Ορισμός

Η λέξη είναι υποκοριστικό της λέξης βίβλος ή βύβλος που σημαίνει πάπυρος. Η επινόηση της γραφής αποτέλεσε μεγάλο σταθμό για την εξέλιξη του πολιτισμού. Τα πρώτα υλικά γραφής ήταν φλοιοί δένδρων, πήλινες επιφάνειες αλειμμένες με κερί, φύλλα από χαλκό, λινά υφάσματα, πάπυρος, περγαμηνή και τελευταία το χαρτί, κυρίως από το 12ο αι. μ.Χ. Η επινόηση της τυπογραφίας από τον Ιωάννη Γουτεμβέργιο το 1436 συνετέλεσε στην αλματώδη διάδοση των βιβλίων. Το πρώτο βιβλίο που τυπώθηκε ήταν η Αγία Γραφή (1445). Το πρώτο ελληνικό βιβλίο τυπώθηκε στο Μιλάνο το 1476 και ήταν η «Γραμματική» του Λασκάρεως.

Το βιβλίο αποτελεί πολύτιμο σύντροφο τις ώρες της μοναξιάς, της πλήξης και της ανίας, γιατί ενημερώνει, αλλά και ψυχαγωγεί. Είναι ο ιδεωδέστερος τρόπος ψυχαγωγίας και ενασχόλησης κατά τον ελεύθερο χρόνο. «Το βιβλίο είναι ένας φίλος, ένας σύντροφος της

μοναξιάς που μένει. Δεν είναι ένα τρόπαιο της στιγμής, είναι μία νίκη κατά του χρόνου.

Αντιπροσωπεύει, όταν είναι αντάξιο του προορισμού του, τους υψηλούς χώρους της

ευαισθησίας και του στοχασμού. Ουσιαστικά είναι ένας συμπεριπατητής χωρίς

απαιτήσεις, ένας φίλος που τον επικαλείσαι, όταν θέλεις, και τον εγκαταλείπεις, όταν

θέλεις επίσης, για να τον ξαναπάρεις ή όχι αργότερα».

Ο ανθρώπινος χρόνος αποκτά το νόημά του από την ποιότητα των εμπειριών που ζούμε

κατά τη διάρκειά του. Η καταγεγραμμένη στα βιβλία ιστορική μνήμη, σύμφωνα με τον

Ουμπέρτο Έκο, προσφέρει εμπειρίες που είναι σχεδόν αδύνατο να τις ζήσουμε στο

σύντομο βίο μας. Το βιβλίο, με το πλήθος των εμπειριών που προσφέρει, «πλουτίζει» τη

ζωή ενός ανθρώπου, την κάνει άξια να τη ζει κανείς.

Προσφορά του βιβλίου

1. Πνευματικός τομέας

Καταγράφει , συμπυκνώνει και διασώζει τις ανθρώπινες γνώσεις.

Προάγει το πνεύμα, οξύνει την κρίση και τη λογική, αναπτύσσει τη φαντασία. Γι’αυτό το λόγο αποτελεί και το βασικότερο όργανο της εκπαίδευσης.

Διδάσκει, ενημερώνει, καλλιεργεί την ελεύθερη σκέψη. Διευρύνει τον πνευματικό ορίζοντα του ανθρώπου. Προσφέρει ακόμη και πρακτικές, χρήσιμες γνώσεις για την καθημερινότητά μας.

Απαλλάσσει από τις προλήψεις και δεισιδαιμονίες.

Μαθαίνει το άτομο να κρίνει, να συγκρίνει και να επιλέγει. Με αυτό τον τρόπο δεν γίνεται θύμα προπαγάνδας.

Ενεργοποιείται όλος ο πνευματικός μηχανισμός και η διανοητική λειτουργία, αφού το άτομο οδηγείται σε εμβάθυνση, λόγο και αντίλογο. Η ανάγνωση βιβλίων γεννά

προβληματισμούς, οδηγεί στη δημιουργία νέων σκέψεων και συνειρμών.

Προάγονται οι Επιστήμες και οι Τέχνες.

Αποτελεί το μέσο επικοινωνίας των πνευματικών ανθρώπων με τον λαό. Είναι η δίοδος μέσα από την οποία διοχετεύεται η πνευματική ουσία από τον πνευματικό άνθρωπο στον λαό.

2. Πολιτιστικός τομέας

Μεταλαμπαδεύει τις παραδόσεις και προωθεί την αισθητική καλλιέργεια.

Διδάσκει τη γλώσσα και την αρμονία του λόγου. Η επαφή με τη γλώσσα μέσω των

βιβλίων είναι η άμυνα κατά της λεξιπενίας και της συρρίκνωσης του λόγου.

3. Κοινωνικός τομέας

Κοινωνικοποιεί το άτομο. Υποδεικνύει τρόπους κοινωνικής συμπεριφοράς, προβάλλει πρότυπα συνεργασίας και προωθεί τους αναγκαίους όρους της κοινωνικής ζωής, όπως το διάλογο, την αμοιβαιότητα, την αλληλεγγύη και την αναγνώριση της προσφοράς των άλλων.

Ευαισθητοποιεί σε θέματα κοινωνικά και δημιουργεί κοινωνική συνείδηση. Καλλιεργεί την αντίληψη της προώθησης του κοινωνικού συμφέροντος έναντι του ατομικού.

4. Ηθικός τομέας

Συμβάλλει στην ηθικοποίηση του ατόμου. Μέσω της αυτοκριτικής και της αυτογνωσίας, αρετές που προωθούνται με τα βιβλία, το άτομο απαλλάσσεται από τα σκοτεινά πάθη, εξευγενίζεται και αποβάλλει τον εγωισμό, το φανατισμό και το δογματισμό…

Προωθεί την αλήθεια, τη συνέπεια, τη δικαιοσύνη, την ανιδιοτέλεια και το σεβασμό στον άνθρωπο.

5. Ψυχολογικός τομέας

Ενισχύει το άτομο ψυχολογικά, το οδηγεί στην αυτοπεποίθηση, το εφοδιάζει με αισιοδοξία, το απαλλάσσει από τα διάφορα συμπλέγματα και εμπλουτίζει το συναισθηματικό του κόσμο, γιατί του δίνει τη δυνατότητα να βιώνει ποικίλα συναισθήματα μέσα από τις αφηγήσεις του.

Αποτελεί πολύτιμο σύντροφο τις ώρες της μοναξιάς, της πλήξης και της ανίας, γιατί

ενημερώνει, αλλά και ψυχαγωγεί. «Το βιβλίο είναι ένας φίλος, ένας σύντροφος της μοναξιάς που μένει.»

Είναι ένας πολύ σημαντικός παράγοντας προώθησης του εσωτερικού διαλόγου.

6. Πολιτικός τομέας

Προβάλλει τις συλλογικές διαδικασίες και προωθεί αντιλήψεις σχετικές με πολιτικά

συστήματα και θεσμούς.

7. Εθνικός τομέας

Μας μαθαίνει την ιστορία του έθνους, διδάσκει την αποφυγή λαθών και ενημερώνει για τις συνέπειες του ακραίου εθνικισμού.

8. Πανανθρώπινος τομέας

Αποτελεί μέσο επικοινωνίας των λαών μεταξύ τους, μέσο ανταλλαγής απόψεων, μέσο γνωριμίας. Συμβάλλει στην προσέγγιση των λαών, στην αποβολή του ρατσισμού, και στην ευκολότερη επίλυση των παγκόσμιων προβλημάτων.

9. Οικονομικός – επαγγελματικός τομέας

Τα εξειδικευμένα βιβλία σε οικονομικά ή επαγγελματικά θέματα βοηθούν την επαγγελματική εξέλιξη και την οικονομική ανάπτυξη.

Γιατί αποφεύγουν το διάβασμα οι Νεοέλληνες και ιδίως οι νέοι;

Τα τελευταία χρόνια έρευνες κοινωνιολόγων απέδειξαν πως ένας μεγάλος αριθμός νεοελλήνων δεν διαβάζει, δεν μελετά και προτιμά άλλους τρόπους ψυχαγωγίας. Ιδιαίτερα ανησυχητικό είναι το γεγονός πως ανάμεσα στα άτομα αυτά μεγάλο ποσοστό είναι νέοι, μαθητές, απόφοιτοι ανώτερων και ανώτατων σχολών. Οι νέοι, «η μαγιά για τη ζύμη του αύριο» είναι η ηλικία που έχει κατεξοχήν προβληματισμούς και ευαισθησίες και η επιλογή άλλων τρόπων ψυχαγωγίας εγκυμονεί κινδύνους σπατάλης (δυναμικού, χρόνου). Την κρίση του βιβλίου πιστοποιεί όχι μόνο ο εξαιρετικά χαμηλός αριθμός πωλήσεων των βιβλίων μα και ο αριθμός αναγνωστών των ημερήσιων εφημερίδων. Περίπου ένας στους ένδεκα νεοέλληνες ενδιαφέρεται για τις ειδήσεις και αγοράζει εφημερίδες. Σταχυολογώντας επισημαίνουμε τα κυριότερα αίτια:

Η οικογένεια. Δε δίνει πρότυπα για μίμηση. Οι γονείς, συνήθως, δε διαβάζουν και

επομένως, δεν αποτελούν παράδειγμα για τα παιδιά τους.

Το εκπαιδευτικό σύστημα. Ο χρησιμοθηρικός χαρακτήρας της εκπαίδευσης, ο τρόπος

μετάδοσης των γνώσεων, που είναι απομνημονευτικός και μηχανιστικός, ο περιττός

φόρτος εργασιών στο σπίτι, η λανθασμένη διδασκαλία της λογοτεχνίας, δημιουργούν

αποστροφή από το βιβλίο. Οι νέοι, εθισμένοι στην εκβιαστική αποστήθιση σχολικών

βιβλίων, αδυνατούν να διαμορφώσουν φιλαναγνωστική συμπεριφορά. Ακόμα το εκπαιδευτικό βιβλίο είναι ανεπαρκές με αποτέλεσμα οι μαθητές να το αντιπαθούν.

Η τεχνολογία που μπήκε στη ζωή μας. Η τηλεόραση ανταγωνίζεται το βιβλίο και τελικά επικρατεί, γιατί συναρπάζει με τον ήχο και την εικόνα της, η διαφήμιση, οι ηλεκτρονικοί υπολογιστές.

Ο βιομηχανοποιημένος τρόπος ψυχαγωγίας, που αλλοτριώνει τον άνθρωπο και τον

οδηγεί σε άσκοπη σπατάλη του ελεύθερου χρόνου του.

Η έλλειψη δανειστικών βιβλιοθηκών, ιδίως στην επαρχία, που θα μπορούσαν να κάνουν το διάβασμα περισσότερο προσιτό και να μειώσουν το κόστος του.

Δεν προβάλλονται τα βιβλία από τα ΜΜΕ. Η τηλεόραση, το ραδιόφωνο, προωθούν

παθητικοποιημένα και αποξενωτικά υποδείγματα ζωής, που εκμηδενίζουν την κριτική

ικανότητα του θεατή.

Η φύση του Νεοέλληνα. Προτιμά να «έχει» και όχι να «είναι». Δέσμιος της καταναλωτικής του μανίας δεν έχει ελεύθερο χρόνο, αλλά ούτε και διάθεση για μελέτη. Ο μέσος Έλληνας αναγνώστης δεν αντέχει στον πνευματικό κόπο, που απαιτείται για την ανάγνωση οποιουδήποτε σοβαρού κειμένου, έστω και αν αυτό είναι ειδησεογραφικό, πληροφοριακό, ενημερωτικό. Προτιμά την εικόνα, το σύνθημα, που ξεπερνάει την ανάγκη για ανάλυση και επιχειρηματολογία, τον ηχηρό τίτλο. Επίσης ο γρήγορος ρυθμός της ζωής αλλά και ο τρόπος διασκέδασης που κυρίως επιλέγουν οι Νεοέλληνες (τηλεθέαση και μαζική διασκέδαση) αφαιρούν πολύτιμο χρόνο από την ανάγνωση των βιβλίων. Τα ηλεκτρονικά μέσα ενημέρωσης και ψυχαγωγίας έχουν αντικαταστήσει το βιβλίο ως μοναδική πηγή γνώσης.

