ΔΙΑΓΡΑΜΜΑ ΤΗΣ ΕΝΝΟΙΑΣ: ΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ

ΘΕΜΑ: ΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ ΚΑΙ ΤΑ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΑ ΜΕΣΑ.

ΓΕΝΙΚΑ

      Το διαδίκτυο είναι το παγκόσμιο δίκτυο, όπου είναι συνδεδεμένα χιλιάδες μικρότερα και μεγαλύτερα δίκτυα από όλον τον κόσμο. Υπολογιστές κάθε τύπου  και μεγέθους, που βρίσκονται σε σπίτια, πανεπιστήμια, επιχειρήσεις, κυβερνητικούς οργανισμούς  κ.ά. συνδέονται σε δίκτυα. Συνδέοντας αυτά τα δίκτυα μεταξύ τους σχηματίζεται το διαδίκτυο, που συχνά ονομάζεται Δίκτυο ή λεωφόρος των επικοινωνιών ή Κυβερνοχώρος.

ΘΕΤΙΚΕΣ ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ ΤΗΣ ΧΡΗΣΗΣ ΤΟΥ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟΥ

Πνευματικός-Πολιτιστικός

  Μεταμορφώνεται η όψη της παιδείας και του πολιτισμού. Οι δυνατότητες επικοινωνίας (ηλεκτρονικό ταχυδρομείο, διαδικτυακές συνομιλίες) και άντλησης πληροφοριών με την περιήγηση στον παγκόσμιο ιστό, πολλαπλασιάζονται και παγκοσμιοποιούνται. Το διαδίκτυο αποτελεί πλέον θησαυροφυλάκιο γνώσεων. Συγκεκριμένα στον εκπαιδευτικό τομέα, ο ηλεκτρονικός υπολογιστής βοηθά στην επεξεργασία κειμένου κατά την οποία οι μαθητές πειραματίζονται, γράφουν ελεύθερα και αναπτύσσουν τις ιδέες τους. Ταυτόχρονα όμως, μέσω αυτής της ευχάριστης και δημιουργικής εργασίας, αντιμετωπίζονται με επιτυχία ορθογραφικές αδυναμίες και εκφραστικά λάθη ενώ γίνεται πλήρως κατανοητή η επιλογή και η σημασία των λέξεων σε ένα ευρύτερο κείμενο. Παράλληλα κατασκευάζονται ηλεκτρονικά προγράμματα διδασκαλίας των σχολικών μαθημάτων, δίνοντας στους μαθητές τη δυνατότητα να αποκτήσουν νέες γνώσεις, να ασκήσουν τις προϋπάρχουσες ή να εμπεδώσουν δυσνόητες επιστημονικές θεωρίες. Επιπλέον, οι μαθητές μέσω του διαδικτύου, εισχωρούν σε μεγάλες βιβλιοθήκες, αντλούν πληροφορίες, μελετούν άρθρα και έχουν πρόσβαση στη διεθνή βιβλιογραφία, γεγονός που βελτιώνει το μορφωτικό αποτέλεσμα της διδασκαλίας και συμπληρώνει τις αναγκαστικά περιορισμένες γνώσεις του δασκάλου. Αίρεται λοιπόν το κλίμα της μονοτονίας που χαρακτήριζε τον παραδοσιακό τρόπο διδασκαλίας, μια που η λειτουργία της μάθησης αποκτά νέο ενδιαφέρον και ψυχαγωγική διάσταση. Τέλος ο δάσκαλος μπορεί να παρακολουθεί εντατικά την πορεία των μαθητών και την πρόοδό τους, συστηματοποιώντας τα στοιχεία που έχει στη διάθεσή του μετά από κάθε διαδικασία αξιολόγησης. Παρόλα αυτά, ελλοχεύει ο κίνδυνος της υποβάθμισης του ρόλου του εκπαιδευτικού και της υποτίμησης της αξίας του στα μάτια των μαθητών. Επιπλέον μειονέκτημα της χρήσης των Η/Υ στην εκπαιδευτική διαδικασία είναι αδυναμία των ηλεκτρονικών προγραμμάτων να ανταποκριθούν στις ιδιαίτερες μορφωτικές ανάγκες όλων των μαθητών. Τέλος, η συνεχής προσφυγή στο ,διαδίκτυο για άντληση πληροφοριών, εξοικειώνει τους μαθητές με έναν εύκολο τρόπο πρόσληψης πληροφοριών και καλλιεργείται ένα αίσθημα αποστροφής προς κάθε μορφή πνευματικού μόχθου και ερευνητικής διάθεσης.

