ΕΚΘΕΣΗ: ΕΙΔΗ ΠΡΟΛΟΓΟΥ-ΕΠΙΛΟΓΟΥ, ΤΡΟΠΟΙ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΠΑΡΑΓΡΑΦΟΥ

ΕΙΔΗ  ΠΡΟΛΟΓΟΥ

1. ΜΕ ΑΝΑΛΟΓΙΑ (Θέμα: Η γλώσσα)

• Όσο σημαντική είναι η βιολογική ή η νοητική μας ύπαρξη...
• το ίδιο σημαντική είναι και η γλωσσική μας ύπαρξη...
• Γλώσσα είναι ο κώδικας σημείων ορισμένης μορφής (γλωσσικής) με τα οποία επιτυγχάνεται η επικοινωνία των μελών μιας γλωσσικής κοινότητας.

2.  ΜΕ ΑΝΤΙΘΕΣΗ ( Θέμα: αναλφαβητισμός)

• Αν και στην εποχή μας η γνώση διαδίδεται με ευχέρεια χάρη στη τεχνολογία και η παιδεία είναι ανθρώπινο δικαίωμα
• παρ' όλα αυτά υπάρχει Αναλφαβητισμός ακόμη και στις λεγόμενες αναπτυγμένες χώρες.
• Αναλφάβητος είναι όποιος δεν ξέρει να μιλάει και να γράφει σωστά τη μητρική του γλώσσα, αγνοεί επίσης τις βασικές πράξεις της αριθμητικής. Οι αναλφάβητοι χωρίζονται στους λειτουργικά και οργανικά αναλφάβητους.

3. ΜΕ ΠΑΡΑΓΩΓΗ ( Θέμα: Παραπληροφόρηση)

• Πολλά και ποικίλα είναι τα προβλήματα που καλείται να επιλύσει ο σύγχρονος άνθρωπος
• ένα από αυτά πολιτικής και κοινωνικής φύσης είναι και η παραπληροφόρηση

• Ορισμός:(δες ανάπτυξη θέματος)

4. ΑΙΤΙΟ-ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑ (Θέμα: πρότυπα)

• Συνάρτηση της φύσης και των σκοπών που επιδιώκει μια κοινωνία είναι και τα πρότυπα που προβάλλει,
• επειδή εξασφαλίζουν ομοιογενή και επιθυμητή συμπεριφορά των μελών της και αναπαράγουν τις αξίες της
• Πρότυπα είναι τα πρόσωπα που λειτουργούν ως υποδείγματα, ως παραδείγματα προς μίμηση

5. MEIKTOΣ ΤΡΟΠΟΣ (θέμα: Καταναλωτισμός)

• Η ανθρώπινη φύση είναι δισυπόστατη και αποτελείται από πνεύμα και ύλη. Γι' αυτό όσο αναγκαία είναι η ικανοποίηση των υλικών αγαθών του ανθρώπου, άλλο τόσο απαραίτητη είναι και η ικανοποίηση των πνευματικών αναγκών του. Παρόλα αυτά, σήμερα οι περισσότεροι άνθρωποι επιδιώκουν με πάθος να αποκτήσουν όσο το δυνατόν περισσότερα υλικά αγαθά, ενώ παράλληλα αδιαφορούν για τα πνευματικά. Αυτή η τάση οδηγεί τον σύγχρονο άνθρωπο στον καταναλωτισμό.
•  καταναλωτισμός είναι το κοινωνικό φαινόμενο που χαρακτηρίζεται από την τάση του ανθρώπου για υπερβολική κατανάλωση αγαθών.