Η έλλειψη πνευματικών ανησυχιών. Στην εποχή μας όλο και περισσότερο περιορίζονται και υποβαθμίζονται τα πνευματικά ενδιαφέροντα. Προτεραιότητα έχει το όραμα της υλικής ευδαιμονίας. Θεωρείται χάσιμο χρόνου και χρήματος η ενασχόληση με το βιβλίο. Ο ελεύθερος χρόνος, ακόμα κι όταν υπάρχει, δεν αφιερώνεται στο διάβασμα.

Υπάρχει ακόμα η ευθύνη των διανοουμένων, που μιλάνε ακατανόητα, ανίκανοι να περάσουν απόψεις, προβληματισμούς και ενδιαφέροντα στο ευρύ κοινό.

Υπάρχει κενό στη λειτουργική παρουσία του γραπτού λόγου στην ελληνική παράδοση, που αναπληρωνόταν ασφαλώς σε σημαντικό βαθμό από ισχυρότατα στοιχεία ζωντανής και προφορικής κουλτούρας όσο η κοινωνία μας ήταν βασικά αγροτική, όχι όμως και σήμερα, που βρισκόμαστε μπροστά σε μια ολοκληρωτική σχεδόν καθίζηση της ζωής της υπαίθρου προς όφελος μιας καθολικής «αστικοποίησης».

Υπάρχει πληθώρα βιβλίων χαμηλού επιπέδου με πλούσιο εξώφυλλο και φτωχό περιεχόμενο. Έτσι, οι αναγνώστες αδυνατούν να επιλέξουν το «καλό» βιβλίο και «περιθωριοποιούνται» σημαντικοί συγγραφείς.

Στο σχολείο και στην κοινωνία έχει καλλιεργηθεί η νοοτροπία η οποία αφήνει το διάβασμα αποκλειστικά σε μια μερίδα των μελών της που πολλές φορές αντιμετωπίζονται ως γραφικά.
Ο Έλληνας πιστεύει ότι τα στοιχεία που του δίνει ένα βιβλίο μπορεί να τα καλύψει η ανάγνωση της εφημερίδας. Η εφημερίδα πληροφορεί, το βιβλίο καλλιεργεί.

( Σχετικό κριτήριο αξιολόγησης μπορείτε να βρείτε εδώ: http://laventer.blogspot.gr/search/label/%CE%92%20%CE%9B%CE%A5%CE%9A%20%28%CE%95%CE%BA%CE%B8%CE%B5%CF%83%CE%B7%3A%20%CE%92%CE%B9%CE%B2%CE%BB%CE%AF%CE%BF%29)

Οι συνέπειες για την κουλτούρα του λαού και ιδιαίτερα των νέων.

Αποδιοργάνωση σκέψης και κρίσης. Παθητικοποίηση, επιδερμική θεώρηση των πραγμάτων δίχως προβληματισμό. Η απομάκρυνση από την μελέτη οδηγεί στην ψυχική πλαδαρότητα, ενώ το χαμηλό πνευματικό επίπεδο στην χειραγώγηση της σκέψης και στην πολιτιστική καθυστέρηση.

Γλωσσική ένδεια των νέων, εφόσον η γλώσσα προάγει και προάγεται από τη σκέψη.

Λεξιπενία, λεξιθηρία και κακοποίηση της γλώσσας αφού οι νέοι δεν την μαθαίνουν από τις πηγές της. Η σκέψη τους είναι ρηχή, αντανάκλαση της λιτής γλώσσας.

Τρόπος αντιμετώπισης του προβλήματος.

• Προβολή και ενίσχυση του βιβλίου από τα ΜΜΕ.

• Δανειστικές βιβλιοθήκες στα σχολεία.

• Σωστή διδασκαλία των νέων ελληνικών και της λογοτεχνίας. Η παιδεία να αποκτήσει χαρακτήρα ανθρωπιστικό και όχι τόσο εξειδικευμένο.

• Προσεγμένες εκδόσεις, που δεν είναι αποκλειστικά εμπορικές.

• Ο πνευματικός άνθρωπος να δώσει έργο ποιότητας, ώστε να τονωθεί το ενδιαφέρον και η αγάπη προς αυτό.

• Οι γονείς να συνειδητοποιήσουν πως το καλύτερο δώρο είναι το βιβλίο.

Παράγοντες που συμβάλλουν στη διάδοση του βιβλίου:
• Η τελειοποίηση των εκδοτικών μέσων , αποτέλεσμα της σύγχρονης τεχνολογίας.
• Η οικονομική ευημερία, η κοινωνική άνοδος αύξηση της αγοραστικής ικανότητας του αναγνωστικού κοινού.
• Η καταπολέμηση του αναλφαβητισμού με την καθιέρωση της υποχρεωτικής εκπαίδευσης • Η εξέλιξη των επιστημών, η συγγραφή νέων βιβλίων.
• Η επιθυμία για ανώτερες και ανώτατες σπουδές.

Η τηλεόραση συμβάλλει στη διάδοση του βιβλίου ή αντίθετα οδηγεί στον παραγκωνισμό

του;

Ανάπτυξη της πρώτης άποψης: Η τηλεόραση δεν ανταγωνίζεται το βιβλίο, αλλά, αντίθετα, το βοηθά να διαδοθεί. Η τηλεόραση είναι ένα παράθυρο στον κόσμο. Μας ανοίγει τα μάτια αλλά και το μυαλό για να δούμε και να γνωρίσουμε πτυχές του κόσμου που δεν είχαμε καν υποψιαστεί. Δίνει ερεθίσματα που μπορεί να προβληματίσουν και να ωθήσουν τους πιο ανήσυχους και ευαίσθητους τηλεθεατές, για να αναζητήσουν σε βιβλία απαντήσεις και πληροφορίες. Δεν είναι τυχαίο ότι τα θέματα που παρουσιάζει η τηλεόραση προσελκύουν τόσο το ενδιαφέρον του κοινού, ώστε να σπεύδει να προμηθευτεί τα ανάλογα σε περιεχόμενο βιβλία. Το παράδειγμα των λογοτεχνικών έργων που γίνονται τηλεοπτικές σειρές είναι χαρακτηριστικό. Οι πωλήσεις των βιβλίων για τα έργα αυτά ανεβαίνουν κατακόρυφα, κι αυτό είναι μία πειστική απόδειξη ότι η τηλεόραση δεν ανταγωνίζεται κατ’ ανάγκη αλλά διευκολύνει τη διάδοση του βιβλίου. Στη διάδοση του βιβλίου συμβάλλουν και οι εκπομπές βιβλιοπαρουσίασης και κριτικής νέων εκδόσεων.

Ανάπτυξη της δεύτερης άποψης: Η τηλεόραση έχει κυριαρχήσει τόσο, ώστε να καλύπτει ένα μεγάλο μέρος του ελεύθερου χρόνου. Αυτό μπορούμε να το διαπιστώσουμε, αν προσέξουμε τι συμβαίνει τα βράδια στα σπίτια όλων σχεδόν των ελληνικών οικογενειών. Οι τηλεοπτικοί δέκτες είναι ανοικτοί, και μικροί και μεγάλοι παίρνουν θέσεις για να παρακολουθήσουν. Και επειδή οι προτιμήσεις διαφέρουν, είναι πια κανόνας μια οικογένεια να διαθέτει δύο τουλάχιστον τηλεοράσεις. Ένα μεγάλο μέρος λοιπόν του ελεύθερου χρόνου αφιερώνεται στην τηλεόραση, που αιχμαλωτίζει με τον ήχο και την εικόνα της. Και είναι γνωστό ότι η παρακολούθησή της δε βοηθά τον άνθρωπο να αναπτύσσει την ενεργητικότητά του. Το βιβλίο, αντίθετα, απαιτεί ενεργητική στάση, χρειάζεται διάθεση για κινητοποίηση του μυαλού, κάτι που δεν ευνοεί η τηλεόραση. Όταν λοιπόν συνηθίζουμε να δεχόμαστε παθητικά τα τηλεοπτικά μηνύματα, τι διάθεση μπορεί να έχουμε για μια ενεργητική επικοινωνία, όπως αυτή του αναγνώστη με το βιβλίο; Η τηλεόραση λοιπόν καθηλώνει το κοινό στα προγράμματά της πετυχαίνοντας την άμβλυνση της κριτικής τους ικανότητας, προβάλλει υλικά πρότυπα και παρουσιάζει το διάβασμα και γενικά τις πνευματικές ενασχολήσεις ως κουραστικές και άσκοπες δραστηριότητες – ταυτίζει την πληροφορία με τη γνώση δημιουργώντας στο θεατή την αίσθηση ότι βλέποντας τηλεόραση κατακτά ακοπίαστα γνώσεις. Καθηλώνει έτσι το νου στα παραδομένα, δεν ερεθίζει το φιλοπερίεργο του ανθρώπου, ώστε να ψάξει και αλλού μια απάντηση και έτσι το βιβλίο, ένας από τους φορείς της γνώσης, να φαντάζει ασήμαντο. Μέσα από τα τηλεοπτικά προγράμματα δεν γίνεται καθόλου λόγος για τις ανάγκες του πνεύματος, αποκλείονται οι άνθρωποι των γραμμάτων, ενώ προβάλλονται οι αστέρες των γηπέδων ή της μόδας ή της εμπορευματοποιημένης τέχνης.

Από τα παραπάνω διαπιστώνουμε ότι η σχέση της τηλεόρασης με το βιβλίο εμπίπτει και αυτή στον ανοικτίρμονα νόμο που διέπει τα ανθρώπινα, σύμφωνα με τον οποίο κοντά στο καλό υπάρχει και το κακό. Πάντως, αν ο άνθρωπος με την τηλεόραση βρήκε ένα σπουδαίο μέσο επικοινωνίας με τον κόσμο, στο χέρι του είναι να το καταστήσει χρήσιμο και για ένα παλιό του επικοινωνιακό μέσο, το βιβλίο.

Τα ηλεκτρονικά βιβλία.

Το να διαβάζουμε κείμενα αποτυπωμένα πάνω σε ένα κομμάτι χαρτί είναι αναπόσπαστο

μέρος της ζωής μας. Τόσο, που είναι δύσκολο να φανταστεί κανείς ότι κάτι άλλο μπορεί να

πάρει τη θέση των βιβλίων. Από τότε που ο Γουτεμβέργιος ανακάλυψε έναν οικονομικό

τρόπο δημιουργίας κινητών μεταλλικών στοιχείων τον 15^ο αιώνα, κάνοντας έτσι δυνατή την παραγωγή αναγνωστικού υλικού σε μεγάλες ποσότητες, γρήγορα και σχετικά φθηνά, η

τυπωμένη λέξη έχει αποδειχθεί εξαιρετικά ανθεκτική και ευπροσάρμοστη. Πώς, λοιπόν,

μπορεί κάποιος να πιστέψει ότι σε μία δεκαετία οι πωλήσεις ηλεκτρονικών βιβλίων (e-books)θα φτάσουν αυτές των βιβλίων από χαρτί;

Όλες οι απόπειρες που έχουν γίνει για να προσελκύσουν με τα ηλεκτρονικά βιβλία

αναγνώστες γενικού ενδιαφέροντος έχουν αποτύχει. Από τα τέλη του ’80, οι ηλεκτρονικοί

εκδότες έχουν δει πολλά εγχειρήματά τους να καταλήγουν σε αποτυχία, λόγω πληθώρας

προβλημάτων όπως η δυσκολία και η προσπάθεια που απαιτεί το διάβασμα στην οθόνη. Οι

άνθρωποι μπορούν να το κάνουν μόνο για μικρά κείμενα. Όσο μεγαλύτερο είναι το κείμενο,

τόσο μεγαλύτερη ενόχληση και ζάλη προκαλούν όλα τα ελαττώματα στην οθόνη, το σχεδιασμό και την απόδοση της ηλεκτρονικής σελίδας. Επίσης αρχικά οι χρήστες υποχρεώθηκαν να αποθηκεύουν βιβλία στην ηλεκτρονική τους βιβλιοθήκη με άβολες

μεθόδους, ενώ πριν από την εξάπλωση του διαδικτύου, δεν υπήρχε μία οικουμενική μέθοδος αποθήκευσης νέου υλικού για ανάγνωση.

Σήμερα, όμως τα περισσότερα από τα παραπάνω προβλήματα έχουν βρει τη λύση τους.

