυση και τον αποπροσανατολίζει, καθώς δεν μπορεί να θέσει σταθερούς στόχους στη ζωή του.

6.       η μορφή της εξουσίας και οι ανταγωνισμοί των κρατών για τους εξοπλισμούς προκαλούν στο νέο ανασφάλεια, με αποτέλεσμα να απορρίπτει τα κοινωνικά κατεστημένα και καθιερωμένα.

7.      η αποξένωση στις ανθρώπινες σχέσεις.

     Μορφές περιθωριοποίησης :

1.      σύγκρουση με το κοινωνικό κατεστημένο, «επανάσταση».

2.      αρνητική θέση απέναντι στη ζωή.

3.      καταφυγή σε ψεύτικες ικανοποιήσεις (ναρκωτικά …)

4.      απόρριψη του διαλόγου και της επαφής με τους γύρω.

5.      αποκοπή από το στενό κοινωνικό πυρήνα, την οικογένεια.

6.      επαφές με το χώρο του «υπόκοσμου».

     Συνέπειες για την κοινωνία : όταν οι νέοι χάνουν τον προσανατολισμό τους και περιθωριοποιούνται, το κόστος για την κοινωνία είναι μεγάλο, γιατί :

1.      χάνει από τους κόλπους της μέλη, που θα μπορούσαν να είναι παραγωγικά σε πολλούς τομείς.

2.      τα κοινωνικά προβλήματα πολλαπλασιάζονται όπως η βία, κλοπές, εγκληματικότητα, ναρκωτικά, διάβρωση συνειδήσεων.

3.      η πρόοδος ανακόπτεται και επικρατεί στασιμότητα.

4.      απουσιάζει ο διάλογος με αποτέλεσμα να επικρατεί δογματισμός, φανατισμός, να υπάρχει έλλειψη συνεννόησης.

5.      το χάσμα των γενεών διευρύνεται.

6.      ανακοπή της επιστημονικής ανάπτυξης και γενικότερη παρακμή του πολιτισμού.

     Λύσεις :

1.      η κοινωνία μπορεί να βοηθήσει το νέο άτομο δείχνοντας περισσότερη εμπιστοσύνη στις πρωτοβουλίες της νεολαίας.

2.      σωστή παιδεία για να διευρυνθούν οι πνευματικοί ορίζοντες του νέου, να αποκτήσει κρίση και ευθύνη.

3.      κρατική μέριμνα για παιδιά που ζουν κάτω από άθλιες οικονομικές και οικογενειακές συνθήκες.

4.      σεβασμός στην προσωπικότητα του νέου από τη μεριά  των μεγαλύτερων ανθρώπων για να αισθανθεί ο νέος σιγουριά και αυτοπεποίθηση.

5.      οι μεγαλύτεροι να αποτελούν αληθινά πρότυπα και να μην υποκρίνονται.

6.      και οι ίδιοι οι νέοι πρέπει να αντιληφθούν  ότι μέσα στην κοινωνική ζωή έχουν δικαιώματα και υποχρεώσεις.

« Η ζωή είναι παιγνίδι και για να κερδίσει κανένας πρέπει να ξέρει καλά τους όρους του παιγνιδιού»

(Ν. Καζαντζάκης)