  Υλοποιούνται πολιτιστικές ανταλλαγές, προσφέρεται δυνατότητα για επικοινωνία των λαών και για γόνιμη αξιοποίηση των δημιουργικών τους στοιχείων, που μπορούν να περιορίσουν τις προκαταλήψεις και τα στερεότυπα και να καλλιεργήσουν ένα πνεύμα οικουμενικό.

  Επαφή με τις τέχνες: Επίσκεψη σε μουσεία, αναζήτηση σε βιβλιοθήκες, περιδιάβαση σε εκθέσεις, συμμετοχή σε δημοπρασίες μέσω μιας ιστοσελίδας.

  Τροποποιείται η ψυχαγωγία . Ο χρήστης παίζει μόνος του ή με άπειρη παρέα διεθνή δικτυακά παιχνίδια. Πρόκειται για μία νέα ελκυστική μορφή ψυχαγωγίας και άσκησης του πνεύματος. Επιπλέον, ενοποιείται το δίκτυο με την τηλεόραση (Web TV). O χρήστης δημιουργεί το προσωπικό του τηλεοπτικό πρόγραμμα και μπορεί να ελέγχει τις πληροφορίες.

  Τα ΜΜΕ αποκτούν νέα, ψηφιακή μορφή καθώς δημιουργούνται διαδικτυακές εφημερίδες ενώ ο αναγνώστης έχει τη δυνατότητα να διαβάζει μέσω διαδικτύου τις ήδη γνωστές, παλαιότερες εφημερίδες.

Επιστημονικός

Οι επιστήμονες χρησιμοποιούν τους ηλεκτρονικούς υπολογιστές προκειμένου να θεμελιώσουν και να τεκμηριώσουν τα επιστημονικά επιτεύγματά τους. Επιπλέον οι ερευνητές-επιστήμονες επικοινωνούν και ανταλλάσσουν πληροφορίες με τις επιστημονικές κοινότητες παγκοσμίως

  Συνεπώς, διευρύνονται τα όρια της επιστημονικής έρευνας.

  Η πρόγνωση του καιρού, η εξερεύνηση του διαστήματος, η ενδοσκόπηση του μικρόκοσμου του κυττάρου και η προσομοίωση πολύπλοκων γεγονότων μέσω των αντίστοιχων προγραμμάτων του ηλεκτρονικού υπολογιστή, αύξησε τα όρια των ανθρώπινων δυνατοτήτων.

  Οι ηλεκτρονικοί υπολογιστές αξιοποιήθηκαν με επιτυχία στη διαγνωστική και προληπτική ιατρική (τηλεϊατρική).

Κοινωνικός

  Το ηλεκτρονικό ταχυδρομείο τροποποιεί τις δυνατότητες και τη λογική της επικοινωνίας. Η ταχύτατη και ασφαλής μετάδοση των μηνυμάτων αντικαθιστά τους παραδοσιακούς τρόπους επικοινωνίας.

  Σε διαπροσωπικό επίπεδο, παρουσιάζονται νέες ελκυστικότερες μορφές επικοινωνίας πιο κοντά στην κατά πρόσωπο επικοινωνία (π.χ. βίντεο-συνδιάσκεψη, εικονική πραγματικότητα).

Πολιτικός

  Η δημοκρατία διευρύνεται και καθίσταται  άμεση με την παροχή της δυνατότητας  σε ένα μεγάλο πλήθος ανθρώπων να εκφραστούν για πολιτικά ζητήματα και συγχρόνως στην κυβέρνηση να επεξεργαστεί τα στοιχεία που θα προκύψουν («ηλεκτρονική Δημοκρατία»). Αξιοσημείωτη είναι η ύπαρξη διαδικτυακών δημοψηφισμάτων, που ενισχύει την άμεση μορφή της δημοκρατίας. Συνεπώς μειώνει την απόσταση μεταξύ των φορέων της εξουσίας και του λαού και προάγει την άμεση επικοινωνία τους.

   Εξυπηρέτηση των πολιτών χάρη στην αναβάθμιση υπηρεσιών (π.χ. πρόγραμμα TAXIS, Κ.Ε.Π.). Εκσυγχρονίζεται ο δημόσιος τομέας και λειτουργούν εύρυθμα οι μηχανισμοί του. Εξαλείφεται η γραφειοκρατία, μειώνεται ο συγκεντρωτισμός και προσφέρονται καλύτερες υπηρεσίες στον πολίτη.