Δεκάδες εταιρίες, πρωτοπόροι στο χώρο των εκδόσεων έχουν ενώσει τις δυνάμεις τους για να δημιουργήσουν μια τεχνολογία ανοιχτή και αποδεκτή σε όλους, ώστε οι φίλοι των βιβλίων να μπορούν να διαβάσουν οποιοδήποτε τίτλο σε e-book. Έχει σημειωθεί επίσης σημαντική πρόοδος στην τεχνολογία που διευκολύνει πολύ το διάβασμα μεγάλων κειμένων στην οθόνη. Προσθέτοντας τις τελευταίες βελτιώσεις σε προγράμματα και μηχανήματα e-book, η εμπειρία της οθόνης αρχίζει να ανταγωνίζεται το διάβασμα στο χαρτί.

Γιατί όμως κάποιος να προτιμήσει ένα ηλεκτρονικό από ένα χάρτινο βιβλίο όσο βελτιωμένα και αν είναι τα χαρακτηριστικά του; Γιατί τα ηλεκτρονικά βιβλία έχουν πολλά

πλεονεκτήματα. Θα έχετε άμεση παράδοση από το βιβλιοπωλείο του διαδικτύου στο

ηλεκτρονικό σας βιβλίο και θα μπορείτε να αποθηκεύσετε εκατοντάδες μυθιστορήματα στον ηλεκτρονικό σας υπολογιστή. Δεν θα χρειάζεται να περιμένετε τις νέες παραλαβές για βιβλία που έχουν ξεπουληθεί, ενώ κανένας τίτλος δεν θα εξαντλείται ποτέ. Τα παιδιά θα μπορούν να ακούνε λέξεις που τους είναι άγνωστες, καθώς τις διαβάζουν. Θα έχετε στη διάθεσή σας το κείμενο ηχογραφημένο, έτσι ώστε να μπορείτε να συνεχίσετε την ιστορία σε περιπτώσεις που δεν μπορείτε να συνεχίσετε το διάβασμα. Τα ηλεκτρονικά βιβλία θα επιφέρουν επαναστατικές αλλαγές στον τρόπο που διαβάζει ο κόσμος. Τα βιβλία σε αυτή τη μορφή θα περιέχουν συνδέσεις με πρόσθετο σχετικό περιεχόμενο, σε άλλα βιβλία, σε ιστοσελίδες ή βάσεις δεδομένων. Έτσι ο κάθε αναγνώστης θα μπορεί να προσαρμόσει τα ηλεκτρονικά βιβλία στις δικές του προτιμήσεις, επιλέγοντας εικόνες και ήχους, προσθέτοντας σημειώσεις και συνδέσεις. Σε ένα βιβλίο από χαρτί, το περιεχόμενο είναι σταθερό. Σε ένα e-book, μεταμορφώνεται χάρη στην τεχνολογία. Το ηλεκτρονικό βιβλίο θα επιφέρει επίσης επαναστατικές αλλαγές στην οικονομία της βιομηχανίας. Το κόστος της έκδοσης βιβλίων θα πέσει κατακόρυφα, ως αποτέλεσμα της οικονομίας σε πρώτες ύλες, εργατικό δυναμικό, βιομηχανική παραγωγή και διανομή προϊόντος. Πολλά δέντρα θα σωθούν, ενώ ακόμα και ο πιο άσημος συγγραφέας θα μπορεί να εκδώσει μόνος του το έργο του, δίνοντας περισσότερες επιλογές στον αναγνώστη. Η τιμή πώλησης των βιβλίων θα πέσει και οι πωλήσεις θα αυξηθούν κατακόρυφα. Είναι δύσκολο να το φανταστεί κανείς σήμερα, αλλά μία από τις μεγαλύτερες προσφορές των ηλεκτρονικών βιβλίων μπορεί να είναι στη βελτίωση της μόρφωσης και της εκπαίδευσης στις λιγότερο αναπτυγμένες χώρες.

Σήμερα, οι άνθρωποι στα φτωχά κράτη δεν έχουν τους πόρους να αγοράσουν βιβλία και σπανίως έχουν πρόσβαση σε βιβλιοθήκες. Αλλά σε μερικά χρόνια, καθώς το κόστος των μηχανημάτων συνεχίζει να μειώνεται, θα είναι δυνατή η δημιουργία εικονικών δημόσιων βιβλιοθηκών.

Όμως όσο ελκυστικό και αν είναι το ηλεκτρονικό βιβλίο, θα χαθεί αυτή η μαγεία της

ανάγνωσης, η σχέση που αναπτύσσει ο αναγνώστης με το βιβλίο, ο οποίος πολλές φορές

επηρεάζεται ακόμη και από το εξώφυλλο. Αυτή η επανάσταση στον τρόπο της ανάγνωσης θα πλήξει και την ανάγνωση και τον αναγνώστη. Αναιρείται ένας ολόκληρος κόσμος, ένας

τρόπος ζωής τον οποίο αγαπήσαμε, με τον οποίο ανατραφήκαμε και αποτελεί την παράδοση, την κουλτούρα, τον πολιτισμό μας.

Ακουστικές εκδόσεις.

Στις ακουστικές εκδόσεις κάποιοι προικισμένοι ηθοποιοί ή οι ίδιοι οι συγγραφείς ή ποιητές

διαβάζουν τα λογοτεχνικά κείμενα. Πρόκειται συνήθως για μια ανάγνωση συναρπαστική, που μας υποβάλλει και μας παρασύρει στον γοητευτικό κόσμο του κειμένου. Ως ακροατές

αφηνόμαστε να απολαμβάνουμε το ξετύλιγμα του λόγου και της πλοκής, με διαμεσολαβητές αυτούς που ακούμε να διαβάζουν. Αυτοί μας μεταφέρουν την προσωπική τους ευαισθησία που τροφοδοτείται από το κείμενο που διαβάζουν.

Υπάρχει όμως και ο αντίλογος. Ο αναγνώστης μετατρέπεται σε ακροατή. Δεν είναι πια

ενεργός, δε διαβάζει το κείμενο με το δικό του ρυθμό. Δεν επικοινωνεί άμεσα με το λόγο του συγγραφέα ή ποιητή. Γίνεται παθητικός ακροατής που προσλαμβάνει το κείμενο από τον αναγνώστη, ο οποίος θα κάνει την ανάγνωση ανάλογα με τη δική του ευαισθησία, την οποία θα διοχετεύσει στον ακροατή. Όταν διαβάζει κάποιος ένα βιβλίο, στέκεται σε αυτά που τον ενδιαφέρουν και σκέπτεται. Αποκτά έτσι μια ειδική εντύπωση για τις απόψεις που εκτίθενται στο γραπτό. Όταν όμως το διαβάζει κάποιος άλλος, αποκτά γενική εντύπωση του έργου. Έχει άλλωστε διαφορά ο τόνος της φωνής. Ανάλογα με τον τρόπο της ανάγνωσης φωτίζονται κάποιες πλευρές του κειμένου και υποβαθμίζονται άλλες.

Η τηλεοπτική μεταφορά των βιβλίων.

Η μεταφορά ενός βιβλίου με τη μορφή «σειράς» αναβαθμίζει το επίπεδο μιας κοινωνίας. Το κοινό γνωρίζει τους συγγραφείς, το έργο τους, τη ζωή τους. Ξεφεύγει από την υποκουλτούρα των ριάλιτι – σόου και των τηλεπαιχνιδιών και αναβαθμίζει την αισθητική του. Αυτή η γνωριμία με το λογοτεχνικό έργο μπορεί να οδηγήσει και στην ανάγνωση του βιβλίου. Ο τηλεθεατής πλουτίζει το λεξιλόγιο του και έρχεται σε επαφή με ήθη, έθιμα και πολιτιστικά στοιχεία του παρελθόντος.

Απαραίτητες προϋποθέσεις για μία τηλεοπτική μεταφορά που θα ωφελήσει το κοινό είναι α) να σέβεται ο παραγωγός το πνεύμα του συγγραφέα και να μην αποσκοπεί μόνο στην

εμπορευματοποιημένη τέχνη, β) ο σκηνοθέτης με το τηλεοπτικό του ύφος να ακολουθεί το

λογοτεχνικό ύφος του βιβλίου, γ) η εκλαΐκευση του έργου να μην καταλήξει σε ισοπέδωση

των μηνυμάτων και του περιεχομένου του.

Η «οπτικοποίηση» του βιβλίου μπορεί να το κάνει πιο «δημοφιλές» και «προσιτό», αφαιρεί όμως από το δέκτη τη δυνατότητα να το αναπλάσει με τη δύναμη της δικής του φαντασίας.Με αυτό τον τρόπο το βιβλίο χάνει ένα κομμάτι από τη «μαγεία» του.

ΠΗΓΕΣ: http://laventer.blogspot.gr/search/label/%CE%92%20%CE%9B%CE%A5%CE%9A%20%28%CE%95%CE%9A%CE%98%CE%95%CE%A3%CE%97%20%CE%B2%CE%B9%CE%B2%CE%BB%CE%AF%CE%BF%29 (ΦΙΛΟ-ΛΟΓΙΚΑ)

http://apostolos1963.blogspot.gr/search/label/%CE%92%CE%99%CE%92%CE%9B%CE%99%CE%9F

http://www.kessaris.edu.gr/images/stories/Mathimata/lykeio/B/B_lykio_ekthesi/Sxediagramata/%CE%92%CE%99%CE%92%CE%9B%CE%99%CE%9F.pdf

ΚΡΙΤΗΡΙΟ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ( ΜΕ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ)

ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΣΦΥΡΗΛΑΤΕΙ ΤΟ ΑΙΣΘΗΜΑ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ

1. Το βιβλίο αναµφίβολα αποτελεί αστείρευτη πηγή γνώσης. Είναι ο κινη-

τήριος µοχλός στη διαδικασία της εκπαίδευσης µέσα στο σχολικό χώρο.

Τα βιβλία καλύπτουν ένα ευρύ φάσµα αποδελτιωµένων γνώσεων, που

έχουν σχέση µε κάθε τοµέα του επιστητού. Όµως απ’ ό,τι φαίνεται η

αξία τους έχει υποβαθµιστεί, τόσο από τον ώριµο άνθρωπο όσο και από

τον µαθητόκοσµο. Το φαινόµενο που παρατηρείται τις τελευταίες µέρες

του σχολικού έτους, όπου οι µαθητές κυριολεκτικά «κατακρεουργούν»

τα βιβλία τους, µετατρέποντας τα προαύλια των σχολείων σε αλάνες µε

σκουπιδόχαρτα, πρέπει να µας προβληµατίσει όλους. Το πρόβληµα είναι

πολύ σοβαρό και φανερώνει πως κάπου στο κοινωνικό-εκπαιδευτικό

σύστηµα υπάρχουν «στεγανά», που ωθούν σ’ αυτή τη «βάνδαλη»

συµπεριφορά.

2. Εξετάζοντας βαθύτερα την όλη κατάσταση µπορούµε να εντοπίζουµε

µερικές αιτίες, που εξηγούν αυτή τη συµπεριφορά. Ξεκινάει από τη

σχολική ηλικία του παιδιού, που πηγαίνει στο σχολείο «επειδή έτσι

συµβαίνει µε όλα τα παιδιά της ηλικίας του». ∆εν το πείθουν οι

µεγαλύτεροι, οι υπεύθυνοι για την αγωγή του, ότι έχει και µυαλό που

πρέπει να το καλλιεργήσει, για να γίνει σωστός άνθρωπος. Έτσι το µικρό

παιδί, ο µετέπειτα νεαρός έφηβος, δε συνειδητοποιεί την αξία της

µόρφωσης στη διαδικασία της ζωής. Συνεπώς η εκπαίδευση, που

κατακτιέται κατά κύριο λόγο µέσα από το βιβλίο, θεωρείται «αναγκαίο

κακό» που σηµαίνει καταπίεση και όχι ύψιστη πράξη ελευθερίας.

3. Συχνά ο δάσκαλος θεωρείται από τους µαθητές «κρατούσα κοινωνική

αρχή» και τίθεται πρόβληµα επικοινωνίας ανάµεσά τους. Ο µαθητής

ενδόµυχα τον φοβάται και δεν αφήνεται ελεύθερα στην καθοδήγησή του.

