ΜΙΛΤΟΣ ΣΑΧΤΟΥΡΗΣ , Ο ΕΛΕΓΚΤΗΣ.

Μίλτος Σαχτούρης ,Ο Ελεγκτής

Ο ποιητής ,η  εποχή του , το  έργο του

Εντάσσεται στην πρώτη μεταπολεμική γενιά, που διαδέχθηκε τους νεωτερικούς ποιητές του μεσοπολέμου.

Με καταγωγή από την Ύδρα, γεννήθηκε το 1919 στην Αθήνα και ήταν δισέγγονος του ναυάρχου του '21 καπετάν Γιώργη Σαχτούρη. Το 1937 εγγράφηκε με προτροπή του πατέρα του στη Νομική Σχολή, αλλά μετά το θάνατό του την εγκατέλειψε για να αφοσιωθεί ολοκληρωτικά στην ποιητική παραγωγή. « όταν πέθανε ο πατέρας μου το 1939 και ξέσπασε ο πόλεμος το ΄40 , πήρα κι έκαψα όλα τα πανεπιστημιακά μου βιβλία. Είπα: Τέρμα η Νομική! τα΄καψα τρόπος του λέγειν· τα πιο πολλά τα πούλησα ή τα αντάλλαξα με  γαλλικά βιβλία, συλλογές ποιημάτων. Και έκτοτε δόθηκα απερίσπαστος , χωρία αναστολές, στην ποίηση».

   Δεν άσκησε ποτέ του κανένα βιοποριστικό επάγγελμα και αυτός ήταν ένας από τους λόγους που δεν απόκτησε οικογένεια. Οι γονείς δίσταζαν να δώσουν το χέρι της κόρης τους στον γαμπρό Μιλτιάδη Σαχτούρη. «Όχι, γιατί ποιητής δεν είναι επάγγελμα» του έλεγαν και του έκλειναν την πόρτα.

Το 1943 γνωρίστηκε με τον Νίκο Εγγονόπουλο , μια συνάντηση που στάθηκε καθοριστική για τον ποιητή Σαχτούρη. Τα εικαστικά στοιχεία στην ποίησή του είναι κυρίαρχα. Ομολογεί ο ίδιος: « Η ζωγραφική με βοήθησε πολύ στην ποίησή μου. Ορισμένα ποίηματά μου βγήκαν από οράματα ζωγράφων που είχα δει, και από εικόνες εν γένει. Αλλά αγαπώ  και τη ζωγραφική σαν ζωγραφική. Αν δεν ήμουν ποιητής, θα ήθελα να είμαι ζωγράφος. Αυτά που ζωγραφίζω εγώ  είναι ποιήματα, δεν είναι ζωγραφιές(….) Πολλές πικρίες ξεπέρασα με την εκτόνωση που κάνω γράφοντας αυτά τα ποιήματα»

Η εποχή που έζησε είναι ολόκληρος ο 20^ος αιώνας : βίωσε την τραγική διάψευση της μικρασιατικής καταστροφής, τους σφαγιασμούς του Β΄ Παγκοσμίου πολέμου, της Κατοχής και του Εμφυλίου, τον ψυχρό πόλεμο και τις   διεκδικήσεις ή τις διαψεύσεις για έναν δικαιότερο κόσμο. «Οι άνθρωποι εδώ γενήκαν ένα με την πέτρα», και αλλού  «Η ποίησή μου είναι μια συνεχής αυτοβιογραφία. Μοιάζει – και πρέπει να διαβάζεται – σαν ένα είδος υποσυνείδητου ημερολογίου της ζωής μου ως σήμερα» , λέει χαρακτηριστικά.

    Το έργο του καθαρά ποιητικό και έχει κυκλοφορήσει στις συλλογές: «Οι Λησμονημένοι» (1945), «Παραλογαίς» (1948), «Με το πρόσωπο στον τοίχο» (1952), «Όταν σας μιλώ» (1956), «Τα φάσματα ή η χαρά στον άλλο δρόμο» (1958), «Ο περίπατος» (1960), «Τα στίγματα» (1962), «Σφραγίδα ή όγδοη Σελήνη» (1964), «Το σκεύος» (1971), «Ποιήματα 1945-1971», «Χρωμοτραύματα» (1980), «Εκτοπλάσματα» (1986), «Καταβύθιση» (1990), «Εκτοτε» (1996) και «Ανάποδα γύρισαν τα ρολόγια» (1998).

Στην αρχή τουλάχιστον της μακρόχρονης πορείας του κατακρίθηκε από πολλούς, ειδικά από τους ποιητές της γενιάς του ’30.

Τιμήθηκε με τρία βραβεία: Το 1956 με το Α' Βραβείο του διαγωνισμού «Νέοι Ευρωπαίοι Ποιητές» της RAI για τη συλλογή του «Όταν σας μιλώ», το 1962 με το Β' Κρατικό Βραβείο Ποίησης για τη συλλογή του «Τα Στίγματα» και το 1987 με το Α' Κρατικό Βραβείο Ποίησης για το έργο του «Εκτοπλάσματα».

Πέθανε το 2005

ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΗΣ ΠΟΙΗΣΗΣ ΤΟΥ  ΣΑΧΤΟΥΡΗ

•    ρεαλιστική απεικόνιση της καθημερινής πραγματικότητας
•    αντιηρωικός ποιητής , εκφραστής και απολογητής της κατακερματισμένης και καθημαγμένης ανθρώπινης ύπαρξης. Ο διαρκής στοχασμός του πάνω στην έννοια της οδύνης, ως βαθύτερη ουσία και μοίρα της ανθρώπινης ύπαρξης, οδήγησε σε μια λιτή και ξεκάθαρη χαρτογράφηση του εσωτερικού πόνου του σύγχρονου ανθρώπου.
• Απορρίπτει την παραδοσιακή γραφή και στρέφεται στον συμβολισμό και τον υπερρεαλισμό.
•   οικοδομεί το έργο του με εφιαλτικές εικόνες και σύμβολα, που πλησιάζουν περισσότερο τον εξπρεσιονισμό.
• Υπερτονίζει το παράλογο, ενώ από τον Υπερρεαλισμό από τον οποίον ξεκίνησε, κρατά την τολμηρή  φαντασία και την  παραίσθηση. Νεοϋπερρεαλισμός.(   «Το έχω τονίσει επανειλημμένα, ο υπερρεαλισμός έδρασε πάνω μου σαν καταλύτης. Με λευτέρωσε στην ποίηση και στη ζωή, αλλά δεν μπορώ να πω ότι η ποίησή μου είναι υπερρεαλιστική. Η ποίησή μου είναι ιδιότυπα δραματική και λυρική» , δήλωνε ο ίδιος. (περιοδικό Τέταρτο, Μάρτιος 1987).
• Η σταθερή δομή του ποιήματός του , που αποτελείται από μια ιστορία – «μήνυμα» , τη «σκηνική» διάρθρωση και την «ιδεοπλαστική» εικόνα.
• Η ευρεία χρήση χρωμάτων
• Η λιτότητα, η κρυπτότητα και ο αντιλυρισμός του λόγου
• Η χρήση συμβόλων που προέρχονται από τη φύση και την τεχνική, τους ανθρώπους, τα ζώα  και τις μηχανές. Δίνονται παραμορφωμένα σε ένα σκηνικό χάους, φρίκης, απόγνωσης και βουβής διαμαρτυρίας.
• Η χρήση κοινών μοτίβων , όπως το αίμα , τα παιδιά, το φεγγάρι, το μαχαίρι.
• Τα σταθερά θέματα όπως τα φυτά, τα πουλιά, τα ζώα, ο ουρανός και τα άστρα.
• Το έναρθρο ουσιαστικό στον τίτλο του ποιήματος.

