ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΕΚΘΕΣΗΣ 4

ΠΗΓΗ: Ιστορία μου, διγλωσσία μου, Παντελή Μπουκάλα (Καθημερινή της Κυριακής, 15/9/2013)

Τυπική διγλωσσία. Με τη γλώσσα να υποτάσσεται στις περιστάσεις και τη σκέψη να υποκλίνεται σε εντελώς περιστασιακά αισθήματα. Διγλωσσία γεννημένη από την πίστη ότι μια αθλητική επιτυχία αποτελεί εθνικό θρίαμβο που πιστοποιεί τη φυλετική μας υπεροχή, επιβεβαιώνει την ποιότητα της ελληνικής ψυχής και αποδεικνύει ότι ο Θεός παραμένει σύμμαχός μας. Με αποτέλεσμα, όταν κάτι στραβώνει (και τα πράγματα στα γήπεδα στραβώνουν συχνά), όταν συνωμοτούν εις βάρος μας τα δοκάρια ή το στεφάνι του καλαθιού, να περνάμε ραγδαία στην κατάθλιψη, εθνικού περιεχομένου επίσης. Φυσικά και δεν παρατηρείται μόνο στην Ελλάδα αυτού του είδους η υπερβολή. Αλλά ο καθένας οφείλει να μιλάει πρωτίστως για το σπίτι του. (Να βρεθεί ο τρόπος πειθούς και τα μέσα του).

Πηγή: Ο πατριωτισμός σαν εμπόρευμα και σαν πληγή

Του Παντελή Μπουκάλα

Να το ξαναπούμε. Το ότι η λέξη «πατριδοκάπηλοι« εισήλθε (διά δημοσιογραφικής πένας) στην ελληνική γλώσσα το Μαύρο 1897, χρονιά του καταστροφικού πολέμου, δεν σημαίνει ότι οι χοντρέμποροι του πατριωτισμού και τα τσιράκια τους του λιανεμπορικού μεγαλοϊδεατισμού δεν δρούσαν και πριν. Δεν έγραφε στο κενό ο Εμμανουήλ Ροΐδης όταν διατεινόταν ότι «το να παρασυρθή το νεοελληνικόν έθνος εις άφρονα κινήματα ένεκα υπερβολής πατριωτισμού μοί φαίνεται τόσον επίφοβον όσον και το να πλημμυρίση ο σημερινός Ιλισός» (που τότε βέβαια πλημμύριζε πολύ συχνότερα απ’ ό,τι τώρα, καίτοι ασφαλτοστρωθείς). Και γνώριζε άριστα ποιοι πραματευτάδες της «πεφιλημένης» ηγούνται πάντοτε στα «κινήματα ένεκα υπερβολής πατριωτισμού» και με ποιον ιδιοτελή στόχο, που του φοράνε πρόχειρα μια στολή παραλλαγής καμωμένη από ράκη χλαμύδας και φουστανέλας. Γι’ αυτό και βεβαίωνε: «Εκαστος τόπος έχει την πληγήν του, η Αγγλία την ομίχλην, η Αίγυπτος τας οφθαλμίας, η Βλαχία τας ακρίδας και η Ελλάς τον πατριωτισμόν» (αυτό και άλλα «σκαλαθύρματα» του πικρόχολου σαρκαστή τα βρίσκει κανείς στο βιβλιαράκι «Τα “Ανθελληνικά”», σταχυολογημένα από τον Αλέξανδρο Βέλιο, «Ροές», 2005). (να βρεθεί ο τρόπος πειθούς)

Πηγή: Η διδασκαλία της λογοτεχνίας και η σύγχρονη τεχνολογία: 
η υπέρβαση του διδακτικού συντηρητισμού και η τόλμη της πρωτοπορίας, Νικήτας Παρίσης

* Εισήγηση που έγινε σε σεμιναριακή ημερίδα των Εκπαιδευτηρίων Δούκα, στα οποία ο Ν. Παρίσης είναι σύμβουλος γλωσσικών μαθημάτων.