Επειδή τον θεωρεί καταπιεστή της ελευθερίας του, κρατάει απόσταση

απ’ αυτόν, κάποτε γίνεται επιθετικός ή αντιδραστικός στις οποιεσδήποτε

παροτρύνσεις που γίνονται από το δάσκαλο. Σ’ αυτή τη φάση δηµιουρ-

γείται ένα τεράστιο χάσµα, µε αποτέλεσµα η νεανική ψυχή να φθείρεται

σε µικρο-συγκρούσεις και ανταγωνισµούς που έχουν σοβαρό κόστος στη

µελλοντική εξέλιξη του νέου.

4. Το πρόβληµα διογκώνεται και από τη νοοτροπία της κοινωνίας µας, ότι

τα βιβλία παρέχουν γνώση και ότι η γνώση εξασφαλίζει σπουδαία

επαγγελµατική κατοχύρωση. Αυτή η άποψη δεν ενθαρρύνει την αγάπη

γι’ αυτή καθ’ αυτή τη γνώση, σαν στοιχείο απαραίτητο για την ανάπτυξη

της προσωπικότητας και την ολοκλήρωση του χαρακτήρα, αλλά δίνει

κίνητρα για τη «χρησιµοθηρία» της µε οποιοδήποτε κόστος για το νεαρό

έφηβο. Φυσικό επακόλουθο είναι η ψυχική καταπίεση και το άγχος να

δηµιουργούν σύγχυση στην τρυφερή νεανική ψυχή. Οι µαθητές εξαιτίας

της ανωριµότητας της ηλικίας δεν µπορούν να καταλάβουν τις

πραγµατικές αιτίες που τους απωθούν από τη γνώση και ξεσπούν στα

βιβλία, στους ανυπεράσπιστους φίλους µιας ολόκληρης χρονιάς.

5. Γενικότερα, η έλλειψη της αγάπης για γνώση από την πλευρά του µαθητή

οφείλεται στη βαθιά έλλειψη πνευµατικότητας της εποχής µας και στην

αλλοτρίωση της ανθρώπινης ύπαρξης. Το πρόβληµα µπορεί να λυθεί

µόνο αν γίνει µία ανθρώπινη στροφή στον τρόπο ζωής του σύγχρονου

ανθρώπου. Αν ο µαθητής, δηλαδή, καταλάβει ότι η µόρφωση είναι

αναγκαία για την ανάπτυξη του µυαλού του, όσο η τροφή για το σώµα

του, θα αγαπήσει τη γνώση, θα εκτιµήσει την πολύτιµη προσφορά του

βιβλίου, οπότε θα το σέβεται και θα πάψει να το καταστρέφει.

6. Όλοι οι άνθρωποι που είναι υπεύθυνοι για την αγωγή του παιδιού,

κυριότερα οι γονείς, οι δάσκαλοι και οι αρµόδιοι κρατικοί φορείς,

µπορούν και επιβάλλεται να επηρεάσουν σηµαντικά τη διάθεση του νέου

για έρευνα και µελέτη του κόσµου µέσα από το πολύτιµο περιεχόµενο

του βιβλίου και να δώσουν οι ίδιοι κίνητρα για διάβασµα. Πρέπει οι νέοι

άνθρωποι να καταλάβουν ότι το βιβλίο βγάζει το άτοµο από τα σκοτάδια

της αµάθειας, ανοίγει δρόµους στη ζωή σίγουρους και ασφαλείς και

σφυρηλατεί το αίσθηµα της ελευθερίας. Επίσης, είναι απαραίτητο να

συνειδητοποιήσουν ότι τα βιβλία καταστρέφονται, επειδή θεωρούνται

επικίνδυνα, µόνο από τα ολοκληρωτικά καθεστώτα και ότι συµπεριφέρο-

νται φασιστικά όταν τα καταστρέφουν, ενώ ζουν σε µία ελεύθεση χώρα

µε πλούσια πνευµατική κληρονοµιά, που οφείλουν να συνεχίσουν µε

αγάπη, υποµονή και υπερηφάνεια.

Κουτρουµάνου Ν. Γιάννα

Εφ. «Η εβδόµη» 19/07/1987

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

1. Να δοθεί η περίληψη του κειµένου σε περίπου 100 λέξεις.

(Μονάδες 25)

2. Να δοθεί από ένα συνώνυµο στις εξής λέξεις του κειµένου: αποτελεί,

αποδελτιωµένων, παροτρύνσεις, διογκώνεται, κίνητρα, χρησιµοθηρία,

επακόλουθο, ύπαρξης, σφυρηλατεί, κληρονοµιά.

(Μονάδες 10)

3. α) - «Συχνά ο δάσκαλος θεωρείται από τους µαθητές ¨κρατούσα αρχή¨».

- «Αυτή η άποψη δεν ενθαρρύνει την αγάπη γι’ αυτή καθ’ αυτή τη

γνώση».

Ποιο το είδος της σύνταξης (ενεργητική – παθητική) σε κάθε µία από τις

παραπάνω προτάσεις; Μα µετατραπούν στην αντίθετη σύνταξη. Τι

εξασφαλίζει ο κειµενογράφος κάθε φορά µε τη χρήση της µιας ή της

άλλης σύνταξης;

(Μονάδες 5)

β) Ποια η δοµή της τρίτης και τέταρτης παραγράφου;

(Μονάδες 5)

γ) Ποιος ο τρόπος ανάπτυξης της τελευταίας παραγράφου;

(Μονάδες 5)

4. Να αναπτύξετε σε µία παράγραφο 80 – 100 περίπου λέξεων το νόηµα της

φράσης: «Νοοτροπία της κοινωνίας µας είναι ότι η γνώση εξασφαλίζει

σπουδαία επαγγελµατική κατοχύρωση».

(Μονάδες 15)

5. Σε ένα δοκίµιο 500 περίπου λέξεων να αναπτύξετε τη σπουδαιότητα του

καλού βιβλίου για την καλλιέργεια του ατόµου.

(Μονάδες 40)

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ

1. Περίληψη: Στο κείµενο εξετάζονται οι λόγοι της σύγχρονης απαξίωσης του βιβλίου από το µέσο Έλληνα, ιδιαίτερα, όµως, από τους µαθητές. Οι τελευταίοι δεν έχουν συνειδητοποιήσει την αξία της µόρφωσης, γι’ αυτό, άλλωστε, εκλαµβάνουν και το διδάσκοντα ως φορέα εξουσίας που εκφράζει το κατεστηµένο. Η γνώση γι’ αυτούς είναι εφαλτήριο µόνο για επαγγελµατική αποκατάσταση και κοινωνική καταξίωση και την επιδιώκουν χωρίς αληθινό πόθο γι’ αυτήν. Η εποχή µας, επιπλέον, είναι αντιπνευµατική και κάνει το µέσο άνθρωπο αδιάφορο για τον «εσώτερο» εαυτό του. Πρέπει, λοιπόν, όλοι οι φορείς αγωγής να δώσουν κίνητρα στους νέους να αγαπήσουν πράγµατι το βιβλίο.

2. Œ αποτελεί:συνιστά, είναι

Œ αποδελτιωµένων: σταχυολογηµένων

Œ παροτρύνσεις: προτροπές, νουθεσίες

Œ διογκώνεται: οξύνεται, επιτείνεται

Œ κίνητρα: εναύσµατα, εφαλτήρια

Œ χρησιµοθηρία: ωφελιµισµός

Œ επακόλουθο: απόρροια, απότοκος

Œ ύπαρξης: οντότητας, υπόστασης

Œ σφυρηλατεί: σµιλεύει, χαλκεύει

Œ κληρονοµιά: παρακαταθήκη

3. α) - «Συχνά ο δάσκαλος θεωρείται από τους µαθητές ¨κρατούσα αρχή¨»: Πρόκειται για παθητική σύνταξη.

Ενεργητική σύνταξη: «Συχνά οι µαθητές θεωρούν το δάσκαλο ¨κρατούσα αρχή¨».

- «Αυτή η άποψη δεν ενθαρρύνει την αγάπη γι’ αυτή καθ’ αυτή τη γνώση»: Πρόκειται για ενεργητική σύνταξη.

Παθητική σύνταξη: «Η αγάπη γι’ αυτή καθ’ εαυτή τη γνώση δεν ενθαρρύνεται από αυτήν την άποψη».

Με την ενεργητική σύνταξη: i. δίδεται έµφαση στο υποκείµενο της πρότασης και ii. το ύφος γίνεται πιο οικείο, άµεσο, προσιτό.

Με την παθητική σύνταξη: i. δίδεται έµφαση στο ρήµα της πρότασης και ii. το ύφος γίνεται πιο τυπικό, σοβαρό, επίσηµο.

β) 3η παράγραφος: Θεµατική περίοδος: «Συχνά ο δάσκαλος … ανάµεσα τους».

Σχόλια / Λεπτοµέρειες: «Ο µαθητής … του νέου». Η Η παράγραφος αυτή δεν έχει κατακλείδα.

4η παράγραφος: Θεµατική περίοδος: «Το πρόβληµα … κατοχύρωση».

Σχόλια / Λεπτοµέρειες: «Αυτή η άποψη … νεανική ψυχή». Κατακλείδα:«Οι µαθητές … χρονιάς».

γ) Η τελευταία παράγραφος αναπτύσσεται µε αιτιολόγηση. Η αρθογράφος προσπαθεί να εξηγήσει για ποιους λόγους οι νέοι πρέπει να συνειδητοποιήσουν την αξία του βιβλίου.

4. Είναι αλήθεια ότι στο δυτικό ανεπτυγµένο κόσµο η κοινή γνώµη υποτιµά τα χειρωνακτικά επαγγέλµατα και ωθεί τους νέους στην επιλογή επαγγελµάτων που απαιτούν ανώτερη ή ανώτατη εκπαίδευση. Οι επικρατούσες, λοιπόν, κοινωνικές αντιλήψεις συσχετίζουν άµεσα την υψηλού επιπέδου µόρφωση µε την επιτυχηµένη επαγγελµατική

σταδιοδροµία και την κοινωνική καταξίωση. Οι νέοι, εποµένως, στρέφονται στα Πανεπιστήµια όχι από πραγµατικό πόθο για τη γνώση αλλά µε στόχο την απόκτηση κύρους µέσα από την άσκηση µη χειρωνακτικών επαγγελµάτων.

5. Το καλό βιβλίο είναι µια από τις µορφές γνήσιας ψυχαγωγίας και έχει άµεση σχέση µ’ αυτό που λέµε ποιότητα ζωής· γιατί αληθινό «εὖ ζῆν» δεν είναι να «ζεις καλά», αλλά να γίνεσαι καλύτερος. Το βιβλίο δεν αποτελεί απλώς διέξοδο από την ανία και τη ρουτίνα της καθηµερινότητας. ∆ιευρύνει τους πνευµατικούς ορίζοντες, καλλιεργεί τις αρετές του νου, οξύνει την κριτική ικανότητα. Αποτελεί ανεξάντλητη πηγή γνώσης, ωριµάζει τη σκέψη και ικανοποιεί την έµφυτη ανάγκη του «ειδέναι». Με το βιβλίο ο άνθρωπος βγαίνει από το σκοτάδι της αµάθειας, προβληµατίζεται και απαλλάσσεται από προλήψεις, στερεοτυπικές προκαταλήψεις και φανατισµούς. Μέσα από τις σελίδες του, το άτοµο βιώνει την ατοµικότητα και την κοινωνικότητά του και επιτυγχάνει, έτσι, ψυχική ισορροπία. Μαθαίνει να’ ναι δεκτικό στο καινούργιο και το διαφορετικό, να αναπτύσσει υγιή κριτήρια επιλογών, να δίνει σωστές ερµηνείες στα πράγµατα και να τα ιεραρχεί ορθά.