         Το παράλογο  δίνεται μέσω των παρακάτω τεχνικών:

1.   παραμορφωτικά έγχρωμα σχήματα ( ένας μπαξές γεμάτος αίμα / είν΄ο ουρανός )
2.   αμφίδρομη κίνηση με αναιρετικό χαρακτήρα (ένας μπαξές   γεμάτος αίμα / είν΄ο ουρανός/ και λίγο χιόνι )
3.   ασύμβατη συνύπαρξη λέξεων που αναιρούν κάθε λογική λεκτική αναμονή ( κληρονόμος πουλιών)
4.  αφύσικοι μετασχηματισμοί που  ανατρέπουν ακόμη και τη συμπαντική τάξη ( έσφιξα τα σχοινιά μου/ πρέπει και πάλι να ελέγξω τ΄αστέρια)
5. Εφιαλτική συνύπαρξη παιδικής αθωότητας με σκηνές φρίκης

·             Είναι ποιητής του ατομικού άγχους, αλλά μέσα στο έργο του είναι διάσπαρτος ο απόηχος του άγχους μιας ολόκληρης εποχής. Όμως, η ποίησή του δεν είναι απαισιόδοξη. ( «Πάντα θα 'χουμε ανάγκη από ουρανό») .

·                ποίηση εικονιστική, εικαστικά στοιχεία στην ποίησή του(  μορφικά θυμίζει την κυβιστική ζωγραφική: σχήματα παραμορφωμένα, δυνατά χρώματα, αιφνιδιαστικοί συνδυασμοί). Είναι φανερή η αγάπη του προς τη ζωγραφική και ορατές οι επιδράσεις του εξπρεσσιονισμού. Ο ίδιος είχε χαρακτηρίσει την ποίησή του «ζωγραφισμένη» και είχε τονίσει ότι τα χρώματα είναι καθοριστικά για την ποίησή του, ιδιαίτερα το κόκκινο και το μαύρο. ( «το μαύρο και το κόκκινο του αίματος, το χρώμα της ζωής και των ημερών μου»).

·         εικόνες με αντιθετική συναρμογή και μεταφορική λειτουργία

·         απλή γλώσσα, λιτό λεξιλόγιο

·         συνήθως έναρθρο προσηγορικό ουσιαστικό στον τίτλο του ποιήματος

·         κατασκευή μικρών ποιημάτων που ακολουθούν το σχήμα: εμπειρική αφορμή, μετασχηματισμός της εμπειρίας σε ποιητική φαντασίωση και ολοκλήρωση, τελική παραγωγή της ποιητικής εμπειρίας.

Έτσι προκύπτουν τα σταθερά δομικά στοιχεία της ποίησής του:

•   μια ιστορία-μήνυμα
•   η σκηνική διάρθρωση
•   και η ιδεοπλαστική εικόνα( εικόνα / ζωγραφιά,   που εκφράζει μια ιδέα)

 Για τον ποιητή ο μεταπολεμικός τεχνολογικός πολιτισμός προξένησε στον άνθρωπο ψυχική και πνευματική αλλοτρίωση, προκαλώντας κρίση και παρακμή των ουσιαστικών αξιών και νοημάτων της ανθρώπινης ζωής. Ο Σαχτούρης δεν μπόρεσε ποτέ να ανεχθεί τις κατεστημένες λογικές συμβάσεις, τα ευδαιμονικά μοντέλα προόδου και τις υποκριτικές ηθικές επιταγές που συνόδευσαν το μοντέρνο πολιτισμό. Αντιμετώπισε τον πολιτισμό της εποχής του ως ένα εφιαλτικό, σκοτεινό, απειλητικό και καταπιεστικό για τις πνευματικές αξίες της ανθρώπινης ζωής περιβάλλον, που του προκαλούσε οδύνη, δέος, ανησυχία, άγχος και αγωνία.

 

     Ο Σαχτούρης, αν και βρίσκεται στον αντίποδα του πραγματικού σύγχρονου κόσμου του, δεν επιδιώκει την ανατροπή του, ούτε χρησιμοποιεί μια ενεργή επιθετικότητα. Ο αμυντικός του λόγος δεν ενδίδει στην ευκολία των κραυγαλέων καταγγελιών. Εκείνο που τον ενδιαφέρει είναι να βγάλει το σπαραγμό μπροστά στην κρίση του μοντέρνου πολιτισμού. Στην ποίηση του Σαχτούρη οι δύο κόσμοι δε διαλέγονται, αλλά ούτε συγκρούονται. Μένουν χωριστοί και ακέραιοι ως δύο διαφορετικά συστήματα ζωής, συγκροτώντας ένα ενιαίο ποιητικό κοσμικό σύνολο για τον ποιητή.

  «   Στην αντιπαράθεση των δύο κόσμων της ποίησης του Σαχτούρη ο εσωτερικός κόσμος παρουσιάζεται ως ένας θετικά σημασιοδοτημένος κόσμος ονειρικός, φανταστικός, πνευματικός και επουράνιος: /Πάντα θα’ χουμε ανάγκη από ουρανό/» («Το Αεροπλάνο») «Ας μη το κρύβουμε /Διψάμε για ουρανό/» («Το Ψωμί», «Τα Φάσματα»). Στον αρνητικά σημασιοδοτημένο επίγειο κόσμο της εξωτερικής πραγματικότητας το ανθρώπινο πνεύμα συναντά την πίκρα και την τραγωδία. Αντίθετα, στον επουράνιο κόσμο βρίσκει τη λύτρωση και τη δικαίωση, την πνευματική ανύψωση, δηλαδή όλα αυτά τα οποία στερείται στον γήινο κόσμο. Η αντιπαραβολή είναι σαφής: «/Τ’ Αδέρφια μου που χάθηκαν εδώ κάτω στον/ κόσμο/ είναι τ’ αστέρια που τώρα ανάβουν ένα-ένα /στον ουρανό/» («Τ’ Αδέρφια μου», «Τα Φάσματα»). Ό,τι κακό συμβαίνει γίνεται στο γήινο επίπεδο: «/Οι μεγάλοι σιδερένιοι δρόμοι κάτω/ τόσο πολύ πίκρα μας πότισαν/» («Έμεινε», «Το Σκεύος»), «/.. ο δρόμος κάτω έφεγγε από κρύσταλλο/ και μέσα φαίνονταν/ τα σφυριά και τα μαχαίρια/» («Το Μαρτύριο», «Τα Φάσματα»).