ΕΠΙΛΟΓΟΣ

Τα θετικά

• σύντομος, ίσος με τον πρόλογο ή και λίγο μικρότερος
• χρήση διαρθρωτικών λέξεων: συνοψίζοντας, συμπερασματικά,συγκεφαλαιώνοντας κ. α.
• συμπεράσματα, προτάσεις  για τη λύση προβλήματος (όχι ουτοπικές)
• εύστοχες προτάσεις, περιόδους ως κατακλείδα.
• ανάπτυξη με παράγραφο

Παράδειγμα ανάπτυξης επιλόγου με θέμα σχετικό με τον καταναλωτισμό και την ανάγκη προσαρμογής του ανθρώπου (αλλαγής τρόπου ζωής) στα νέα δεδομένα, που έφερε η οικονομική κρίση.
         Συμπεραίνεται, λοιπόν, ότι ο σύγχρονος άνθρωπος βρίσκεται μπροστά στην ανάγκη να περιορίσει κάποια περιττά έξοδα, τις σπατάλες του, μέσα σε πλαίσια ρεαλιστικά και παράλληλα να υιοθετήσει έναν πιο ποιοτικό τρόπο ζωής.
Κάτι τέτοιο πρέπει να ξεκινήσει από τη θέση συγκεκριμένων και ουσιαστικών στόχων στη ζωή του και ευρύτερα της κοινωνικής ομάδας. Ταυτόχρονα πρέπει το άτομο να φροντίζει και για την πνευματική του ολοκλήρωση, που άλλωστε αποτελεί τον κύριο σκοπό της ζωής του.
Τόσο η οικονομική κρίση που διέρχεται η χώρα μας, αλλά και η διεθνής, δεν αφήνουν περιθώρια για απερίσκεπτες σπατάλες, αλλά αντίθετα επιβάλλουν την ολιγάρκεια και την απλότητα, στον τρόπο ζωής.
Γιατί μόνο με τη θέση υψηλών ιδανικών, την πνευματική καλλιέργεια, και την ολιγάρκεια, μπορεί ο σύγχρονος άνθρωπος, να αντισταθεί στα μηνύματα της μόδας και της διαφήμισης χαράσσοντας μια νέα πορεία προόδου και κοινωνικής ευημερίας.

ΠΑΡΑΓΡΑΦΟΣ

Τα δομικά στοιχεία της παραγράφου (τα μέρη)

α) Θεματική πρόταση ή περίοδος

• Eκφράζει με συντομία και ακρίβεια αυτό που θέλουμε να αναπτύξουμε, την κύρια ιδέα. συνήθως βρίσκεται στην αρχή της παραγράφου (παραγωγική πορεία σκέψης), ή βρίσκεται στο τέλος (επαγωγική πορεία σκέψης).

β) Λεπτομέρειες

• Επεξηγούν, διασαφηνίζουν, αναπτύσσουν αυτό που αναφέρει η κύρια ιδέα στη θεματική πρόταση.

Οι λεπτομέρειες χωρίζονται σε βασικές προτάσεις (δευτερεύουσες ιδέες). και δευτερεύουσες, βοηθητικές προτάσεις (διασαφήσεις) των βασικών.

• Βασικές είναι οι προτάσεις που επιτελούν μόνο μια λειτουργία, υποστηρίζουν άμεσα την κύρια ιδέα, αναπτύσσουν την θεματική πρόταση.
• Οι δευτερεύουσες προτάσεις (επεξηγήσεις των δευτερευουσών ιδεών), επιτελούν δύο λειτουργίες, μια άμεση, αναπτύσσουν τη βασική πρόταση και μια έμμεση, βοηθούν τη βασική πρόταση να αναπτύξει την θεματική πρόταση, την κύρια ιδέα της παραγράφου.
• Ειδικότερες λεπτομέρειες, (σε κάποια είδη παραγράφων, όπως με διαίρεση).

γ)Η πρόταση κατακλείδα

• Βρίσκεται πάντα στο τέλος της παραγράφου, μπορεί να παραλείπεται, συνοψίζει το θέμα, λειτουργεί ως συμπέρασμα, προετοιμάζει τη μετάβαση στην επόμενη παράγραφο.