Όμως, το σήμερα απ’ το τότε απέχει έτη φωτός – νομίζω ότι δεν υπερβάλλω. Σήμερα, ο δάσκαλος της λογοτεχνίας έχει το αντίθετο ακριβώς πρόβλημα: του προσφέρονται τόσα πολλά, τόσο άφθονο και πληθωρικό υποστηρικτικό και βιβλιογραφικό υλικό, ώστε έχει πλέον πρόβλημα επιλογής. Η δική μου γενιά, στα πρώτα της διδακτικά βήματα, έζησε το βασανισμό και την τυραννία της ανέχειας. Η σημερινή γενιά των δασκάλων και των φιλολόγων ζει τον κορεσμό της αφθονίας και την αμηχανία της επιλογής. Είναι, ασφαλώς, προτιμότερο να ζω την αμηχανία της επιλογής παρά την τυραννία της έλλειψης (Να βρεθούν οι τρόποι ανάπτυξης,τα  δομικά μέρη και η  συλλογιστική πορεία).

Πηγή: Η ενασχόληση των βρεφών και των παιδιών με τη Μουσική

από ΕΥΘΥΜΙΟΣ ΠΑΠΑΤΖΙΚΗΣ στις 11/03/2013

Υπάρχουν στοιχεία επίσης που συνηγορούν προς τη βοήθεια ανάπτυξης και ανάκτησης της μνήμης σε παιδιά προσχολικής ηλικίας. Εξ’αιτίας του ότι τα παιδιά αγαπούν την επανάληψη, το να τραγουδάμε γνωστά σε αυτά κομμάτια και να τα ενθαρύνουμε να κάνουν παράλληλα μουσική, ακόμη και με τα πιο απλά κρουστά όργανα, μπορεί να αποβεί τελικά εξαιρετικά επικερδές. Τα διαδραστικά τραγούδια, τα οποία απαιτούν από τα βρέφη και τα νήπια να κουνούν τα χέρια τους ή τα σώματά τους συγχρόνως με τη μουσική, ή να κάνουν συγκεκριμένους ήχους, αποδεικνύονται ιδιαίτερα σημαντικά γιατί αναπτύσσουν βιολογικές λειτουργίες που ενισχύουν τη μαθησιακή και ψυχολογική συμπεριφορά τους.(Να βρεθούν η συλλογιστική πορεία, τα δομικά μέρη και  οι τρόποι ανάπτυξης).

Και κάποιες ερωτήσεις από εξετάσεις παλαιότερων χρόνων:

 Τι επιδιώκει ο συγγραφέας με τη χρήση των ερωτήσεων στην παρακάτω παράγραφο;

Τα πράγματα γίνονται κυριολεκτικά δραματικά για έθνη που διαθέτουν παρελθόν χιλιετηρίδων, όπως είναι το δικό μας έθνος. Εδώ και η ευθύνη, εθνική και προσωπική, και η δοκιμασία και το χρέος είναι πιο βαριά, πιο επίμονα. Τι θα κάνει, πώς θα σταθεί υπεύθυνα το δικό μας έθνος αντίκρυ στο παρελθόν του; Ιδού ένα ερώτημα που πρέπει σοβαρά κι επίμονα να μας βασανίσει. Τι θα κάνει μ’ αυτό το απροσμέτρητο βάρος της Ιστορίας του; Πώς θ’ αντέξει στην πίεση της εποχής και πώς θα ζήσει με ευθύνη και συνέχεια το παρόν του;

Απ.: Ο συγγραφέας με την παράθεση ρητορικών ερωτήσεων στοχεύει να προβληματίσει τον αναγνώστη και να κινητοποιήσει τη σκέψη του. Επίσης θέλει να καταστήσει τον αναγνώστη κοινωνό των προβληματισμών του και φυσικά να τον ευαισθητοποιήσει αναφορικά με τη σχέση του έθνους μας με το βαρύ παρελθόν του και το απαιτητικό παρόν του.