Ο Σαχτούρης έζησε σε ταραγμένες εποχές οι οποίες διαμόρφωσαν καθοριστικά την ποιητική του. Η ποίησή του δεν είναι ελληνολατρική , δεν είναι μαχητικά κοινωνική, δεν είναι ερωτική, ούτε ευχάριστη ή ακόμα και εύληπτη. Πρόκειται για ποίηση που εκφράζει τα κοινωνικά αδιέξοδα , την τραυματισμένη συνείδηση και την πνευματική αποτελμάτωση. Είναι πικρή, σκληρή, με μία δυσδιάκριτη ελπίδα για το μέλλον. Κυριαρχεί το παράλογο.

  Οι δραματικές καταστάσεις δίνονται με επιλεγμένες λέξεις και εικόνες που θυμίζουν Ιερώνυμο Μπος και Γκερνίκα, μεταδίδουν φρίκη, κομματιασμένο κόσμο και πληγωμένη συνείδηση. Τα μοτίβα του ( πουλιά, ζώα, ουρανός, ψωμί, ζητιάνα κλπ ) επανέρχονται σε κάθε ποιητική συλλογή.

 Καταλύει την απόσταση ανάμεσα στη γη στον ουρανό, οι μορφές του ανεβοκατεβαίνουν από τη ζωή στο θάνατο και το αντίστροφο ως εκφάνσεις του ίδιου πράγματος.

 Το ύφος του κινείται ανάμεσα στην οικειότητα και την ανοικειότητα, ξαφνιάζοντας τον αναγνώστη με την παραμορφωτική διάσταση των ποιητικών υλικών από τα οποία αναδεικνύεται η τραγική μοίρα του ανθρώπου ως πάσχοντος όντος, χωρίς καρυωτακική απαισιοδοξία. Η δικαιοσύνη και η λύτρωση αναζητούνται στον ουρανό

  Ο Μ. Σαχτούρης με την ποίησή του αναζητά την αλήθεια, την αυθεντική ζωή, την απελευθέρωση από «πάθη και παθήματα» ανάμεσα στον ουρανό και τη γη και δίνει την εντύπωση ότι ως κλόουν μετεωρίζει και μετεωρίζεται αναζητώντας το νόημα της ύπαρξης.

  Οι εικόνες του παρουσιάζονται ως στοιχεία της καθημερινότητας, του γήινου και πραγματικού κόσμου, που επεκτείνονται στον ουράνιο και φανταστικό κόσμο δημιουργώντας το ποιητικό φαινόμενο.

  Η σκηνοθετική τεχνική του συγκροτεί ένα σκηνικό μεταμορφώσεων όπου κυριαρχούν το τοτεμικό στοιχείο, οι αρχετυπικές μορφές, τα πλάσματα της παιδικής παραμυθικής φαντασίας και το παράλογο, τα οποία με τη σειρά τους αποκαλύπτουν το ζοφερό βιωματικό κόσμο του Σαχτούρη, που αναζητά την ελπίδα σε έναν άλλο χώρο καθαρό, τον ουράνιο. Έτσι, ο κομματιασμένος του κόσμος είναι το βάθος και το πλάτος ενός επώδυνου βιώματος που μετέτρεψε την παιδική και εφηβική ηλικία σε εφιαλτικό βίωμα.

Από άρθρο της Χριστίνας Αργυροπούλου ( περ. Ομπρέλα, 6-7-8-2006)

Λογοτεχνικά " ρεύματα " που  επηρέασαν  την ποίησή του

Υπερρεαλισμός

κίνημα που εμφανίστηκε στη δεκαετία του 1920.Τα  χαρακτηριστικά του:

•   Οι υπερρεαλιστές είναι έντονα επηρεασμένοι από την ψυχανάλυση. Εκφράζουν στη ποίηση ( και στη τέχνη γενικότερα)  τις διαδικασίες του υποσυνείδητου
•   Σύμφωνα μ’ αυτούς  ο άνθρωπος δεν πρέπει να μένει εγκλωβισμένος στην πραγματικότητα της καθημερινής ζωής αλλά να χρησιμοποιεί τη φαντασία, το όνειρο, το ασυνείδητο, σπάζοντας τα δεσμά του ρεαλισμού, της αληθοφάνειας.
•   Αυτόματη γραφή με την οποία ο δημιουργός γράφει χωρίς καμιά επέμβαση της λογικής.  Απόλυτη ελευθερία στο λεξιλόγιο και τη στιχουργική,
•   απρόσμενοι συνδυασμοί λέξεων
•   εντυπωσιακές εικόνες

Υπενθυμίζουμε πως ο Σαχτούρης έχει υπερβεί  το υπερρεαλιστικό κίνημα και εντάσσεται στο χώρο των νεοϋπερρεαλιστών   ( ή μεταϋπερρρεαλιστών ) ποιητών  ( γεννήθηκαν 1920-30):

       Γνωρίσματα:

•   ερμητισμός / κρυπτικότητα, λεκτική λιτότητα
•   το στοιχείο του παραλόγου, που εκφράζεται και στη μορφή του ποιήματος
•   αλλότροπη / απρόσμενη σύνδεση μη αναμενόμενων εικόνων 
• τραγική αίσθηση της ζωής  , σε αντίθεση με την αισιόδοξη στάση ζωής που είχαν οι μεσοπολεμικοί υπερρεαλιστές, τουλάχιστον στην αρχή της ποιητικής τους πορείας. Έχει διαφοροποιηθεί από το υπερρεαλιστικό κίνημα γιατί δεν μετέτρεψε τη ζωή και την ποίηση  σε όνειρο αλλά σε εφιαλτική πραγματικότητα.
• Ο νεοϋπερρεαλιστής, επηρεασμένος και από τη γύρω του πραγματικότητα, δε θεωρεί τη γλώσσα ως μέσο με το οποίο θα προκαλέσει έκπληξη (όπως συνέβαινε με τους  υπερρεαλιστές του μεσοπολέμου) , αλλά ως όργανο που θα τον βοηθήσει να συλλάβει και να εκφράσει την  εφιαλτική πραγματικότητα που υπάρχει γύρω του . 

Εξπρεσιονισμός

 Όρος που χρησιμοποιήθηκε πρώτα για τη ζωγραφική, στις αρχές του 20ου αιώνα · στόχος των ζωγράφων η απομάκρυνση από την αναπαράσταση της εξωτερικής πραγματικότητας και η προβολή  του εαυτού τους και μιας καθαρά προσωπικής άποψης του κόσμου.