  Δημιουργία του «δικτυακού πολίτη». Χαρακτηριστικό στοιχείο του είναι ότι από το σπίτι του, συμμετέχει σε εικονικές κοινότητες, χρησιμοποιεί βιβλιοθήκες, ενημερώνεται, ψηφίζει.

  Μειονέκτημα της παραπάνω πολιτικής χρήσης του διαδικτύου είναι η απομάκρυνση του πολίτη από το κοινωνικό και πολιτικό πεδίο, ενώ η ενεργός πολιτική δράση του αντικαθίσταται από ένα απλό πάτημα κουμπιών στις προκαθορισμένες ερωτήσεις με τις προκαθορισμένες απαντήσεις των κάθε λογής δημοσκοπήσεων και δημοψηφισμάτων. Επίσης η χρήση των ηλεκτρονικών μέσων παρέχει την ευχέρεια ανάπτυξης πρόσθετων μηχανισμών ιδεολογικής χειραγώγησης και προπαγάνδας για την αποτελεσματικότερη ρύθμιση της σκέψης και της συμπεριφοράς των ανθρώπων. Τέλος, προσφέρει στην εξουσία τη δυνατότητα επιβολής ποικίλων μορφών παρακολούθησης του λόγου και της δράσης των πολιτών. Για να αποδειχθεί ωφέλιμη για τη δημοκρατία η χρήση των ηλεκτρονικών μέσων είναι απαραίτητη η ανάπτυξη της κοινωνικής και πολιτικής συνείδησης των ανθρώπων, η συμμετοχή στα κοινά και η άμεση αντίσταση στη χειραγώγηση των πολιτών δια των ηλεκτρονικών μέσων. Απαιτείται κοινωνικός έλεγχος στη χρήση τους ώστε αυτή να υπηρετεί το κοινό καλό. Γενικότερα, το δημοκρατικό πολίτευμα πρέπει να ενδυναμωθεί ώστε να προστατεύει τον πολίτη από προπαγανδιστικές παγίδες.

Οικονομικός-Επαγγελματικός

  Ο χρήστης διεκπεραιώνει  εργασίες από το σπίτι του, κερδίζοντας χρόνο και ενέργεια  (τραπεζικές συναλλαγές, συναλλαγές με δημόσιες υπηρεσίες κ.ά.).

  Έχει ελάχιστο κόστος και μετασχηματίζοντας τις αγοραστικές συνήθειες των ατόμων, προωθεί το ηλεκτρονικό εμπόριο (ηλεκτρονικές αγορές).

  Προσφέρει τη δυνατότητα στο άτομο να εργάζεται στο σπίτι του (τηλεργασία), και να συζητά με συνεργάτες του, χωρίς να είναι παρών (τηλεδιάσκεψη). Ιδιαίτερα επωφελήθηκαν τα άτομα με ειδικές ανάγκες τα οποία μέσω της τηλεργασίας απέκτησαν ισότιμα δικαιώματα στην εργασία.

  Διευκολύνει τις οικονομικές συναλλαγές και συμβάλλει στην παγκοσμιοποίηση της αγοράς, μέσω της κατάργησης του εμποδίου των γεωγραφικών αποστάσεων. Παράλληλα, βελτιώθηκε η παραγωγικότητα και αναβαθμίστηκαν οι παρεχόμενες υπηρεσίες στη δημόσια διοίκηση και στις ιδιωτικές επιχειρήσεις, με την αρχειοθέτηση και ταξινόμηση στοιχείων, την γρήγορη επεξεργασία κειμένου κλπ.

  Εμφανίστηκαν νέα επαγγέλματα (χειριστές Η/Υ, προγραμματιστές, αναλυτές, κ.α)

Εθνικός-Διακρατικός

  Καταργεί τις αποστάσεις, καταρρίπτει τα εθνικά σύνορα και προσφέρει σε κάθε άτομο ίσες ευκαιρίες πρόσβασης και συμμετοχής στον κυβερνοχώρο. Επειδή φέρνει σε επαφή λαούς με διαφορετικές συνήθειες και πολιτισμούς, αποτελεί πολυπολιτισμικό φορέα της εποχής μας. Ταυτόχρονα, δημιουργεί ένα είδος κουλτούρας, με δικούς της όρους, αρχές και τρόπους συμπεριφοράς στο δίκτυο.

  Οι ερευνητές-επιστήμονες επικοινωνούν και ανταλλάσσουν πληροφορίες με τις επιστημονικές κοινότητες παγκοσμίως.  

ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΤΗΣ ΚΑΚΗΣ ΧΡΗΣΗΣ ΤΟΥ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟΥ

Α) Με την ευθύνη των χρηστών του διαδικτύου

  Πόνος στον αυχένα και στη σπονδυλική στήλη ( έως και κύφωση), κόπωση στους τένοντες των χεριών από την πληκτρολόγηση και το πάτημα του ποντικιού, βλάβες στην όραση (ερεθισμένα μάτια).

 Πολύωρη και άσκοπη περιπλάνηση στο διαδίκτυο.

Κοινωνική απομόνωση των χρηστών, μοναξιά, εσωστρέφεια. Περιστέλλεται, τελικά, η κοινωνικότητα του ατόμου από τη δυνατότητα που παρέχουν οι νέες τεχνολογίες πληροφόρησης και η τηλεματική για τηλεργασία, τηλεκπαίδευση, τηλεξυπηρέτηση. Συνεπώς το άτομο καταλήγει να εγκλωβιστεί σε μία εικονική πραγματικότητα.

  Η λανθασμένη χρήση του Η/Υ και του διαδικτύου ασκεί αρνητική επίδραση στη γλώσσα: συρρικνώνεται ο λόγος εξαιτίας των γλωσσών προγραμματισμού και των νέων ή ξενόφερτων λέξεων που αποδίδουν τις εξελίξεις της τεχνολογίας. Επιπρόσθετα, καθιερώνεται ο συνθηματικός λόγος, εντείνοντας το φαινόμενο της λεξιπενίας κυρίως στους χρήστες Η/Υ νεαρής ηλικίας.

  Απομάκρυνση από το βιβλίο.

  Παθητικότητα, αδράνεια. Το άτομο εθίζεται στην ευκολία, μειώνεται η ενεργητικότητά του αλλά και η διάθεση για προσωπική έρευνα. Η πειρατεία ανθεί στο διαδίκτυο και καταπατούνται τα πνευματικά δικαιώματα. Το γεγονός αυτό οδηγεί στην

        Αδιαφορία για αξίες και πνευματικά αγαθά.

 Σύγχυση και αποπροσανατολισμός του χρήστη μπροστά στον όγκο των παραπλανητικών και ψευδών πληροφοριών.

  Υιοθέτηση αρνητικών προτύπων συμπεριφοράς (π.χ ηλεκτρονικά παιχνίδια βίαιου περιεχομένου).

  Απώλεια στοιχείων της προσωπικής ταυτότητας και φυσιογνωμίας (π.χ ο γραφικός χαρακτήρας δεν καλλιεργείται, η φαντασία δεν αναπτύσσεται).

Β) Με την ευθύνη των κοινωνικών θεσμών

  Οι ανισότητες πρόσβασης στην πληροφόρηση και στην ταξινομημένη γνώση συνεπάγονται κοινωνικές ανισότητες.

  Η διεύρυνση του χάσματος ανάμεσα στις αναπτυγμένες (πληροφόρηση με τεράστιες δυνατότητες) και στις υπανάπτυκτες χώρες (κοινωνικός αποκλεισμός) : Η πολιτιστική διείσδυση των ισχυρών ανοίγει το δρόμο για επιβολή προτύπων και αλλοίωση της ταυτότητας των ανίσχυρων. 

  Η ευκολία, με την οποία αναπαράγονται έργα και καταπατώνται πνευματικά δικαιώματα (πειρατεία στο διαδίκτυο).

  Υπέρμετρη ελευθερία σε βαθμό ασυδοσίας στη διακίνηση ανεξέλεγκτου υλικού στις ιστοσελίδες του διαδικτύου :Προπαγάνδα ακροδεξιών και ναζιστικών ιδεών,  πορνογραφικό υλικό ( οργανωμένο έγκλημα σε βάρος ανηλίκων κυρίως χρηστών), τρομοκρατικές ανακοινώσεις.

  Η υπερπληροφόρηση,  η διάδοση ψευδών και ανυπόστατων μηνυμάτων και η αδυναμία να ελεγχθούν και να λογοκριθούν μπορεί να οδηγήσει σε νέες μορφές υποτέλειας. Αποδεικνύεται πολύ δύσκολο να μπει τάξη στον αχανή κυβερνοχώρο και να συνεννοηθούν  τα κράτη για το σχεδιασμό κοινής πολιτικής στο ζήτημα αυτό.

  Οι ολέθριες οικονομικές και ψυχικές επιπτώσεις των ηλεκτρονικών τυχερών παιχνιδιών μέσω του διαδικτύου.