Από το ποιοτικό βιβλίο αναδύονται πρότυπα και προβάλλονται οι κλασικές ανθρωπιστικές αξίες που καθιστούν τον άνθρωπο ανθρωπινότερο, λιγότερο χρησιµοθήρα και ατοµιστή. Έτσι, το βιβλίο διδάσκει, ηθοποιεί και εξευγενίζει κινητοποιώντας συναισθήµατα που έχει αµβλύνει ο σύγχρονος – ψυχρά ορθολογιστικός και ωφελιµιστικός – τρόπος ζωής,

απελευθερώνοντας συνάµα τη φαντασία και εκλεπτύνοντας το αισθητικό

κριτήριο. Το άτοµο πορεύεται προς την αυτογνωσία και η προσωπικότητά του αποκρυσταλλώνεται σε υγιή ερείσµατα αναπτύσσοντας ολοκληρωµένο σύστηµα ηθικών αρχών και πίστη σε υψηλά ιδανικά. Επιπλέον, η αληθινή κουλτούρα, που το καλό βιβλίο πρεσβεύει και στηρίζει, πλουτίζει το λεξιλόγιο, καλλιεργεί το γλωσσικό αίσθηµα, βοηθά στη βελτίωση της έκφρασης και, άρα, της επικοινωνίας εν γένει, προάγοντας, έτσι, τις διαπροσωπικές σχέσεις και, εποµένως, την ποιότητα του βίου. Τέλος, µέσω του βιβλίου η γνώση διαδίδεται, «κοινωνικοποιείται» αλλά και ενισχύεται η γειτνίαση των λαών και η πολιτισµική µεταξύ τους «όσµωση».

Το βιβλίο αναµφίβολα προάγει, από κάθε άποψη, τον άνθρωπο και είναι, γι’ αυτό, αναγκαία η συνειδητοποίηση – ιδιαίτερα από τους νέους –

της αξίας του.

Επιµέλεια: Μαντουβάλου M. Ηλιόχαρη

Πηγή: file:///C:/Users/User/Downloads/b_ekthesi_gp11.pdf

Το παρόν και το μέλλον του Βιβλίου

ΑΝΗΣΥΧΙΕΣ ΓΙΑ ΤΟ ΜΕΛΛΟΝ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ (άρθρο του Άγγελου Τερζάκη)

ΘΕΜΑΤΑ ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΩΝ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ Σεπτεμβρίου 2000

   Το παρόν και το μέλλον του βιβλίου είναι το παρόν και το μέλλον του πολιτισμού μας στο σύνολό του, πνευματικού και μη (θα έλεγα «αντιπνευματικού»). Το παρόν το ζούμε όλοι μας. Για το μέλλον είμαι ανήσυχος, δεν το κρύβω.
    Πιστεύω στο βιβλίο. Υπάρχουν άνθρωποι στον τόπο μας (μήπως οι πιο πολλοί;) που νομίζουν πως οποιοδήποτε διάβασμα είναι το ίδιο. Λάθος τραγικό: Η εφημερίδα σε πληροφορεί, το βιβλίο σε διαμορφώνει. Ο ελληνικός λαός είναι εφημεριδοδίαιτος, νομίζει πως με τ' αναγνώσματα του ημερήσιου Τύπου επιπλώνει τον εσωτερικό του χώρο. Το βιβλίο έχει άλλη αρετή - γι' αυτό κι ο Ρωμιός του πεζοδρομίου τ' αποφεύγει, όπως ο διάβολος το λιβάνι. Ακούτε να σας λένε, κατά προτίμηση οι εκπρόσωποι της μέσης τάξης, που είναι και η πιο υπεύθυνη, γιατί περνάει για ηγετική τάξη: «Πού καιρός για διάβασμα». Έχουν όμως όλοι τους αμέτρητο καιρό να χαρτοπαίζουν μετά μανίας τις νύχτες ως τα χαράματα στα σπίτια τους, στις εκδρομές, όπου κουβαλιούνται, για να φάνε και να χαρτοπαίζουν.
    Δεν είναι τυχαίο που είμαστε λαός κοινωνικά ακέφαλος.Το σχολείο κάνει αντιπαθητικό το διάβασμα, η αστική τάξη το παρατάει σ' εκείνα από τα μέλη της, που κατά βάθος, τα θεωρεί «βλαμμένα». Ευτυχώς που υπάρχουν νέοι που διαβάζουν, διψάνε για απαντήσεις σε μεγάλα προβλήματα, πολύ περισσότεροι παρά στη μεσοπολεμική εποχή. Αυτό είναι το μόνο παρήγορο. Αλλά ποιος τους κατευθύνει;
    Είπα για το μέλλον πως είμαι ανήσυχος. Όχι γιατί εγώ περνάω μαζί με τον καιρό μου, αλλά γιατί βλέπω να ορθώνονται τα υποκατάστατα του βιβλίου: τηλεόραση, κινηματογράφος, ραδιοφωνικές σκηνές κι αναγνώσματα, ποιος ξέρει ποια άλλα δισκία Τέχνης, που θα επινοήσει η τεχνολογία -δηλαδή το επιχειρηματικό κεφάλαιο- για ν' αποκοιμίζει το πνεύμα και να διεγείρει τις αισθήσεις. Πώς θ' αντιπαλαίσει το βιβλίο; Όμως μονάχα μ' ένα βιβλίο στο χέρι, συγκεντρωμένος σε μια γωνιά, βρίσκεται κανένας ενώπιος ενωπίω, μόνος αντίκρυ στη συνείδησή του, σε συνάφεια με το νου, που θέλοντας και μη, αρχίζει κι αυτός να ψελλίζει, να ζωντανεύει, να οραματίζεται. Τα μηχανικά μέσα στομώνουν το νου, το βιβλίο τον ακονίζει.
   Αλλά βαίνουμε προς το ιδανικό του ελάσσονος κόπου. Ω, τι παρεξήγηση η απαλλαγή του ανθρώπου από την υλική ανάγκη! Ποιος θα το έλεγε πως θα καταλήξει στην απαλλαγή του από την ανθρωπιά του, από τη δίψα της ψυχής;

Θέματα εξέτασης
Α. ΠΕΡΙΛΗΨΗ: Να αποδώσετε περιληπτικά, σε 80-100 λέξεις, το περιεχόμενο του κειμένου
Β. ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΙΔΕΑΣ ΣΕ ΠΑΡΑΓΡΑΦΟ: Το άρθρο αυτό, στο οποίο ο ΤΕΡΖΑΚΗΣ εκφράζει την ανησυχία του για το βιβλίο, γράφτηκε το 1972. Να αναπτύξετε σε μια παράγραφο την άποψή σας για το αν οι φόβοι του ΤΕΡΖΑΚΗ επαληθεύονται σήμερα, 40 χρόνια μετά

Άλλες ερωτήσεις
1. ΣΧΟΛΙΑΣΜΟΣ ΦΡΑΣΗΣ: Να σχολιάσετε, σε 5-6 σειρές, το νόημα της φράσης: «η εφημερίδα σε πληροφορεί, το βιβλίο σε διαμορφώνει»
2. ΔΟΜΗ: Να επισημάνετε τις διαρθρωτικές λέξεις/ φράσεις της 4ης παραγράφου του κειμένου {Είπα... ακονίζει} και να γράψετε τι δηλώνεται με την καθεμιά από αυτές.
3. ΠΛΑΓΙΟΤΙΤΛΟΙ: Να γράψετε στο τετράδιο σας έναν πλαγιότιτλο για καθεμιά από τις παραγράφους του κειμένου
4. ΛΕΞΙΛΟΓΙΟ: α] Να γράψετε στο τετράδιο σας ένα αντώνυμο για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου: υπεύθυνη, αντιπαθητικό, ελάσσονος, απαλλαγή, ανθρωπιά
β] Από τη 2η και 3η παράγραφο του κειμένου να γράψετε στο τετράδιο σας πέντε (5) λέξεις με συνυποδηλωτική (μεταφορική) σημασία (5 μόρια)

Γ. ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΚΕΙΜΕΝΟΥ: «η τηλεόραση συμβάλλει στη διάδοση του βιβλίου ή αντίθετα οδηγεί στον παραγκωνισμό του; Να αναπτύξετε την άποψή σας με επιχειρήματα»

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ

Α. ΠΕΡΙΛΗΨΗ: να παρουσιάσετε το περιεχόμενο του άρθρου σε μια παράγραφο 100 περίπου λέξεων

Ο Τερζάκης στο άρθρο εκφράζει την ανησυχία του για το μέλλον του πολιτισμού. Η ανησυχία του πηγάζει από τις διαπιστώσεις του για το παρόν και το μέλλον του βιβλίου. Επειδή ο ίδιος πιστεύει στο βιβλίο θεωρεί τραγικό λάθος την επικρατούσα αντίληψη που εξισώνει την ανάγνωση μιας εφημερίδας με τη μελέτη ενός βιβλίου. Η επίκληση του ελεύθερου χρόνου είναι φτηνό άλλοθι, αφού όλοι τελικά βρίσκουν άφθονο χρόνο για ανούσια πράγματα. Το σχολείο έχει μεγάλο μερίδιο ευθύνης, αλλά τη μεγαλύτερη ευθύνη την έχουν τα υποκατάστατα του βιβλίου: τηλεόραση, κινηματογράφος, ραδιόφωνο. Ευτυχώς όμως υπάρχουν νέοι που αγαπούν το διάβασμα και ψάχνουν για απαντήσεις. Η μεγαλύτερη ανησυχία πηγάζει από την ανάπτυξη της τεχνολογίας, η οποία στο όνομα της απελευθέρωσης του ανθρώπου από υλικές ανάγκες, τον υποδουλώνει χειρότερα σ' αυτές.

Β. ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΙΔΕΑΣ ΣΕ ΠΑΡΑΓΡΑΦΟ: σήμερα, 40 χρόνια μετά, επαληθεύονται οι ανησυχίες του Τερζάκη για το βιβλίο. Ν’ αναπτύξετε την άποψή σας σε μια παράγραφο 100 περίπου λέξεων

Φαίνεται πως οι φόβοι του Τερζάκη για το μέλλον του βιβλίου δεν ήταν υπερβολικοί, παρόλο που έχουν περάσει σαράντα χρόνια από τότε που έκανε τις απαισιόδοξες προβλέψεις του. Μπορεί βέβαια να έχει αυξηθεί εντυπωσιακά ο αριθμός των νέων βιβλίων που κυκλοφορούν κάθε μέρα και ίσως σήμερα να εκδίδονται περισσότεροι τίτλοι για όλα τα θέματα, το αναγνωστικό κοινό όμως παραμένει περιορισμένο. Είναι κοινά αποδεκτό ότι οι περισσότεροι άνθρωποι, νέοι και μεγάλοι, γεμίζουν τον ελεύθερό χρόνο τους με την τηλεόραση ή με τον υπολογιστή. Γιατί στους «εχθρούς» του βιβλίου σήμερα πρέπει να προσθέσουμε και το ΙΝΤΕΡΝΕΤ, που έχει εισβάλει για τα καλά στη ζωή των περισσότερων ανθρώπων. Όμως οι νέοι, όπως και τότε, διψάνε για μάθηση κι αυτό θα εξακολουθεί να είναι η ελπίδα για το μέλλον του βιβλίου.

http://ta4mx.blogspot.gr/2010/04/blog-post_30.html

ΚΡΙΤΗΡΙΟ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ

Το βιβλίο - ανάγνωση ως γνήσια μορφή ψυχαγωγίας

ΚΕΙΜΕΝ Δεν θα ήταν άσκοπο να αναλογιστούμε ως κοινωνία τις επιπτώσεις ενός πολιτισμού της τηλεοπτικής εικόνας στη ζωή μας. Η ενσωμάτωση της λογικής των μέσων μαζικής ενημέρωσης στον ψυχισμό δημιουργεί νέες παραμέτρους, σημαδεύει την ιστορία. Τίποτα δεν είναι όπως πριν.

Για παράδειγμα, η μονοκρατορία του χρώματος και της φωτογραφίας εξακοντίζει στο περιθώριο το γραπτό λόγο και υποθηκεύει την ανάγνωση. Η ραστώνη¹ της συνεχούς εναλλαγής καναλιών (του ζάπινγκ) και η ευκολία της «σαρώσεως» έγχρωμων εικόνων καθιστούν αφόρητο για το παιδί τον κόπο της μελέτης και, ως εκ τούτου, το αποξενώνουν από την αποθησαυρισμένη γραμματεία.

Σήμερα, τα νέα παιδιά θεωρούν «βουνό» την ανάγνωση βιβλίων που δεν έχουν έγχρωμες εικόνες σε κάθε σελίδα ή εμφανίζουν μεγάλες παραγράφους. Το φαινόμενο αυτό, σε μια κοινωνία που ήδη δεν διάβαζε, οφείλει να μας απασχολήσει σοβαρά, διότι το βιβλίο αποτελεί βασικό μέσο για την αγωγή. Εγείρει δε νέες απαιτήσεις για την ποιότητα και την κίνηση του εξωσχολικού αναγνώσματος, όπως είναι τα βιβλία για παιδιά και εφήβους, τα κόμικς, τα περιοδικά, τα λογοτεχνικά κείμενα.