    Στη λογοτεχνία ο  όρος πρέπει να χρησιμοποιείται  με σύνεση · ως βασικές αρχές στη λογοτεχνία έχει:

•   την έκφραση εσώτερων ψυχολογικών καταστάσεων,
•   τον προσδιορισμό της μορφής ( εικονοποιία, στίξη, σύνταξη κλπ ) από την έκφραση , ηχητικές και χρωματικές αποτυπώσεις
•   χρήση μεταφοράς και εικόνας
•   φανταστική απεικόνιση του κόσμου και του παράλογου

Ο Σαχτούρης θα αντλήσει από τον εξπρεσσιονισμό την ελεύθερη χρήση της εικόνας, τη διαμαρτυρία που φαίνεται παντού, στις μορφές, στα πρόσωπα, στα αντικείμενα. Ο τρόπος με τον οποίο  απεικονίζει τις μορφές του φανερώνει φρίκη, προβάλλει το φανταστικό και το παράλογο έναντι του λογικού και τα θέματά του πηγάζουν από τον πόλεμο, την απόγνωση του ανθρώπου μπροστά στις μηχανές (όλα τα παραπάνω αποτελούν θέματα του εξπρεσσιονισμού).

Υπαρξιακή ποίηση

•   κινείται ανάμεσα στον κοινωνικό προβληματισμό και την υπαρξιακή εμπειρία, με κύριο χαρακτηριστικό την αγωνία για την τύχη του μεταπολεμικού ανθρώπου.
•    ιδεολογική φόρτιση του ποιητικού λόγου
•   υπαρξιακές ανησυχίες : άγχος, φόβος, ( κυρίως ο φόβος του θανάτου)
•    αβεβαιότητα, αίσθηση αδιεξόδου
•   τραυματικές εμπειρίες της ιστορίας, διάψευση των οραμάτων
•   η φθορά που συνεπάγεται το πέρασμα του χρόνου
•   η κοινωνική λειτουργία της ποίησης
•   η πάλη ανάμεσα στις δυνάμεις του καλού και του κακού
•   αρχετυπικοί συμβολισμοί  (όπως στο  Σαχτούρη ο ουρανός, το φεγγάρι, ο κήπος) 

Γενικότερα ο Σαχτούρης από τον υπαρξισμό αντλεί την αγωνία για τη ζωή και τη θέση του ποιητή σε έναν κόσμο εφιαλτικό.

Παρόλες τις παραπάνω επιδράσεις, η ποιητική φυσιογνωμία του Σαχτούρη είναι ξεχωριστή και έχει κατακτήσει το δικό του προσωπικό ποιητικό χώρο. Απορρίπτει την αντίληψη ότι τα ποιήματά του είναι απαισιόδοξα και είχε πει ότι αυτά «μοιάζουν με μάσκες αφρικανικές, που ξορκίζουν το κακό και το θάνατο».

Μ.Σαχτούρη, Ο Ελεγκτής, ερμηνευτική προσέγγιση

Ο Ελεγκτής

Ένας μπαξές γεμάτος αίμα

είν ο ουρανός

και λίγο χιόνι

Έσφιξα τα σκοινιά μου

πρέπει και πάλι να ελέγξω

τα αστέρια

εγώ

κληρονόμος πουλιών

πρέπει

έστω και με σπασμένα φτερά

να πετάω

Το ποίημα ανήκει στη συλλογή « Τα φάσματα ή η χαρά στον άλλο δρόμο» (1958). Η λέξη «φάσματα» σημαίνει ίσως  « τα είδωλα, τα φαντάσματα ή τους ιριδισμούς των χρωμάτων» ( Δ. Ν. Μαρωνίτης).  Το πρώτο μέρος του τίτλου της συλλογής αναφέρεται στα «είδωλα και τα φαντάσματα» της μετεμφυλιακής Ελλάδας. Η λέξη «φάσματα» παραπέμπει  και στο χρωματικό φάσμα αφού τα χρώματα παίζουν σημαντικό ρόλο στο έργο του Σαχτούρη. « Ο  άλλος  δρόμος» είναι πιθανότατα ο δρόμος των ηθικοπνευματικών αξιών, ο δρόμος της ποίησης και της πνευματικής δημιουργίας.

ΘΕΜΑ του ποιήματος είναι η ευθύνη του ποιητή  που συνίσταται στο να καθιστά εφικτή την επικοινωνία με τον ουρανό. Πάγιο, πανανθρώπινο αίτημα της ποίησης του Σαχτούρη είναι ο ουρανός. Ο ποιητής, ακόμα και με σπασμένα φτερά, έχει χρέος να ελέγχει το φως των αστεριών σε έναν ουρανό γεμάτο αντιξοότητες (γεμάτο αίμα). Αυτή όμως είναι και η αποστολή του, που του υπαγορεύει η φύση του ως κληρονόμου πουλιών.  Για την εκπλήρωση αυτής της αποστολής ο ποιητής πρέπει να βρίσκεται σε διαρκή εγρήγορση, πράγμα που αντανακλάται και στον ΤΙΤΛΟ.

 

Ο ΤΙΤΛΟΣ ΤΟΥ ΠΟΙΗΜΑΤΟΣ

Η χρήση προσηγορικών ονομάτων για τιτλοφόρηση του ποιήματος είναι συνηθισμένη στην ποίηση του Σαχτούρη. Έτσι δημιουργείται μια ρεαλιστική ατμόσφαιρα η οποία όμως θα δώσει τη θέση της σε εικόνες πλασμένες από τη φαντασία με φανερή την επιρροή του υπερρεαλισμού.  Ο τίτλος, αποτελούμενος από το οριστικό άρθρο και το ουσιαστικό ( όπως συμβαίνει και σε άλλα ποιήματα του Σαχτούρη π.χ Η Αποκριά, Ο Συλλέκτης, Ο Στρατιώτης ποιητής) ορίζει το χώρο, ώστε να προετοιμαστεί ο αναγνώστης να μπει στο μαγικό κόσμο του ποιήματος και να παρακολουθήσει τη μικρή του ιστορία. Η οριστικοποίηση στόχο έχει και να μεταφέρει πιο άμεσα τον αναγνώστη στο κλίμα του έργου και να συγκεκριμενοποιήσει τον ελεγκτή, ότι δηλαδή πρόκειται για τον ίδιο τον ποιητή κι όχι για οποιονδήποτε άλλο που θα μπορούσε να φέρει το χαρακτηριστικό αυτό μεταφορικά ή κυριολεκτικά.  Ορίζεται επίσης το χρέος του ποιητή, του «ελεγκτή», να ελέγχει το φως των αστεριών, ώστε να υπάρχει επικοινωνία των ανθρώπων με τον «ουρανό» δηλαδή τις υψηλές ηθικοπνευματικές αξίες. Ο ποιητής, εκτός από ελεγκτής, θα είναι και ο φρουρός των ηθικών αξιών και της παράδοσης, ενώ ταυτόχρονα ως πνεύμα ανήσυχο θα στηλιτεύει τα κακώς κείμενα και θα επαναπροσανατολίζει τους ανθρώπους προς τον ουρανό. Ο τίτλος συνδέεται άμεσα με το περιεχόμενο του ποιήματος αφού ο ποιητής ως ελεγκτής των αστεριών, είναι και καθοδηγητής από τον κόσμο της ύλης, στον κόσμο του πνεύματος, στον «ουρανό».