  Η δυνατότητα να καταγράφονται και να αποθηκεύονται προσωπικά δεδομένα, που πλήττει την ελευθερία του ατόμου και φαλκιδεύει τη δημοκρατία. Ακόμα και συστήματα υψηλής ασφάλειας είναι δυνατόν να απασφαλιστούν και να διαρρεύσουν πληροφορίες προσωπικής φύσεως.

  Η κυριαρχία της αγγλικής γλώσσας και η συρρίκνωση των άλλων εθνικών γλωσσών.

  Η πολιτιστική ομοιομορφία.  

 Ραγδαίες ανακατατάξεις στην εργασία από τη δημιουργία του νέου ψηφιακού κόσμου: Αλλοίωση των συνθηκών εργασίας, απώλεια θέσεων εργασίας.  

ΠΡΟΫΠΟΘΕΣΕΙΣ ΥΓΙΟΥΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ ΤΟΥ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟΥ

Άτομο

  Στο χρήστη εναπόκειται η αξιολόγηση των μηνυμάτων που προσλαμβάνει, δηλαδή ο έλεγχος της αξιοπιστίας των πληροφοριών: έλεγχος του συγγραφέα, της ιστοσελίδας που φιλοξενεί την πληροφορία, την πληροφορία τελευταίας ενημέρωσης της σελίδας. Η πληροφορία που δεν προέρχεται από αξιόπιστο κόμβο ή δε διασταυρώνεται πρέπει να αγνοείται.

 Η ενασχόληση με το διαδίκτυο δεν πρέπει να αποτελεί τροχοπέδη για τις διαπροσωπικές σχέσεις και επαφές, ούτε να γίνει μέσο παθητικοποίησης του ατόμου και περιχαράκωσης της σκέψης του. Συνιστάται η έλλογη χρήση, η τήρηση του μέτρου, η αναζήτηση του συνανθρώπου, η πνευματική εγρήγορση. 

Εκπαίδευση

Πολύπλευρη καλλιέργεια, γενικές, αλλά και ειδικές γνώσεις προσαρμοσμένες στα δεδομένα και τις εξελίξεις της εποχής.

  Αξιοποίηση των νέων τεχνολογιών στην εκπαιδευτική διαδικασία.

 Επαναπροσδιορισμός του νέου ρόλου, που καλείται να παίξει ο εκπαιδευτικός στη νέα διαδικτυακή εποχή.

Οικογένεια

 Ανθρωπιστική αγωγή, γόνιμος διάλογος, ελεύθερη ανάπτυξη της νεανικής προσωπικότητας, οριοθέτηση του χρόνου που το παιδί αφιερώνει στον υπολογιστή, έλεγχος του περιβάλλοντος ενασχόλησής του στον Η/Υ και στο διαδίκτυο, εποπτεία του τρόπου χρήσης του.

Πολιτεία/Κράτος

 Πρόσβαση όλων των ατόμων και ειδικά των νέων στις νέες πληροφοριακές τεχνολογίες, με στόχο την απαλοιφή διακρίσεων και κοινωνικών ανισοτήτων. Απαιτείται η αύξηση των κονδυλίων για αγορά υπολογιστών στα σχολεία, η κατάρτιση και εκπαίδευση δασκάλων και καθηγητών, καθώς και η μείωση του κόστους σύνδεσης με το διαδίκτυο για την εκπαιδευτική κοινότητα.

                  Δυνατότητα χρήσης του διαδικτύου και από φτωχές χώρες, ώστε να αμβλυνθεί o κοινωνικός περιορισμός στην πληροφόρηση.

 Διαφύλαξη της πολιτισμικής ιδιαιτερότητας κάθε λαού στον κυβερνοχώρο.

                    Προστασία του προσωπικού απορρήτου.

Θέσπιση και εφαρμογή νομοθετικού πλαισίου και κανόνων δεοντολογίας σε σχέση με την πειρατεία και την ηλεκτρονική καταπάτηση των πνευματικών δικαιωμάτων που ευδοκιμεί στο διαδίκτυο, επιστάμενοι έλεγχοι, επιβολή προστίμων και ποινών.

 Υιοθέτηση νομικών μέτρων, κυρίως για την προστασία των ανηλίκων σε σχέση με «απαγορευμένες ιστοσελίδες» κάθε είδους.

  Τήρηση της ασφάλειας στις οικονομικές συναλλαγές (προστασία στους κωδικούς των πιστωτικών καρτών).