 Να αναφέρετε τα λεκτικά στοιχεία, με τα οποία επιτυγχάνεται η συνοχή μεταξύ των παραγράφων του κειμένου.

[…]

Άλλες, ακόμη, τεχνικές λεπτομέρειες, όπως το κακής ποιότητας χαρτί, η άνιση κατανομή του μελανιού και γενικά η χαμηλής στάθμης παραγωγή του βιβλίου, επηρεάζουν την αναγνωσιμότητά του, τη διάθεση, δηλαδή, και τα κίνητρα του αναγνώστη να το διαβάσει. Ένα βιβλίο μπορεί να φαντάζει μωρουδίστικο εξαιτίας του σχήματος ή του μεγέθους των τυπογραφικών στοιχείων. Άλλο μπορεί να φαίνεται μη ελκυστικό λόγω του μήκους των στίχων του και της μονοτονίας της τυπογραφίας του κι άλλα μπορεί να φαίνονται «φτηνά» και ανάξια λόγου εξαιτίας λανθασμένων επιλογών για λόγους οικονομίας, όπως η κακή ποιότητα του χαρτιού ή ένα φτωχικό εξώφυλλο.

Άλλοι, επίσης, παράγοντες, οι οποίοι επηρεάζουν την αναγνωσιμότητα, είναι γλωσσικοί: η έκταση και το περίπλοκο λεξιλόγιο, οι σχοινοτενείς προτάσεις, η συγκεχυμένη διαδοχή και διάρθρωση των παραγράφων, των κεφαλαίων και όλου γενικά του βιβλίου.

Πολλά, βέβαια, εξαρτώνται από τη γλωσσική ικανότητα, την πνευματικότητα και εμπειρία του αναγνώστη και τις σχέσεις του με το συγγραφέα. Όπως λέει ένας συγγραφέας: η αναγνωσιμότητα του κειμένου είναι δυνατό να επηρεαστεί από το πόσο η εμπειρία και οι σκέψεις του συγγραφέα ανταποκρίνονται στις εμπειρίες και τις σκέψεις του αναγνώστη. Οι παράγοντες αυτοί σε σχέση με την ηλικία του αναγνώστη έχουν περιορισμένη σημασία, ωστόσο είναι έντονα καθοριστικοί στο ζήτημα αν θα συγκινηθεί ο αναγνώστης από το κείμενο ή θα το εγκαταλείψει.

Μολονότι η σύνδεση βιβλίου και αναγνώστη θεωρητικά είναι δυνατή, εντούτοις είναι περιορισμένης αξιοπιστίας. Αυτό οφείλεται στο κίνητρο του αναγνώστη και στην προσπάθεια που θα καταβάλει, όταν θελήσει να πάρει κάτι μέσα από ένα συγκεκριμένο βιβλίο ή περιοδικό. Ο αναγνώστης που θέλει να μάθει για τον αγαπημένο του ποδοσφαιριστή ή για την ομάδα του, για τον τραγουδιστή της αρεσκείας του, ή αναζητά πληροφορίες για μια κατασκευή ή για να βελτιωθεί σε κάτι, θα εργαστεί με πολύ ζήλο για να το πετύχει. Ένα κείμενο το οποίο βρίσκεται στις αναγνωστικές δυνατότητες ενός ατόμου μπορεί να μην είναι ελκυστικό στην ανάγνωση, αν είναι ανιαρό, προβλέψιμο και δείχνει ασήμαντο.

Επομένως, μπορεί να υποστηριχθεί ότι η προσέλκυση των αναγνωστών είναι υπόθεση παροχής κινήτρων. Για να εξασφαλιστούν τα αποδοτικά κίνητρα, είναι απαραίτητο να γνωρίζουμε και τα βιβλία και τους αναγνώστες. Έτσι, θα έχουμε απαντήσει στα ερωτήματα τι είναι κατάλληλο για ποιον και πώς η ανάγνωση θα αποβεί μια ευχάριστη και δημιουργική απασχόληση.