 ΔΟΜΗ ΤΟΥ ΠΟΙΗΜΑΤΟΣ

Μόνιμα στοιχεία στην ποίηση του Σαχτούρη είναι : μία ιστορία-μήνυμα, οι ιδεοπλαστικές εικόνες και η σκηνική διάρθρωση.

Η ιστορία είναι ο ρόλος του ποιητή και η ευθύνη που αυτός έχει.

 Το ποίημα αποτελείται από τρεις ιδεοπλαστικές εικόνες- σκηνές

1.ο κακοποιημένος ουρανός (στ.1-3)

2. ο ουράνιος μηχανοδηγός-ποιητής-ελεγκτής (στ.4-6)

3. ο ποιητής ως ιερό πτηνό, χτυπημένο όμως, που πρέπει να εκτελέσει την αποστολή του (στ.7-11)

 Κάθε εικόνα βασίζεται σε συνειρμούς , είναι σχετικά αυτόνομη και συμπυκνώνει μια μικρή ιστορία. Η τελευταία εικόνα διευρύνεται για να συμπεριλάβει και τις άλλες: Ο ποιητής με «σπασμένα φτερά» πετάει μέχρι τον «ουρανό» που και αυτός όμως είναι ματωμένος.

 Οι σκηνές διαρθρώνονται με βάση τις εικόνες και εναλλάσονται με κινηματογραφικό τρόπο. Τις εικόνες-ενότητες τις συνδέουν οι βουλητικές προτάσεις «να ελέγξω», «να πετάω», εξαρτώμενες από το ρήμα « πρέπει» υποδηλώνοντας το ηθικό χρέος του « ελεγκτή» ο οποίος ταυτίζεται με τον ποιητή λόγω των σχετικών βιωμάτων και των αντιλήψεών του αλλά και λόγω της αυτονόμησης του εγώ στον στίχο 7.

α’ εικόνα:υπερρεαλιστική

   -μπαξές: μεταφορά που αισθητοποιεί την ασαφή εικόνα του ουρανού, αφού είναι γεμάτος αίμα και λίγο χιόνι που τον καθιστούν δυσπρόσιτο.

   -ουρανός: α)ο υψηλός κόσμος του πνεύματος, άρα είναι γεμάτος αίμα, αφού δολοφονείται καθημερινά από την αντιποιητική εποχή μας, και λίγο χιόνι, αφού μπορεί να γίνει τόπος ελπίδας και χαράς.

β) η λειτουργία της ποίησης, άρα είναι γεμάτος αίμα από τα τρομακτικά βιώματα του ποιητή, και λίγο χιόνι, αφού η ποίηση μπορεί να ξαναφέρει την ελπίδα

-το κόκκινο είναι το χρώμα της βίας, του πολέμου, του ολέθρου

-το λευκό είναι το χρώμα της ελπίδας, της αισιοδοξίας, της αγνότητας

Ο ουρανός λοιπόν είναι ο ποιητικός χώρος στον οποίο καταφεύγουν, για να καλύψουν τις συναισθηματικές και πνευματικές τους ανάγκες, όσοι δεν αρκούνται στα υλικά αγαθά του αισθητού κόσμου και θέλουν να βιώσουν τη γοητεία του φανταστικού κόσμου της ποίησης, Αυτός που κρατάει ανοιχτούς τους δίαυλους επικοινωνίας είναι ο ελεγκτής- ποιητής

 β’ εικόνα:

  -έσφιξα τα σκοινιά μου: εικόνα γνωστή από την εμπειρία, αποφασιστικό εγχείρημα ριψοκίνδυνο και τολμηρό που απαιτεί ετοιμότητα, αυτοσυγκέντρωση και υπολογισμένες κινήσεις

   -πρέπει και πάλι να ελέγξω τα αστέρια: καθήκον του ποιητή είναι να ελέγχει τα μηνύματα της ποίησής του, για να φέρει σε επαφή το αντιποιητικό κοινό με την τέχνη του, τα αστέρια κατευθύνουν στον εξανθρωπισμό, άρα το λίγο χιόνι θα μπορούσε να είναι και η λάμψη των αστεριών. Επιτακτική (πρέπει)  παρουσιάζεται η ανάγκη του ελέγχου, που έχει γίνει και στο παρελθόν (και πάλι).

γ’ εικόνα:

   -εγώ:αυτονομείται, ταύτιση του ποιητή με τον ελεγκτή

   -κληρονόμος των πουλιών:το πέταγμα ως ιδιότητα των πουλιών συμβολίζει την απελευθέρωση, ο ποιητής κινείται μεταξύ ουρανού και γης

   -έστω και με σπασμένα φτερά:υπονοούν τον ψυχικό τραυματισμό του ποιητή από μια νοσηρή πραγματικότητα

   - πρέπει να πετάω: χρέος να ξεπεράσει κάθε αντιξοότητα και δυσκολία που δυσχεραίνει το έργο του και να φτάσει στον ουρανό, για να κρατήσει ζωντανό το φως των αστεριών.

Το ποίημα απαρτίζεται λοιπόν από τρεις ενότητες-σκηνές που τις χαρακτηρίζουμε ιδεοπλαστικές , καθώς κάθε μία περιέχει μια εικόνα και την ιδέα της.

ΣΚΗΝΟΓΡΑΦΙΑ ΚΑΙ ΣΚΗΝΟΘΕΣΙΑ ΤΟΥ ΠΟΙΗΜΑΤΟΣ

α) Ο χώρος απλώνεται σε δύο περιοχές που αλληλοεμπλέκονται: στη γη , την πραγματική δηλαδή περιοχή από όπου ξεκινάει ο ποιητής-ελεγκτής και στο «ματωμένο ουρανό» δηλαδή τη μυθιστορηματική προέκταση της  πρώτης.

 β) Ο χρόνος : είναι απροσδιόριστος, όμως το επίρρημα «και πάλι» τονίζει το διαρκές χρέος του ελεγκτή, τη διαρκή ευθύνη.

γ) Η δράση: καθορίζεται από το χρέος του ποιητή να συνεχίσει τη διαρκή προσπάθειά του «να πετάει έστω και με σπασμένα φτερά» συνδέοντας τη γη με τον ουρανό και βοηθώντας όσους επιχειρήσουν ανάλογο ταξίδι.