Όλοι δεχόμαστε, βέβαια, ότι η ενασχόληση με το βιβλίο συνιστά δημιουργική αξιοποίηση του χρόνου. Η τηλεόραση, αντίθετα, έχει επιβάλει μια ριζικά διαφορετική αίσθηση του χρόνου από εκείνη που μας κληροδότησε η παράδοση αιώνων.

Αξιοπρόσεκτες, επίσης, είναι και οι επιπτώσεις αυτής της νέας αίσθησης του χρόνου στην εκπαιδευτική διαδικασία. Παρατηρείται π.χ. δυσκολία συγκέντρωσης της προσοχής των παιδιών, όπως και υπερβολική κινητικότητα, αφού η καθημερινή ζωή δεν συμβαδίζει με το ρυθμό της τηλεοπτικής εικόνας. Πολύ φυσικό είναι να θεωρείται ανιαρό το σχολικό μάθημα, όπως και ο διάλογος στην οικογένεια, που τώρα έχει αντιπάλους τα κανάλια με τα ελκυστικά τους προγράμματα. Ας μην παραλείψουμε και τις ταινίες του Σαββατόβραδου, οι οποίες έχουν στοιχίσει σε πλήθος παιδιών την απουσία από τον κυριακάτικο εκκλησιασμό ή από το οικογενειακό τραπέζι.

Τέλος, πελώρια ζητήματα τίθενται ενώπιόν μας για το περιεχόμενο της διδαχής. Πώς θα μπορέσουμε να αναπτύξουμε στους νέους ανθρώπους αντίβαρο στο ρεύμα του εντυπωσιασμού; Τι είδους αγωγή θα πρέπει να δοθεί και με ποιους τρόπους, ώστε να ανακαλύψουν οι νέοι «τις πνευματικές ηδονές»; Πώς τα λόγια και το ήθος της οικογενειακής, σχολικής, κοινωνικής ζωής θα εισάγουν και θα εδραιώνουν την ανθρώπινη ποιότητα;

Τα μέσα μαζικής ενημέρωσης, λοιπόν, είναι πια η μόνη εξουσία, διότι εξουσιάζουν το θυμικό² των ανθρώπων. Οι περισσότεροι διανοητικά αμφισβητούν την αξιοπιστία τους λέγοντας: «Μας κοροϊδεύουν». Συναισθηματικά, όμως, την έχουν αναγνωρίσει ως τη μόνη αυθεντία κι έχουν παραδοθεί άνευ όρων, αφού για το ασυνείδητο αξιόπιστο είναι ό,τι επαληθεύει την παντοδυναμία του.

Βασίλειος Θερμός, Ποιμαίνοντες μετ’ επιστήμης, Εκδόσεις Αρμός,

Αθήνα 1996, σ.σ. 148-152 (Διασκευή)

Λεξιλόγιο

1. ραστώνη = νωθρότητα, τάση αδράνειας και παθητικής αποδοχής των πραγμάτων

2. θυμικό = ψυχή

Α. Να γράψετε στο τετράδιό σας την περίληψη του κειμένου σε 80 -100 λέξεις.

Μονάδες 25

Β.1.«Σήμερα, τα νέα παιδιά θεωρούν «βουνό» την ανάγνωση βιβλίων που δεν έχουν έγχρωμες εικόνες σε κάθε σελίδα ή εμφανίζουν μεγάλες παραγράφους.»: Να σχολιάσετε την άποψη που διατυπώνει ο συγγραφέας στην παραπάνω περίοδο σε 60 - 80 λέξεις.

Μονάδες 10

Β.2.Πώς οργανώνεται η πέμπτη παράγραφος του κειμένου; (Δομή και τρόποι ανάπτυξης).

Μονάδες 5

Β.3. Να δώσετε για την καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου μια συνώνυμη: εξακοντίζει, αποξενώνουν, ενασχόληση, επιπτώσεις, ελκυστικά.

Μονάδες 5

Β.4.Να ξαναγράψετε τις επόμενες δύο περιόδους μετατρέποντας την ενεργητική σύνταξη σε παθητική:

α. «Η μονοκρατορία του χρώματος και της φωτογραφίας εξακοντίζει στο περιθώριο το γραπτό λόγο και υποθηκεύει την ανάγνωση».

β. «Η τηλεόραση, αντίθετα, έχει επιβάλει μια ριζικά διαφορετική αίσθηση του χρόνου από εκείνη που μας κληροδότησε η παράδοση».

Μονάδες 5

Γ. Είσαι διευθυντής ή διευθύντρια Λυκείου και αποφασίζεις να απευθύνεις μέσω της μαθητικής εφημερίδας έκκληση στους μαθητές να περιορίσουν το χρόνο που διαθέτουν για την παρακολούθηση τηλεοπτικών εκπομπών (τύπου realities - ιστοριών από τη ζωή) και να τον διαθέσουν για την ανάγνωση εξωσχολικών λογοτεχνικών βιβλίων, ώστε ο ελεύθερος χρόνος τους να αποβεί δημιουργικός. Να γράψεις το κείμενο - έκκληση που θα έδινες προς δημοσίευση στη μαθητική εφημερίδα, φροντίζοντας να επιτυγχάνει το κατάλληλο επικοινωνιακό αποτέλεσμα. (400-500 λέξεις).

Μονάδες 50

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ

Α. Ο συγγραφέας αναφέρεται στις συνέπειες που έχει επιφέρει ο πολιτισμός της τηλεοπτικής εικόνας. Χρησιμοποιώντας το παράδειγμα του ζάπινγκ καταγράφει την απομάκρυνση των παιδιών από το γραπτό λόγο. Σε μια κοινωνία που δεν έχει αναγνωστική παιδεία, το βιβλίο, παρότι αποτελεί βασικό μέσο αγωγής και προσφέρει δημιουργική αξιοποίηση του ελεύθερου χρόνου, δεν προσεγγίζεται από τους νέους. Στη συνέχεια επισημαίνει πως η τηλεόραση δημιουργεί μια νέα αίσθηση του χρόνου και καταγράφει τις αρνητικές συνέπειες αυτής της αλλαγής στην εκπαιδευτική διαδικασία, αλλά και στην ηθική διαπαιδαγώγηση. Καταλήγοντας, διαπιστώνει πως, αν και λογικά οι περισσότεροι αμφισβητούν την αξιοπιστία των Μ.Μ.Ε., συναισθηματικά έχουν παραδοθεί σε αυτά.

Β.1

Τα σημερινά παιδιά δυσκολεύονται να αντεπεξέλθουν στην ανάγνωση βιβλίων που δεν διαθέτουν έγχρωμες εικόνες ή εμφανίζουν μεγάλες παραγράφους, επειδή εκτίθενται καθημερινά στη θελκτική δύναμη της εικόνας και στο συνθηματικό λόγο που τη συνοδεύει. Έχοντας λοιπόν εθιστεί σ’ αυτό, παρουσιάζουν απλοϊκή σκέψη και κατά συνέπεια αδυναμία να αντιληφθούν και να εκφράσουν σύνθετες έννοιες. Με μειωμένη κριτική και αντιληπτική ικανότητα, μετατρέπονται σε παθητικούς δέκτες του κόσμου που μας περιβάλλει. Γι’ αυτό, επειδή το βιβλίο ενεργοποιεί τη σκέψη και τη φαντασία, παρέχει πλούσιο λεξιλόγιο και διευρύνει την κριτική ικανότητα, δυσκολεύει την προσέγγισή του στα πλαίσια του σημερινού πολιτισμού της ταχύτητας και της ευκολίας

Β.2 Δομή:

Θεματική πρόταση: Αξιοπρόσεκτες ... στην εκπαιδευτική διαδικασία. Λεπτομέρειες: Παρατηρείται π.χ. Δυσκολία ... ή από το οικογενειακό τραπέζι. Πρόταση κατακλείδα: δεν υπάρχει.

Ανάπτυξη:

Η παράγραφος αναπτύσσεται με συνδυασμό μεθόδων: Με παραδείγματα και αίτιο - αποτελέσματα. Στη θεματική πρόταση αναφέρονται οι επιπτώσεις της διαφορετικής αίσθησης του χρόνου στην εκπαιδευτική διαδικασία και στις λεπτομέρειες καταγράφονται συγκεκριμένα παραδείγματα. Στη συνέχεια αναφέρεται η μη εναρμόνιση της αίσθησης αυτής με τους ρυθμούς της εκπαιδευτικής διαδικασίας (αίτιο) και οι συνακόλουθες επιπτώσεις της (αποτελέσματα)

Β.3

εξακοντίζει: εξοβελίζει, απομακρύνει

αποξενώνουν: απομακρύνουν, στερούν

ενασχόληση: ασχολία

επιπτώσεις: συνέπειες

ελκυστικά: θελκτικά

Β.4

α. Ο γραπτός λόγος εξακοντίζεται στο περιθώριο και η ανάγνωση υποθηκεύεται από τη μονοκρατορία του χρώματος και της φωτογραφίας.

β. Μια ριζικά διαφορετική αίσθηση του χρόνου από εκείνη που μας κληροδοτήθηκε από την παράδοση έχει επιβληθεί, αντίθετα, από την τηλεόραση

Γ.

1. Εισαγωγή

1α) Προσδιορισμός της έννοιας του ελεύθερου χρόνου και της σημαντικότητας της σωστής αξιοποίησής του.

1β) Αναφορά στη σύγχρονη πραγματικότητα του τηλεοπτικού τοπίου (προϊόντα υποκουλτούρας, εθισμός στην παθητικότητα, περιορισμός κριτικής σκέψης) και της άκριτης αποδοχής του από την πλειοψηφία των νέων.

1γ) Ένταξη του φαινομένου σε ευρύτερο πλαίσιο: η σημερινή κοινωνία της ταχύτητας, της ευκολίας και της επίπλαστης ευτυχίας εκφράζεται μέσω αυτής της τηλεοπτικής εικόνας.

1δ) Προβολή ένστασης: η τηλεοπτική πραγματικότητα είναι εικονική.

Η κοινωνία του ανταγωνισμού και της αλλοτρίωσης απαιτεί ενεργή συμμετοχή και άμεση κριτική κινητοποίηση.

2. Αρνητική διάσταση της τηλεόρασης

2α) Ανούσιες τηλεοπτικές εκπομπές, μη σωστή διαχείριση του ελεύθερου χρόνου.

2β) Αδράνεια της κριτικής ικανότητας.

2γ) Συρρίκνωση της δημιουργικής σκέψης και της φαντασίας.

2δ) Λεξιπενία και ασάφεια έκφρασης.

2ε) Αρνητικά πρότυπα (λόγω αναγνωρισιμότητας και όχι αξίας).

2στ) Εξωραϊσμός της πραγματικότητας και απουσία κοινωνικού προβληματισμού.

2ζ) Υποβάθμιση και εξευτελισμός των ανθρώπινων σχέσεων, αναγκών και συναισθημάτων.

3. Θετικά βιβλίου

3α) Ενεργής και δημιουργική προσέγγιση.

3β) Ψυχαγωγία, αναγνωστική απόλαυση.

3γ) Ανάπτυξη δημιουργικής φαντασίας.

3δ) Παροχή ποικιλόμορφων ερεθισμάτων.

3ε) Διεύρυνση της σκέψης και της εκφραστικής ικανότητας.

3στ) Δημιουργική προσέγγιση της γνώσης.

3ζ) Ανάπτυξη της κριτικής ικανότητας.

3η) Δυνατότητα δημιουργικής αξιοποίησης του χρόνου (επιλογή τόπου, χρόνου, διάρκειας ανάγνωσης)

4. Επίλογος

4α) Ύπαρξη αξιόλογων και ποιοτικών τηλεοπτικών εκπομπών, αλλά και ανούσιων και αδιάφορων αναγνωσμάτων.

4β) Το τηλεοπτικό κοινό σταδιακά ωριμάζει και αποδέχεται κριτικά τα νέα τηλεοπτικά δεδομένα. Η τηλεθέαση δεν συνεπάγεται αυτομάτως και αποδοχή.