Απ.: Η πρώτη παράγραφος συνδέεται με την προηγούμενη ( η οποία παραλείπεται) με τη λέξη «ακόμη» που εκφράζει πρόσθεση μιας επιπλέον πληροφορίας σε ό,τι είχε ειπωθεί πιο πάνω.

Η δεύτερη παράγραφος συνδέεται με την πρώτη με τη λέξη «επίσης», που εκφράζει πρόσθεση, καθώς και με τη φράση «άλλοι παράγοντες» που έχει νοηματική συνάφεια με τη φράση «άλλες τεχνικές λεπτομέρειες» της πρώτης παραγράφου.

Η τρίτη παράγραφος συνδέεται με τη δεύτερη με τη λέξη «βέβαια» που προσδίδει εμφατικότητα σε όσα υποστηρίζει ο συγγραφέας, τα οποία έτσι τα υπερασπίζεται πιο έντονα δίνοντας μάλιστα και επιπλέον πληροφορίες για να τα στηρίξει.

Η τέταρτη παράγραφος συνδέεται με την προηγούμενη αντιθετικά με τη λέξη «μολονότι».

Τέλος, η πέμπτη παράγραφος παρουσιάζει συνοχή με την τέταρτη χάρη στη λέξη «επομένως» που εκφράζει συμπέρασμα και βοηθά τον αναγνώστη να καταλάβει ότι σε εκείνο το σημείο ολοκληρώνεται ο συλλογισμός του συγγραφέα και εξάγεται μια διαπίστωση.


 Με ποιον τρόπο γίνεται η ανάπτυξη στις παρακάτω παραγράφους;

· Κι από τον εμφύλιο σπαραγμό έπεσαν στις πόλεις πολλές και δεινές συμφορές που, όσο η φύση του ανθρώπου μένει η ίδια, έτσι συμβαίνουν και θα συμβαίνουν πάντα, άλλοτε πιο άγρια κι άλλοτε πιο ήπια, με διαφοροποιήσεις ως προς τις μορφές τους, ανάλογα δηλαδή με το πώς εκδηλώνονται κάθε φορά οι μεταβολές των συνθηκών. Γιατί τον καιρό της ειρήνης και σε καλές εποχές και οι πόλεις και τα άτομα σκέφτονται ορθότερα, αφού δεν παρασύρονται σε ακούσιες βιαιότητες· ενώ ο πόλεμος περιορίζοντας σιγά σιγά τις καθημερινές ανέσεις γίνεται δάσκαλος της βίας και τον ψυχικό κόσμο των πολλών τον διαμορφώνει σύμφωνα με τις συνθήκες που τότε επικρατούν. Απλωνόταν λοιπόν ο εμφύλιος στις πόλεις και όσες για οποιαδήποτε αιτία είχαν αργήσει να μπουν σε τέτοιες αναταραχές, μαθαίνοντας το τι είχε συμβεί αλλού, πήγαιναν ακόμα μακρύτερα σε συλλήψεις νέων σχεδίων, σε επιθετικά τεχνάσματα όσο και ασυνήθιστες εκδικήσεις.