  Με τους παραπάνω τρόπους ποιητικής γραφής, αφηρημένο και συγκεκριμένο, καθημερινότητα, ιστορία και μυθιστορία αναμιγνύονται όπως και οι βιωματικές εμπειρίες του ποιητή συναντιούνται με τη φαντασία και τους συνειρμούς του. ( υπερρεαλιστική επιρροή).

1^η εικόνα: (στ.1-3) Είναι φανερή η υπερρεαλιστική επιρροή στην πρώτη εικόνα του ποιήματος: «ένας μπαξές γεμάτος αίμα είναι ο ουρανός και λίγο χιόνι». Η μεταφορά «μπαξές» συγκεκριμενοποιεί την ασαφή εικόνα του ουρανού , της προσδίδει μια εικόνα γνωστή από την εμπειρία μας. Όμως ο ουρανός παραμένει τοποθετημένος σε μια φανταστική πραγματικότητα « γεμάτος αίμα και λίγο χιόνι». Ο ουρανός αποτελεί σταθερό σύμβολο στην ποίηση του Σαχτούρη « στην ποίησή του είναι πάγιο το αίτημα για ουρανό». Αυτό αποδεικνύει πως ο ποιητής δεν χαρακτηρίζεται από απαισιοδοξία  αλλά ζει με την ελπίδα ενός αγνού χώρου λύτρωσης, με την ελπίδα της κάθαρσης από τα παθήματα , της αθωότητας και της χαράς.

 Παρόλα αυτά στο ποίημα ο ουρανός είναι «γεμάτος αίμα και χιόνι». Ο χώρος της αθωότητας , των ιδανικών έχει και αυτός μολυνθεί από τη φρίκη που κυριαρχεί στη γη, το θάνατο (αίμα) , την ηθική σήψη. ( Προφανώς αντικατοπτρίζεται εδώ η ταραγμένη εποχή που ζούσε ο Σαχτούρης, τα βιώματα του ποιητή από τα μεταπολεμικά χρόνια ). Όμως η φράση «λίγο χιόνι» δείχνει ότι η ελπίδα για κάθαρση του ουρανού δεν έχει χαθεί αν και το επίθετο «λίγο» δεν αφήνει περιθώριο για μεγάλες προσδοκίες. «Λίγα» θετικά στοιχεία υπάρχουν αλλά η εποχή είναι εξαιρετικά δυσοίωνη.  Η πρώτη εικόνα του ποιήματος συνδέεται λογικά με τη δεύτερη και την δικαιολογεί.

 2^η εικόνα: (στ.4-6)

 Κεντρική φράση της δεύτερης ενότητας είναι η βουλητική πρόταση « πρέπει και πάλι να ελέγξω τα αστέρια»  η οποία προσδιορίζει το καθήκον του ποιητή να φροντίζει να μη σβήσει το φως των αστεριών , που δείχνουν το δρόμο για τον ουρανό. Να εξασφαλίσει τη δυνατότητα επικοινωνίας με τον ουρανό, το χώρο όπου φυλάσσονται οι αξίες, τα πνευματικά αγαθά. Ο στίχος « έσφιξα τα σκοινιά μου» φανερώνει τη διαρκή  εγρήγορση  του ποιητή καθώς έχει πλήρη επίγνωση της σημαντικής ευθύνης του ενώ η λέξη «πάλι» δηλώνει το διαχρονικό χαρακτήρα του καθήκοντος που έχει επωμιστεί ο ποιητής. Είναι υποχρεωμένος να ενεργοποιήσει όλες τις δυνάμεις του για να ακολουθήσουν , ο ίδιος  και οι απλοί άνθρωποι,  τη δυσχερή αλλά και ανοδική πορεία προς την πνευματική ανάταση και την ποίηση . Η διορθωτική παρέμβαση του ελεγκτή που στοχεύει στην αποπομπή του κακού και στην επαναφορά της ισορροπίας και της τάξης στον ουράνιο-πνευματικό χώρο, δεν είναι εύκολη ούτε ανώδυνη. Ο στίχος  «έσφιξα τα σκοινιά μου» σχηματίζει την εικόνα ενός χειρωνάκτη που ετοιμάζεται να αναρριχηθεί ή να πετάξει στους ουρανούς.

3^η εικόνα (στ.7-11) Εδώ συντελείται η μεταμόρφωση του ποιητή σε πουλί η οποία αποτελεί και το κεντρικό σημείο των στίχων αυτών. Στην εικόνα αυτή ξεδιπλώνεται ολόκληρο το εύρος της ευθύνης του ποιητή και ολοκληρώνεται. Το ποιητικό υποκείμενο αυτονομείται («εγώ») για να τονιστεί ακόμα περισσότερο η έννοια της ατομικής ευθύνης του διανοούμενου.  Μια βουλητική πρόταση που ακολουθεί « πρέπει έστω και με σπασμένα φτερά να πετάω» προσδίδει κατηγορηματικό και απόλυτο χαρακτήρα στον προορισμό του καλλιτέχνη. Ακόμα και αν ο αγώνας ενάντια στο κακό του προκαλέσει τραύματα , ακόμη και αν η φρίκη και ο παραλογισμός κυριαρχήσουν σε γη και ουρανό, ο ποιητής – ελεγκτής οφείλει να υπηρετεί  τον ανώτερο σκοπό του και να εκτελεί το καθήκον του. Ο ποιητής μεταμορφώνεται σε πουλί-μηχανοδηγό γεγονός που αποτελεί αφύσικο μετασχηματισμό και ενώ έχει τα φτερά σπασμένα, έχει το χρέος να πετά ( συνύπαρξη λογικά ασύμβατων εννοιών που αναιρούν τη λογική τάξη των πραγμάτων). Ο «ουράνιος μηχανοδηγός» πρέπει να προχωρά στους απαραίτητους «ελέγχους» παρόλο που είναι τραυματισμένος. Οι έλεγχοι επιβάλλεται να γίνονται τακτικά γιατί υπάρχει πάντα ο «εχθρός», η αντίπαλη πλευρά που αν και δεν αναφέρεται ξεκάθαρα είναι εύκολο να διακρίνουμε τη δράση της και τα αποτελέσματα αυτής: «αίμα και ουρανός», «σπασμένα φτερά». Ο ποιητής-ελεγκτής στο ταξίδι του αυτό, είναι μόνος, δεν έχει κάποιον συμπαραστάτη , άρα υποχρεούται να δράσει, «να ελέγξει»  παρόλο που αυτή η ενέργεια μπορεί να κρύβει κινδύνους .