Είδη παραγράφων

Με αιτιολόγηση, Σύγκριση-Αντίθεση, Αναλογία, Ορισμό, Διαίρεση

Παραδείγματα, Αίτια- Αποτελέσματα, Απαρίθμηση λεπτομερειών

Μεικτός τρόπος.

Παράδειγμα

(ανάπτυξη παραγράφου με παραδείγματα)

Στην παράγραφο που ακολουθεί, τα μέρη χωρίζονται με οριζόντιες γραμμές. Οι βασικές προτάσεις (βοηθητικές ιδέες) με έντονη γραφή και ακολουθούν οι βοηθητικές προτάσεις (διασαφήσεις) των βασικών.

1.ΠΑΡΑΓΡΑΦΟΣ ΜΕ ΑΙΤΙΟΛΟΓΗΣΗ

Εισαγωγικά

      Στην παράγραφο αυτή αποδεικνύουμε τη θέση- κρίση που διατυπώνουμε στην θεματική πρόταση-περίοδο.

      Εξηγούμε στον αναγνώστη γιατί αυτό που υποστηρίζουμε είναι  λογικά σωστό.

      Η αιτιολόγηση είναι ο λόγος τεκμηρίωσης, επειδή μια αιτιολόγηση ισοδυναμεί με επιχείρημα και αντίστροφα.

Σημάδια αναγνώρισης

      είναι οι λέξεις φράσεις που δηλώνουν αιτία:  επειδή, διότι, γιατί, αφού, καθώς, που, εφόσον, η αιτία, ο λόγος, η εξήγηση είναι, γι’ αυτό το λόγο, κατ’ αυτόν τον τρόπο, έτσι, αυτό οφείλεται, εξηγείται, αιτιολογείται, αποδεικνύεται, οι αιτιολογικές μετοχές , οι εμπρόθετοι προσδιορισμοί της αιτίας και του τρόπου.

2.ΠΑΡΑΓΡΑΦΟΣ ΜΕ ΣΥΓΚΡΙΣΗ ΚΑΙ ΑΝΤΙΘΕΣΗ

Εισαγωγικά

    Στην παράγραφο αυτή συγκρίνονται δύο αντίθετες έννοιες, μέλη της αντίθεσης,   και επισημαίνονται οι διαφορές ή οι ομοιότητές τους.

    Για να γίνει, λοιπόν, σύγκριση, πρέπει τα μέλη τα μέλη να έχουν «γνωρίσματα που συγκροτούν κοινό τόπο ομοιοτήτων και ετεροτήτων».

    Τα δύο μέλη της αντίθεσης αναφέρονται στη θεματική πρόταση-περίοδο.

    Η παράγραφος  με σύγκριση και αντίθεση αναπτύσσεται με δύο τρόπους:

    Α’ τρόπος: Παρουσιάζονται, στις λεπτομέρειες, όλα μαζί τα γνωρίσματα του πρώτου μέλους και στη συνέχεια, αντιθετικά όλα τα γνωρίσματα μαζί του άλλου μέλους.

    Β’ τρόπος: Καταγράφονται σημείο προς σημείο οι διαφορές των συγκρινόμενων-αντιτιθέμενων μελών.

      Η περίοδος κατακλείδα αν υπάρχει, περιλαμβάνει το συμπέρασμα της σύγκρισης- αντίθεσης ή μια γενική παρατήρηση και κρίση.

Σημάδια αναγνώρισης

      με λέξεις και φράσεις που δηλώνουν αντίθεση: αντίθετα, απεναντίας, εντούτοις, όμως, αλλά, ωστόσο, από την άλλη πλευρά.

      οι αντιθετικοί και παραχωρητικοί σύνδεσμοι: αν και, ενώ, μολονότι, και που, και ας, και αν, κ.α.

3.ΠΑΡΑΓΡΑΦΟΣ ΜΕ ΑΝΑΛΟΓΙΑ

Εισαγωγικά

      Η αναλογία μπορεί να είναι μια σύγκριση

      Τονίζεται η ομοιότητα ή οι ομοιότητες σε πράγματα που φαίνονται διαφορετικά.