· Οι περισσότεροι άνθρωποι προτιμούν να τους αποκαλούν επιτήδειους όταν είναι φαύλοι, παρά αφελείς όταν είναι τίμιοι: για το δεύτερο αισθάνονται ντροπή, ενώ για το πρώτο καμαρώνουν. Αιτία για όλα αυτά είναι η επιθυμία της εξουσίας που προέρχεται από την πλεονεξία και τη φιλοδοξία· κι απ’ αυτά τα δύο πάλι απορρέει ο ζήλος των ανθρώπων όταν έχουν μπει σε εμφύλιο πόλεμο. Γιατί όσοι στις πόλεις γίνονταν αρχηγοί των δύο αντίπαλων παρατάξεων, χρησιμοποιώντας ωραία συνθήματα, προβάλλοντας την πολιτική ισότητα του λαού οι μεν και τη σύνεση της αριστοκρατίας οι άλλοι, παρόλο που με τα λόγια υπηρετούσαν τα κοινά, τα θεωρούσαν ως βραβείο που τους ανήκε. Κι επειδή ο αγώνας τους ήταν με κάθε τρόπο να υπερισχύσει ο ένας του άλλου, αποτόλμησαν πράξεις φοβερές κι εκτέλεσαν την εκδίκησή τους με ακόμα σκληρότερο τρόπο· και δεν την έδειχναν μέσα στα όρια του δίκαιου και του συμφέροντος της πόλης, αλλά την καθόριζαν σύμφωνα μ’ αυτό που πίστευαν ότι κάθε φορά ικανοποιούσε την παράταξή τους· κι ήταν έτοιμοι είτε με άδικες καταδικαστικές αποφάσεις είτε με βίαιη κατάληψη της εξουσίας να χορτάσουν τη φιλοδοξία της στιγμής. Το αποτέλεσμα ήταν καμία από τις δύο μερίδες να μην κάνει χρήση των άγραφων νόμων της ευσέβειας, αλλ’ αντίθετα όσους τύχαινε να κάνουν κάτι το μισητό, τους επαινούσαν με εύσχημες δικαιολογίες. Όσο για τους πολίτες που βρίσκονταν στο μέσο των δύο παρατάξεων έπεφταν θύματα και των δύο, είτε γιατί δεν αγωνίζονταν με το μέρος τους, είτε από φθόνο, στη σκέψη ότι εκείνοι μπορούσαν να επιζήσουν.

 Να δώσετε από ένα συνώνυμο για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις: υφίσταται, προφητεία, αναγκάζονται, μακραίωνης, ευχέρεια.

 Να γράψετε μια δική σας πρόταση με καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις (σε οποιοδήποτε γραμματικό τύπο): άμεσος, πιθανότητες, συνιστούν, προφύλαξης, αυτάρκεια.

 Να γράψετε μια συνώνυμη για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις: πηγάζει, απωθεί, εφήμερη, αναμφισβήτητα, δικαιώνεται.

 Να γράψετε ένα συνώνυμο για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου: απτό, εγχείρημα, συνασπισμός, συντελείται, ενέχει.

 Να δώσετε ένα συνώνυμο για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις:
υποστήριξη, δεινές, υπερισχύσει, μεταβολές, φθόνο.

 Χρησιμοποιώντας καθεμία από τις παρακάτω λέξεις γράψτε από μια δική σας πρόταση, ώστε να φαίνεται η σημασία της λέξης. (Οι λέξεις μπορούν να χρησιμοποιηθούν σε οποιοδήποτε αριθμό ή πτώση): ανασφάλεια, ανταγωνισμός, συγκλίνουν, πλαίσιο, βελτίωση.

 Χρησιμοποιώντας καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις να γράψετε από μία δική σας πρόταση, ώστε να προκύπτει η σημασία της λέξης:
αποτίμηση, κατανομή, διάρθρωση, βελτιωθεί, ελκυστικό. (Οι λέξεις είναι δυνατόν να χρησιμοποιηθούν σε οποιοδήποτε τύπο τους).

 Να γράψετε μια δική σας πρόταση με καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις (οι λέξεις μπορούν να χρησιμοποιηθούν σε όποια πτώση και αριθμό θέλετε):

ευσέβειας, γενναιοφροσύνη, φιλοδοξία, προσχήματα, συνδιαλλαγή.

 Να δώσετε ένα αντώνυμο (αντίθετο) για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις: συγκεκριμένα, έντονα, απλά.