 Στον ποιητικό λόγο, η παρουσίαση του ποιητή ως πουλιού είναι κοινός τόπος, πρόκειται για μοτίβο που απαντάται και στην αρχαιότητα ( ο Πλάτων στον διάλογο «Ίων» : «ποιητής εστίν πτηνόν και ιερόν»). Στη νεοελληνική λογοτεχνία, το συγκεκριμένο μοτίβο το συναντάμε και στο Μιχάλη Κατσαρό, στον Ελύτη, στον Τάσο Λειβαδίτη κ.α. Το θέμα του ποιητή με τα σπασμένα φτερά είναι χαρακτηριστικό στην ποίηση. Ο ποιητής παραλληλίζεται με τα πουλιά γιατί και αυτός έχει τη δυνατότητα να «ίπταται», να βρίσκεται  ψηλότερα από τους απλούς ανθρώπους  ( λόγω της βαθιάς καλλιέργειας, του ανθρωπισμού και της υιοθέτησης υψηλών αξιών ), να μεταβαίνει εύκολα από τη γη στον ουρανό και να επιστρέφει . Γι’αυτό ο ποιητής ονομάζεται «κληρονόμος των πουλιών» . Κοινός  χώρος του ποιητή και των πουλιών είναι ο ουρανός.

 Τα «σπασμένα φτερά» συμβολίζουν τα ψυχικά τραύματα , τις δυσάρεστες εμπειρίες του ποιητή από την εποχή του (εμφύλιος και μετεμφυλιακά χρόνια). Όμως , παρά τις δυσμενείς συνθήκες, δεν πρέπει να παραιτηθεί, ακόμα και με σπασμένα φτερά, διαθέτει δυνάμεις για να φέρει  εις πέρας την υψηλή αποστολή του.

 ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΜΟΡΦΗΣ

ΕΚΦΡΑΣΤΙΚΑ ΜΕΣΑ:μεταφορές ( «μπαξές γεμάτος αίμα»), σύμβολα, εικόνες ιδεοπλαστικές

ΣΤΙΧΟΣ:ελεύθερος, σύντομος σχεδόν μονολεκτικός. Στίχοι ολιγοσύλλαβοι, μετρικοί διασκελισμοί, απουσία σημείων στίξης.

ΓΛΩΣΣΑ: απλή, λέξεις λιτές με κυριαρχία του ουσιαστικού(μπαξές, ουρανός,χιόνι...) και του ρήματος ( έσφιξα, πρέπει, να ελέγξω...) . Ο λόγος γίνεται μ’αυτόν τον τρόπο πυκνός και βαθύς. Μερικές φορές ο λόγος είναι ελλειπτικός («κληρονόμος πουλιών») και άλλες φορές γίνεται πληθωρικός (« ένας μπαξές γεμάτος αίμα/είν’ο ουρανός»). Παρατηρούμε τη συνεχή επανάληψη του ρήματος «πρέπει» για να αποδοθεί και να τονιστεί το χρέος του ποιητή-ελεγκτή.

Ποιήματα για παράλληλη ανάγνωση με τον " Ελεγκτή " του Μ.Σαχτούρη

Α) από τα ποιήματα του Μίλτου Σαχτούρη

                          Αστεροσκοπείο

Διαρρήχτες του ήλιου δεν είδαν ποτέ τους πράσινο κλωνάρι δεν άγγιξαν φλογισμένο στόμα δεν ξέρουν τί χρώμα έχει ο ουρανός Σε σκοτεινά δωμάτια κλεισμένοι δεν ξέρουν αν θα πεθάνουν παραμονεύουν με μαύρες μάσκες και βαριά τηλεσκόπια με τ’ άστρα στην τσέπη τους βρωμισμένα με ψίχουλα με τις πέτρες τών δειλών στα χέρια παραμονεύουν σ’ άλλους πλανήτες το φως Να πεθάνουν Να κριθεί κάθε Άνοιξη από τη χαρά της από το χρώμα του το κάθε λουλούδι από το χάδι του το κάθε χέρι απ’ τ’ ανατρίχιασμα του το κάθε φιλί το ανέβασμα Στριφογυρίζει ο ποιητής επάνω στον τροχό του στριφογυρίζει ο ποιητής δαιμονισμένα ένα κεφάλι αλόγου σπασμένο μες στα πόδια του μία γυναίκα ανοίγει τ’ άσπρο στόμα να δαγκάσει  φίδια φαρμακερά τον τριγυρίζουν χάμω κυλάνε κέρματα καύκαλα τσακισμένα ριγμένα μες στη λάσπη του και στρογγυλά χαλύβδινα λουλούδια να σφυρίζουν καθώς στριφογυρνάει ο ποιητής  αρχίζει ν’ ανεβαίνει όπως γυρίζει φρενιασμένα κι όπως γυρίζει φρενικά αρχίζει ν’ ανεβαίνει το ένα του χέρι είναι σβηστό  στο άλλο να κρατάει ένα αναμμένο κάρβουνο Ὁ  Ο ὐ ρ α ν ό ς Πουλιὰ μαῦρες σαΐτες τῆς δύσκολης πίκρας δὲν εἶν᾿ εὔκολο πράμα ν᾿ ἀγαπήσετε τὸν οὐρανὸ πολὺ μάθατε νὰ λέτε πὼς εἶναι γαλάζιος ξέρετε τὶς σπηλιές του τὸ δάσος τοὺς βράχους του; ἔτσι καθὼς περνᾶτε φτερωτὲς σφυρίχτρες ξεσκίζετε τὴ σάρκα σας πάνω στὰ τζάμια του κολλοῦν τὰ πούπουλά σας στὴν καρδιά του Καὶ σὰν ἔρχεται ἡ νύχτα μὲ φόβο ἀπ᾿ τὰ δέντρα κοιτᾶτε τ᾿ ἄσπρο μαντίλι τὸ φεγγάρι του τὴ γυμνὴ παρθένα ποὺ οὐρλιάζει στὴν ἀγκαλιά του τὸ στόμα τῆς γριᾶς μὲ τὰ σάπια τὰ δόντια του τ᾿ ἄστρα μὲ τὰ σπαθιὰ καὶ μὲ τοὺς χρυσοὺς σπάγγους τὴν ἀστραπὴ τὸν κεραυνὸ τὴ βροχή του τὴ μακριὰ ἡδονὴ τοῦ γαλαξία του Οι απομείναντες  Όμως υπάρχουν ακόμα λίγοι άνθρωποι που δεν είναι κόλαση η ζωή τους υπάρχει το μικρό πουλί ο κιτρινολαίμης η Fraulein Ramser και πάντοτε του ήλιου οι απομείναντες οι ερωτευμένοι με ήλιο ή με φεγγάρι ψάξε καλά βρες τους, Ποιητή! κατάγραψέ τους προσεχτικά γιατί όσο παν και λιγοστεύουν λιγοστεύουν Ο ποιητής Σα θα με βρούνε πάνω στο ξύλο του θανάτου μου γύρω θά 'χει κοκκινίσει πέρα για πέρα ο ουρανός μιά υποψία θάλασσας θα υπάρχει κι έν' άσπρο πουλί, από πάνω, θ' απαγγέλλει μέσα σ' ένα τρομακτικό τώρα σκοτάδι, τα τραγούδια μου. Η φεγγαράδα Από αίμα πουλιών πλημμυρισμένο κρυμμένο μένει το φεγγάρι πότε πίσω από δέντρα πότε πίσω από θηρία πότε πίσω από σύννεφα με θόρυβο που ξεκουφαίνει τα φτερά αγγέλων κάτι θέλουν να πουν κάτι σημαίνει είναι ακόμα καλοκαίρι όμως μιά μυρωδιά από θειάφι φράζει το χειμώνα δεν έχει ούτε καρέκλα να καθίσεις και οι καρέκλες έφυγαν στον ουρανό Β) Από άλλους ποιητές Νίκος Καρούζος ο ποιητής έχει ένα βέβαιο δρόμο Γεννιέται ο άνθρωπος κι ο ήλιος γίνετ’ αμέσως πάθος ο ποιητής έχει ένα δρόμο σαν όνειρο μαύρο χαμογελαστό έχει ένα βέβαιο δρόμο τόπους – τόπους αγκάθια τόπους – όπους ωραία χαλιά π’ ο άτυχος τα ματώνει. Κι όταν ο ήλιος πέσει στις θνητές κορφές αρχίζουν τ’ άστρα. Εκεί του δρόμου η τέλεψη πάλι μια γέννα μάς προσμένει. Τάσος Λειβαδίτης Κ ρ ι τ ι κ ή  τ η ς  π ο ί η σ η ς Ε! τι καθόσαστε λοιπόν ποιητές βγήτε στους δρόμους, καβαλήστε στα λεωφορεία, ανεβήτε στις αμαξοστοιχίες να δήτε καθώς θ’ απαγγέλετε τα τραγούδια σας ν’ ανθίζει μες στην καρβουνόσκονη σαν έν’ άσπρο τριαντάφυλλο το γέλιο των μηχανοδηγών. Πηγαίντε στη λαϊκή αγορά ανάμεσα στις φωνές και τη μυρουδιά των λαχανικών. Είναι εκεί μια αντρογυναίκα με ξυλοπάπουτσα που αν χαμογελάσει με τους στίχους σας σημαίνει πως κάτι φτιάξατε στη ζωή σας. Γιατί αυτή η αντρογυναίκα με το πλατύ, βλογιοκομένο πρόσωπο έχει τρία παιδιά σκοτωμένα και δεν τόχει σκοπό να γελάσει με μυξάρικους στίχους. Ανεβήτε με τα πριονοπέδιλα πάνω στους στύλους του τηλέγραφου και τραγουδήστε και ξανατραγουδήστε και κουνώντας σαν ένα τσαλακωμένο κασκέτο την καρδιά σας χαιρετήστε το μέλλον. Ο  π ο ι η τ ή ς  I Προσπαθεί να φαίνεται ήρεμος. Να μοιάζει με τους άλλους. Κι είναι στιγμές που το κατορθώνει. Όμως τις νύχτες δεν μπορεί να κοιμηθεί. Οι μεγάλες φτερούγες του δε χωράνε μέσα στον ύπνο. Ανέστης Ευάγγελου  Ο  π ο ι η τ ή ς Είχε ανεβεί στην πιο ψηλή κορφή κι η φωνή του, λευκό πουλί στον ουρανό. Στους πρόποδες μυρμήγκιαζε πλήθος αμέτρητο άκουγαν τη φωνή κι ολοένα ανέβαιναν μίκραινε ο κύκλος και κρατούσαν ξύλα μαχαίρια κράταγαν και πέτρες  και πλησίαζαν ακούγονταν κραυγές σκοτώστε τον να πέφτουν άρχισαν μετά οι πρώτες πέτρες λάμψαν στον ήλιο τα μαχαίρια κατάλαβε το τέλος του. Όμως η φωνή του, λευκό πουλί πέταγε πάνω απ’ τα κεφάλια τους και δεν τη φτάναν οι κραυγές και τα μαχαίρια.