      Έχει δύο μέλη. Το πρώτο μέλος μας είναι γνωστό-ευνόητο και το δεύτερο άγνωστο και δυσνόητο.

      Η αναλογία μπορεί να έχει και αποδεικτική ισχύ

      παράδειγμα 

       α΄ μέρος: περιγραφόμενο "αντικείμενο" (1) π.χ. οργανισμός

       β΄ μέρος: αντικείμενο που παρουσιάζει ομοιότητες προς το (1) π.χ. μηχανή

      Αρκεί να υπάρχει ομοιότητα μεταξύ των στοιχείων.

      Μπορεί η αναλογία και να μην έχει αποδεικτική ισχύ, έχει όμως εξαιρετική αισθηματική αξία.

      Η αναλογία είναι στην ουσία μια μεταφορά ή μια περιγραφική παρομοίωση, παραβολή.

      Με αναλογία αναπτύσσουμε μια παράγραφο, όταν η θεματική περίοδος είναι διατυπωμένη ως παρομοίωση ή μεταφορά, π.χ. «Όπως τα ναρκωτικά, το αλκοόλ και το τσιγάρο δημιουργούν εθισμό στο χρήστη, έτσι και η τηλεόραση μπορεί να γίνει επικίνδυνη συνήθεια...»

      Η αναλογία άλλοτε είναι φανερή και άλλοτε εύρημα/έμπνευση του συγγραφέα, για να διατυπώσει με μεγαλύτερη σαφήνεια τη σκέψη του.

Σημάδια αναγνώρισης

      Αναγνωρίζεται με λέξεις φράσεις: όπως…έτσι, τόσο…όσο, αναλογικά, κατ’ αναλογία, όμοια, σαν, παρομοιάζει, παραλληλίζει κ.α.

       

4.ΠΑΡΑΓΡΑΦΟΣ ΜΕ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ

Εισαγωγικά

      Υποστηρίζουμε και αναπτύσσουμε την θεματική πρόταση με κατάλληλα παραδείγματα, για συγκεκριμένο ή υποθετικό γεγονός.

      Το παράδειγμα λειτουργεί διπλά, διασαφηνίζει και επιβεβαιώνει ( επαληθεύει) όσα υποστηρίζουμε.

      Τα παραδείγματα πρέπει να είναι εύστοχα και σύντομα.

Σημάδια αναγνώρισης

      Με τις λέξεις φράσεις: για παράδειγμα, παραδείγματος χάρη, λόγου χάρη κ.α.

5. ΠΑΡΑΓΡΑΦΟΣ ΜΕ ΟΡΙΣΜΟ

Εισαγωγικά

      Στοιχεία ορισμού

α. Οριστέα έννοια: Η έννοια που πρέπει να οριστεί.

β. Το γένος: Η ευρύτερη έννοια στην οποία εντάσσεται η οριστέα έννοια.

γ. Η ειδοποιός διαφορά: Τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της έννοιας, που τη διακρίνουν από τις υπόλοιπες που ανήκουν στο ίδιο γένος.

      Είδη ορισμών:

α. Ως προς τον τρόπο που παρουσιάζουν την οριστέα έννοια

-Αναλυτικός: Παριστάνει την ουσία μιας έννοιας, εκθέτοντας τα γνωρίσματα της.

-Γενετικός: περιγράφει τη διαδικασία της γένεσης μιας έννοιας, από τα αναγκαία και ουσιώδη συστατικά της.

β. Με κριτήριο την έκταση:

-Σύντομος ή συνοπτικός: αναπτύσσεται σε δύο ή τρεις σειρές το πολύ.

-Εκτεταμένος: καλύπτει μια ή περισσότερες παραγράφους.

Σημάδια αναγνώρισης

      Αναγνωρίζεται από τις λέξεις: ορισμός, ορίζω, είναι, σημαίνει, εννοείται.