Εξάλλου ακόμη και εάν αυτές οι εκπομπές καθηλώνουν τη μισή Ελλάδα στους δέκτες, υπάρχει και η άλλη μισή.

4γ) Στόχος της παιδείας η δυνατότητα κριτικής επιλογής του ατόμου και η σωστή προετοιμασία του για την ένταξή του στην κοινωνία που συνδιαμορφώνουμε.

Επισήμανση

Η ανάπτυξη του κειμένου θα πρέπει να βασίζεται τόσο στη λογική όσο και στη συναισθηματική χρήση του λόγου.

Παρατήρηση

Η ανάπτυξη που προτείνεται είναι παραδειγματική και σε καμιά περίπτωση δεν αποτελεί υποδειγματική ή δεσμευτική προσέγγιση του θέματος

Πηγή: http://sygxrono-karditsa.blogspot.gr/2011/01/blog-post_8805.html

ΑΠΟ ΤΗΝ ΙΛΙΑΔΑ στο iPAD: Για πόσα χρόνια ακόμα θα συνεχίσει να υπάρχει το βιβλίο, όπως το ξέρουμε;

Έχουν περάσει ήδη δύο χρόνια από τότε που το Amazon ανακοίνωσε πως πουλάει περισσότερα βιβλία σε ηλεκτρονική απ’ ό,τι σε συμβατική μορφή. Εντούτοις, παρά τη δημοτικότητα των e-books και συσκευών όπως το i-pad, φαίνεται πως οι περισσότεροι βιβλιόφιλοι εξακολουθούν να αντλούν μεγαλύτερη ευχαρίστηση από το ξεφύλλισμα ενός χάρτινου τόμου.

Είναι δύσκολο να φανταστούμε έναν κόσμο, όπου τα παιδιά θα μεγαλώνουν χωρίς ποτέ να αγγίξουν ή να μυρίσουν ένα βιβλίο, στερημένα από τη μαγεία της τυχαίας ανακάλυψης, που προσφέρει σε έναν αναγνώστη η περιήγηση ανάμεσα στα ράφια ενός βιβλιοπωλείου ή μιας δημόσιας βιβλιοθήκης - εν αντιθέσει με τις «προτάσεις» των ηλεκτρονικών βιβλιοπωλείων, βασισμένες αποκλειστικά σε στατιστικά στοιχεία και την καταγραφή της αγοραστικής συμπεριφοράς κάθε χρήστη. Οι απαισιόδοξοι προβλέπουν το τέλος της λογοτεχνίας, γεγονός που υποστηρίζεται και από τη μείωση του αναγνωστικού κοινού, τουλάχιστον στην Ευρώπη και την Αμερική. Οι αισιόδοξοι επιμένουν πως η παγκόσμια βιβλιοπαραγωγή αυξάνεται με ταχύτερους ρυθμούς από ποτέ άλλοτε, ανεξάρτητα από το αν οι διαθέσιμοι τίτλοι περνούν ή όχι από το τυπογραφείο.

Η τεχνολογία

Για πόσα χρόνια ακόμα θα συνεχίσει να υπάρχει το βιβλίο, όπως το ξέρουμε; Σχετίζεται η οικονομική κρίση με τα χαμηλό ποσοστό συστηματικών αναγνωστών στην Ελλάδα, όπου, σύμφωνα με τις πιο πρόσφατες έρευνες, το 40% του πληθυσμού δεν διαβάζει ούτε ένα βιβλίο τον χρόνο; Κατά πόσο έχουν συμβάλει τα ηλεκτρονικά βιβλιοπωλεία στο κλείσιμο πολυάριθμων συμβατικών βιβλιοπωλείων τα τελευταία χρόνια; Πώς είναι δυνατόν να καλλιεργηθεί η φιλαναγνωσία στις νεότερες γενιές; Αυτά και άλλα ερωτήματα απασχόλησαν τους συμμετέχοντες στην ανοιχτή συζήτηση με θέμα «Από την Ιλιάδα στο iPad: Το μέλλον του βιβλίου και των αναγνωστών», που διοργανώθηκε τον μήνα που μας πέρασε από την Ελληνοαμερικανική Ενωση και το λονδρέζικο Institute of Ideas. Με αφορμή το κλείσιμο του βιβλιοπωλείου της Εστίας, τη διάδοση των ηλεκτρονικών βιβλίων και την αυξανόμενη αγοραστική δύναμη του Amazon, ο Μανώλης Ανδριωτάκης, δημοσιογράφος και συνιδρυτής της video πλατφόρμας Garage TV, η Αρετή Γεωργιλή, ιδιοκτήτρια του βιβλιοπωλείου Free Thinking Zone, ο Βαγγέλης Δαβιτίδης, ιδρυτής του περιοδικού «Υποβρύχιο», η Βρετανίδα κοινωνιολόγος και πολιτιστική αναλύτρια Tiffany Jenkins και ο συγγραφέας Αλέξης Σταμάτης κλήθηκαν να αναπτύξουν τις απόψεις τους και να διαφωνήσουν εποικοδομητικά, με την ενεργή συμμετοχή του κοινού.

Τον ρόλο της συντονίστριας είχε η Claire Fox, ιδρύτρια και διευθύντρια του Institute of Ideas, μια πρωτοβουλία για την προώθηση της ελεύθερης σκέψης και την ανταλλαγή ιδεών με έδρα το Λονδίνο, συγγραφέας και συμμετέχουσα στην εβδομαδιαία ραδιοφωνική εκπομπή του BBC4 «Moral Maze». Η «Κ» την συνάντησε στο περιθώριο της συνάντησης αυτής και είχε μια σύντομη συνομιλία μαζί της.

Η μείωση των συστηματικών αναγνωστών είχε αρχίσει να συντελείται πριν από την έλευση των συσκευών ηλεκτρονικής ανάγνωσης, είναι η θέση της κ. Fox, η οποία προειδοποιεί ενάντια στη «φετιχοποίηση της τεχνολογίας» και εκτιμά πως η αιτία του προβλήματος έγκειται στην απουσία του κατάλληλου «κλίματος» για την καλλιέργεια της φιλαναγνωσίας. Μολονότι «σχεδόν κάθε πόλη της Βρετανίας πλέον έχει το δικό της λογοτεχνικό φεστιβάλ», οι προσκεκλημένοι επιλέγονται συχνότερα με κριτήριο την ικανότητά τους «να κάνουν δημόσιες σχέσεις» ή να ψυχαγωγούν το κοινό με τις πνευματώδεις ομιλίες τους. Και ενώ οι επίσημες εκδηλώσεις, οι συζητήσεις και οι παρουσιάσεις αυξάνονται, ξεχνάμε πώς «να αφοσιωνόμαστε ήσυχα σε ένα βιβλίο», συνεχίζει.

Παράλληλα, «πολλές από τις εκστρατείες για το βιβλίο δίνουν έμφαση στη χρησιμότητά του. Δεν μπορείς να αγαπήσεις το διάβασμα επειδή είναι χρήσιμο, ούτε επειδή στο επιβάλλουν».Ωστόσο, την ευθύνη για τη διαμόρφωση μιας κουλτούρας φιλαναγνωσίας δεν έχει το κράτος, αλλά τα σχολεία, τα πανεπιστήμια και όλοι οι αναγνώστες, που μπορούν να επηρεάσουν τους γύρω τους, απλώς προτείνοντάς τους ένα καλό βιβλίο.Ουσιαστικά, αυτό που χρειάζεται είναι «να αρχίσουμε ξανά να πιστεύουμε στη δύναμη των βιβλίων, να συζητάμε γι’ αυτά και να μη διστάζουμε να μοιραστούμε το πάθος μας», αναφέρει η διευθύντρια του Institute of Ideas. Τέλος, σημαντικό ρόλο μπορούν να διαδραματίσουν «οι σοβαροί βιβλιοκριτικοί, που στις μέρες μας σπανίζουν».

Συγκεκριμένα είδη

Την άποψη πως «η παιδεία δεν ξεκινά από την εθνική πολιτική για το βιβλίο» συμμερίζεται η κ. Αρετή Γεωργιλή, ιδιοκτήτρια του βιβλιοπωλείου Free Thinking Zone, που, στο πλαίσιο των δράσεών του για τη διάδοση της φιλαναγνωσίας και την ενίσχυση του κοινωνικού διαλόγου, συνεργάζεται και με το Institute of Ideas. Όπως μας υπενθύμισε σε μια κουβέντα που είχαμε μαζί της μετά το πάνελ, στην Ελλάδα «ο κόσμος δεν διάβαζε και πριν από την κρίση». Η κ. Γεωργιλή αναφέρεται σε στοιχεία τα οποία δείχνουν πως η παρούσα συγκυρία έχει ως συνέπεια την αύξηση των πωλήσεων συγκεκριμένων ειδών βιβλίων, όπως τα δοκίμια - ενδεχομένως επειδή οι αναγνώστες «προσπαθούν να κατανοήσουν τι φταίει και αναζητούν πιθανές λύσεις».

Παρότι αναγνωρίζει πως ακόμα και οι συστηματικοί αναγνώστες στην Ελλάδα πλέον επενδύουν λιγότερα χρήματα στην αγορά βιβλίων, θεωρεί πως το βιβλίο δεν είναι σε καμία περίπτωση υπό εξαφάνιση και ανατρέχει στη φράση του Stephen Fry:

«Τα βιβλία δεν απειλούνται από το Kindle περισσότερο από όσο οι σκάλες απειλούνται από τα ασανσέρ».

[ΠΗΓΗ: Χριστίνα Σανούδου, Όταν το βιβλίο «συνάντησε το iPad, Η ΚΑΘΗΜΕΡΝΗ Τέχνες Γράμματα Κυριακή 3 Νοεμβρίου 2013]

http://ta4mx.blogspot.gr/2013/11/ipad.html

Το βιβλίο αλλάζει, ο φετιχισμός παραμένει;

Ηλεκτρονικό βιβλίο και ηλεκτρονικοί αναγνώστες. Τι αγαπάνε τελικά οι αληθινοί βιβλιόφιλοι; Τα βιβλία ή τη λογοτεχνία; Έτσι ή αλλιώς, τα εγγόνια μας θα είναι αναγνώστες αποκλειστικά ηλεκτρονικών βιβλίων και θα παραξενεύονται με το φετιχισμό μας για το τυπωμένο χαρτί!