ΠΗΓΕΣ

•          Δ.Μαρωνίτης , Μίλτος Σαχτούρης, Άνθρωποι, χρώματα, ζώα, μηχανές, εκδ.Γνώση
•      Γιώργος Παπαντωνάκης, Μίλτος Σαχτούρης , περιοδικό  Νέα Παιδεία τχ 92, 1999

•          Γ.Δάλλας, Εισαγωγή στην ποίησης του Σαχτούρη, εκδ.Κείμενα

•       Θ. Κωνσταντινίδης, Οι μεταμορφώσεις στην ποίηση του Σαχτούρη, εκδ.Νεφέλη

•          Ελένη- Παρασκευή Μιχαηλίδου, Ο ποιητής Σαχτούρης και η εποχή του

•          Ποιος είναι, λοιπόν, ο Μίλτος Σαχτούρης; Ηλίας Μαγκλίνης ,   http://news.kathimerini.gr

•          Αγάθης Γεωργιάδου, Η ποιητική περιπέτεια, Μεταίχμιο
•         Α.Γεωργιάδου,Ε.Δεληγιάννη, Νεοελληνική Λογοτεχνία,     εκδόσεις  Ξιφαράς 

αφιερώματα λογοτεχνικών  περιοδικών :              Νέα Εστία  τχ  1296,              Διαβάζω     τχ     263               Η λέξη       τχ  123- 124         Κατερίνα Μπουκόρου - Μαρία Μπουκόρου, Νεοελληνική Λογοτεχνία-Ποίηση- Γ'Λυκειου, Σαββάλας.        •   angitan.blogspot.gr        •   logotexniakatefthinsis.blogspot.com       Επιλεγμένα ποιήματα του Μ. Σαχτούρη στην ιστοσελίδα "Μικρός Απόπλους" . ·                 Λεξικό λογοτεχνικών όρων, J.A.Cuddon,    Μεταίχμιο                 •  fotodendro.blogspot.com              •  Το σχολικό εγχειρίδιο ΣΗΜΕΙΩΣΗ:   Η αναφορά στον ουρανό και στον ρόλο του ποιητή μεταξύ του ουράνιου πνευματικού κόσμου και του επίγειου, η ευθύνη του ποιητή-ελεγκτή να διατηρεί το φως των αστεριών για τη πνευματική ανύψωση των ανθρώπων, με παραπέμπει στην πλατωνική θεωρία των Ιδεών, στην ξεχωριστή ύπαρξη του αισθητού και του ιδεατού-ιδανικού κόσμου των ιδεών. Ο ποιητής - ελεγκτής ίσως να μπορούσε να συσχετιστεί με το ρόλο του "φιλοσόφου" στον Πλάτωνα, που έχει ως υποχρέωση, αφού μπει στον κόσμο των ιδεών, να γυρίσει πίσω για να μεταλαμπαδεύσει τη γνώση του προς τους απλούς ανθρώπους. Νομίζω ότι αυτή η ομοιότητα θα έπρεπε να τονιστεί. Θα ήθελα τη γνώμη σας...