6. ΠΑΡΑΓΡΑΦΟΣ ΜΕ ΔΙΑΙΡΕΣΗ

Εισαγωγικά

• Με τη διαίρεση αναλύουμε ένα όλο ( γένος ) στα μέρη του ( είδη ), με βάση κάποιο ουσιώδης γνώρισμά τους. ( διαιρετική βάση ).
• Μια έννοια μπορεί να διαιρεθεί με περισσότερες από μια διαφορετικές βάσεις, όχι όμως όλες μαζί.
• Μοιάζει με παραγωγή, γιατί αναλύουμε κάτι γενικό στα μέρη του.
• Τελεία είναι η διαίρεση που περιλαμβάνει όλα τα είδη του γένους. Αλλιώς είναι ατελής.
• Συνεχής είναι η διαίρεση, όταν δε γίνεται κάποιο άλμα στα είδη της. Αλλιώς είναι ασυνεχής.

Σημάδια αναγνώρισης

•  Είναι οι λέξεις: διαιρούμε, χωρίζουμε, διακρίνουμε με είδη, μορφές, κλάδοι, τομείς, μέρη.

7. ΠΑΡΑΓΡΑΦΟΣ ΜΕ ΑΙΤΙΑ ΚΑΙ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ

Εισαγωγικά

• Μοιάζει με την παράγραφο που αναπτύσσεται με αιτιολόγηση
• Η διαφορά της είναι, ότι η αποδεικτική διαδικασία συμπληρώνεται και με αποτελέσματα, τα οποία έπονται και λογικά και στην  ανάπτυξη της παραγράφου

Σημάδια αναγνώρισης

·         Οι λέξεις και φράσεις με αιτιολογική σημασία, που αναφέρθηκαν στην παράγραφο με αιτιολόγηση

·         Επίσης και οι λέξεις, φράσεις που δηλώνουν αποτέλεσμα: ώστε, για να, με αποτέλεσμα, λοιπόν, άρα, επομένως, συνεπώς, κατά συνέπεια, έτσι κ.α.

8. ΠΑΡΑΓΡΑΦΟΣ ΜΕ ΑΠΑΡΙΘΜΗΣΗ ΛΕΠΤΟΜΕΡΕΙΩΝ

Εισαγωγικά

• Στην παράγραφο αυτή η θεματική πρόταση ή κάποιος όρος διασαφηνίζεται, επεξηγείται με την παράθεση πληροφοριών
• Κάποιες φορές, με την απαρίθμηση των λεπτομερειών (πρώτον, δεύτερον κ.α.)
• Μοιάζει με την παράγραφο με παραδείγματα ή με ορισμό
• Η διαφορά τους είναι, ότι η παράγραφος αυτή προσθέτει αλλεπάλληλες πληροφορίες σχετικές με τη θεματική πρόταση, αλλά η καθεμιά έχει μια νοηματική αυτοτέλεια, που την διαφοροποιεί σημαντικά από τις άλλες.

\

Σημάδια αναγνώρισης

• με τις λέξεις φράσεις: και, επίσης, ακόμη, επιπλέον, εκτός απ’ αυτά, αν σ’ αυτά προσθέσουμε κ.α.
• με ασύνδετο σχήμα

9. ΜΕΙΚΤΟΣ  ΤΡΟΠΟΣ

Με συνδυασμό τρόπων (μεθόδων ) ανάπτυξης

Εισαγωγικά

• Η παράγραφος αυτή αναπτύσσεται με συνδυασμό δυο τουλάχιστον μεθόδων
• Οι συνδυασμοί αυτοί δεν είναι ορισμένοι, δεν είναι ορισμένοι, αλλά ποικίλουν ανάλογα με το περιεχόμενο και τις απαιτήσεις ανάπτυξης της παραγράφου.

Σημάδια αναγνώρισης

• Είναι ο συνδυασμός σημείων αναγνώρισης που αναφέρθηκαν στα είδη των παραγράφων