Νόμιζα ότι ποτέ δεν θα με απασχολούσε το θέμα του ηλεκτρονικού βιβλίου, γιατί μου είναι κουραστικό -όπως σε όλους φαντάζομαι- να διαβάζω σε οθόνη. Στο σκληρό δίσκο μου υπάρχουν κάμποσα βιβλία σε μορφή pdf, αλλά απλά ξέρω ότι είναι εκεί για να τα συμβουλεύομαι, όταν χρειάζεται, χωρίς όμως να υπάρχει περίπτωση να τα διαβάσω κάποτε. Μέχρι που έμαθα για την τεχνολογία e-ink και κατάλαβα ότι η οθόνη του ηλεκτρονικού αναγνώστη δεν είναι καθόλου σαν την οθόνη του υπολογιστή. Όπως ίσως θα ξέρετε (κι αν δεν ξέρετε αξίζει να μάθετε), σ’ αυτά τα «γκατζετάκια» η οθόνη διαβάζεται μόνο εάν υπάρχει εξωτερική πηγή φωτός. Δεν έχουν, δηλαδή, δική τους ακτινοβολία όπως οι οθόνες των Η/Υ, και μάλιστα τα καλύτερα εξ αυτών διαβάζονται και σε δυνατό ηλιακό φως χωρίς αντανάκλαση, όπως ακριβώς και τα έντυπα βιβλία. Έτυχε πρόσφατα να δανειστώ και να χρησιμοποιήσω το Kindle της Amazon για λίγες βδομάδες και έμεινα πολύ ικανοποιημένος από τη συσκευή. Όταν, μάλιστα, διαπίστωσα ότι υπάρχουν σήμερα τέτοιες συσκευές σε σχετικά καλή τιμή (από 100€), καταρρίφθηκε και η τελευταία επιφύλαξη που είχα για τους ηλεκτρονικούς αναγνώστες.
Παρόλο, όμως, που οι συσκευές αυτές είναι ξεκούραστες, πρακτικές, χωρούν εκατοντάδες τίτλους και πλέον κοστίζουν φθηνά, οι αντιρρήσεις εκ μέρους των βιβλιόφιλων παραμένουν. Και έχουν να κάνουν περισσότερο με θέματα φετίχ. Ας το σκεφτούμε λίγο εμείς οι βιβλιοφάγοι. Όταν αγοράζουμε ένα βιβλίο, απολαμβάνουμε πολύ περισσότερα πράγματα από το περιεχόμενό του: το εξώφυλλό του, τα “παρα-κειμενικά” του στοιχεία και προσπαθούμε να εμπλέξουμε κι άλλες αισθήσεις εκτός από την όραση και την αφή όπως για παράδειγμα την όσφρηση…
Ο ίδιος ο Ρέι Μπράντμπερι, όταν τον ρώτησαν πρόσφατα, ποια ειναι η γνώμη του για το ηλεκτρονικό βιβλίο απάντησε: «Συγγνώμη αλλά αυτό δεν είναι βιβλίο. Ένα βιβλίο πρέπει να μυρίζει σαν βιβλίο. Ο υπολογιστής δεν μυρίζει!». Μέγιστος φετιχιστής του βιβλίου, λοιπόν, ο Ρέι Μπράντμπερι και μας φαίνεται φυσικό για το συγγραφέα του εμβληματικού “Φαρενάιτ 451″, ο οποίος μάλιστα απειλούσε με γροθιές όποιον τολμούσε να το κυκλοφορήσει σε μορφή ηλεκτρονικού βιβλίου. Αλλά είναι έτσι; Κανονικά θα έπρεπε να μας φαίνεται περίεργο να τα λέει αυτά ο Ρέι Μπράντμπερι, ακριβώς επειδή στο “Φαρενάιτ 451” -όπου ως γνωστόν τα βιβλία είναι απαγορευμένα- οι παράνομες ομάδες των αντιστασιακών βιβλιόφιλων βρίσκουν αυτόν τον τρόπο για να διασώσουν τη λογοτεχνία: την αποδεσμεύουν από την υλική της υπόσταση, την απομνημονεύουν!

Οι ήρωες του Μπράντμπερι, αρνούνται το βιβλίο (μάλλον το προσπερνούν) για να σώσουν το περιεχόμενό του. Γίνονται οι ίδιοι ζωντανά βιβλία για το χατίρι της λογοτεχνίας.

Τελικά εμείς οι βιβλιόφιλοι τι είναι αυτό που αγαπάμε; Τα βιβλία ή τη λογοτεχνία; Αυτονόητη είναι η επιλογή του δεύτερου σκέλους της διάζευξης. Αγαπάμε τη λογοτεχνία αλλά υπερασπιζόμαστε το βιβλίο γιατί έτσι υπερασπιζόμαστε τη λογοτεχνία. Η λογοτεχνία όμως χρησιμοποίησε το βιβλίο ως όχημα σχετικά πρόσφατα. Επί πολλούς αιώνες ήταν προφορική, διαδίδονταν από γενιά σε γενιά με το στόμα και τη μνήμη. Ο Όμηρος δεν έγραψε τα έπη του -τα συνέθεσε και τα απάγγελλε. Μετά ήρθε η εφεύρεση της γραφής και τα μέσα καταγραφής του κειμένου: πέτρα, πάπυρος, περγαμηνή. Το βιβλίο κάποτε είχε τη μορφή κώδικα, δηλαδή ρολού που το διάβαζες ξετυλίγοντας τη μία άκρη και τυλίγοντας την άλλη. Μετά την επανάσταση της τυπογραφίας, το βιβλίο πήρε τη σημερινή του μορφή και πορεύτηκε μία πορεία αιώνων. Ίσως σήμερα ήρθε η ώρα του αποχωρισμού. Κάποιοι λένε ότι το βιβλίο δεν θα πεθάνει ποτέ. Αυτό που σίγουρα δεν θα πεθάνει ποτέ είναι η λογοτεχνία. Το βιβλίο ίσως να πεθάνει -αν μπορούμε να ονομάσουμε θάνατο την αλλαγή της μορφής του.

Αλλά κι όταν ακόμη το έντυπο βιβλίο δώσει εξ ολοκλήρου τη θέση του στο ηλεκτρονικό, οι αναγνώστες θα παραμείνουν φετιχιστές. Απλά θα είναι ο φετιχισμός που αναπτύσσουμε για τις θαυματουργές εκείνες συσκευές με τις περιττές καμιά φορά ιδιότητες που καταφέρνουν να μας γίνονται απαραίτητες. Όσο χρησιμοποιούσα το Kindle, έπιασα τον εαυτό μου να κάθεται να διαβάσει μόνο και μόνο για να χρησιμοποιήσει το Kindle. Επίσης συχνά έπιανα τον εαυτό μου να διακόπτει την ανάγνωση για να παίξει με τα πλήκτρα του, να ανατρέξει στα περιεχόμενα του κειμένου ή να “ξεφυλλίσει” τα άλλα βιβλία της συσκευής.
Ενώ, λοιπόν, η βιβλιοθήκη μου βαρυγκωμά από το βάρος των συμβατικών βιβλίων συνεχίζω την έρευνα για τον ηλεκτρονικό αναγνώστη που θα “στεγάσει” τα ψηφιακά μου βιβλία. Για την ώρα την προσοχή μου έχει τραβήξει το Kobo Touch, ένας νέος ηλεκτρονικός αναγνώστης με οθόνη αφής σε λογική τιμή. Αλλά η αναζήτηση συνεχίζεται. Το σίγουρο είναι ότι εμείς είχαμε την τύχη να ζήσουμε σε ένα ιστορικό μεταίχμιο. Ίσως τα εγγόνια μας να είναι αναγνώστες αποκλειστικά ηλεκτρονικών βιβλίων και σίγουρα θα απορούν για το φετιχισμό που είχαμε κάποτε για το τυπωμένο χαρτί.

[αναρτήθηκε στο ιστολόγιο του ΑΤΑΙΡΙΑΣΤΟΥ «Μπουκάλια στο Πέλαγος» http://www.philology.gr/blog/ ]

http://ta4mx.blogspot.gr/2012/03/blog-post_11.html

Πολλές σκέψεις και λίγες κρίσεις για το εκπαιδευτικό βιβλίο

Σήμερα, περισσότερο από κάθε άλλη εποχή, η αποκωδικοποίηση και η μετάδοση της γνώσης είναι ένα επίπονο έργο για κάθε βαθμίδα εκπαίδευσης.
Η ποιότητα των σχολικών βιβλίων μπορεί σε μεγάλο βαθμό να συμβάλει στην υλοποίηση των στόχων της εκπαίδευσης.
Πώς και γιατί πρέπει να προωθούν την κριτική σκέψη και όχι την αποστήθιση.

Το βιβλίο που παράγεται στον χώρο της εκπαίδευσης δεν μπορεί παρά να συμβάλει στην ουσιαστική ανανέωση της γνώσης και του πολιτισμού. Γι' αυτό πρέπει να συνδέεται με την πραγματικότητα χαράσσοντας νέους δρόμους, που θα οδηγήσουν τον μαθητή στον αληθινό κόσμο.

     Σε μέρες παρατεταμένης αβεβαιότητας, ηθικής, πνευματικής, τώρα και οικονομικής κρίσης, και γενικότερης αμφισβήτησης των πάντων, κρίνεται ιδιαίτερα αναγκαίο το εκπαιδευτικό βιβλίο να καταστήσει τον μαθητή αναγνώστη επαρκή, οπότε το διάβασμα ενός καλογραμμένου βιβλίου θα καλλιεργήσει την ανάγκη του για διαρκή μάθηση, γνώση και ευχαρίστηση. Κι ακόμη, θα βοηθήσει τον νέο αναγνώστη στην ολοκλήρωση της προσωπικότητάς του, στη σωστή κοινωνικοποίηση αλλά και στην ηθικοποίησή του.
    Η ποιότητα δε ενός σχολικού βιβλίου σαφώς καθορίζεται από το περιεχόμενό του, την παιδαγωγική προσέγγιση του θέματος, την οργάνωση του κειμένου, την επιλογή της γραμματοσειράς, τις εικόνες, τα σχεδιαγράμματα που θα επιλέγονται αναλόγως βέβαια του περιεχομένου του κάθε βιβλίου. Είναι σημαντικό το εκπαιδευτικό βιβλίο να είναι ελκυστικό. Αισθητικό. Κι έπειτα, να λαμβάνεται υπόψη η ηλικία των μαθητών, οι ιδιαιτερότητες του μαθήματος καθώς και η πολυπολιτισμική πολυφωνία, που πλέον είναι πραγματικότητα στο σύγχρονο σχολείο. Και ας μη λησμονούμε: Η εκπαίδευση διαδραματίζει κορυφαίο ρόλο στην ενσωμάτωση των μειονοτήτων και κυρίως των νέων γενεών. Η κοινωνική και πολιτισμική ένταξη των μεταναστών περνά μέσα από τη σχολική τάξη.
    Κάτι ακόμη ιδιαίτερα σημαντικό, όσον αφορά τα σχολικά βιβλία, είναι το ότι οι γνώσεις που παρέχονται μέσω αυτών πρέπει να προσφέρουν πρακτικές εφαρμογές, να ωθούν για ερευνητικές εργασίες, να περιέχουν ασκήσεις με βιωματικό περιεχόμενο, δηλαδή να συνδέουν τη σχολική δραστηριότητα με τη ζωή, ώστε να απεμπλακεί ο μαθητής από την αποστήθιση. Βασικό, μάλλον ιδιαίτερης σημασίας, για κάθε εκπαιδευτικό βιβλίο, ανεξαρτήτως βαθμίδας, είναι η επιστημονική εγκυρότητα, ως και τα εφόδια των συγγραφέων -κάτι που πρέπει να προσεχτεί ακόμη περισσότερο από την Πολιτεία. Κι ακόμη, η ύλη που θα περιληφθεί (μελλοντικώς έστω) σε κάθε βιβλίο, πρέπει να είναι τόση ώστε να καλυφθεί σ' ένα σχολικό έτος, και όχι ύλη υπερβολική, εφόσον το ζητούμενο είναι η ποιότητα και όχι η ποσότητα- αυτό, δε, δεν αφορά μόνον τα εκπαιδευτικά βιβλία, μας αφορά όλους, γενικώς. Και οι αρμόδιοι φορείς ας έχουν πάντοτε κατά νου ότι οι γνώσεις πρέπει να προωθούν την κριτική σκέψη και όχι -προς Θεού- την αποστήθιση!
     Προς το παρόν θα ήθελα να αναφερθώ, εν συντομία βέβαια, στα βιβλία που χρησιμοποιούνται στο μάθημα της Νεοελληνικής Γλώσσας, και συγκεκριμένα στα βιβλία της Εκφρασης-Εκθεσης, τα οποία απευθύνονται στους μαθητές του Γυμνασίου- Λυκείου και στοχεύουν να τους βοηθήσουν ώστε να οργανώσουν λογικά τις σκέψεις και τις ιδέες τους, προκειμένου να επιτευχθεί το επιθυμητό, που είναι η επικοινωνία. Διότι η καλή γνώση της γλώσσας, η καλλιέργεια της κριτικής και δημιουργικής σκέψης, η σωστή θέαση του κόσμου «εντός» και «εκτός» οδηγούν σε μια επιτυχημένη επικοινωνία ανάμεσα στον πομπό και στον δέκτη. Τα σχολικά εγχειρίδια παρουσιάζουν κείμενα ποικίλα, είτε με τη μορφή διαγραμμάτων είτε με τη μορφή αναπτυγμένων κειμένων, ώστε ο μαθητής να αντλεί τις αναγκαίες πληροφορίες, αλλά και συγχρόνως να βιώνει τη χαρά της ανάγνωσης. Παράλληλα εξοικειώνεται με διαφορετικές κατηγορίες του γραπτού λόγου (επιστολές, άρθρα, ημερολόγιο), γι' αυτό και περιέχονται πολλά άρθρα, επιφυλλίδες, αποσπάσματα δοκιμίων που καλύπτουν όλο το φάσμα των θεμάτων.
    Ολα αυτά βέβαια ενισχύουν τον μαθητή στο να παράγει λόγο γραπτό, με κριτικό τρόπο, αλλά και να αποκρυπτογραφεί τα μηνύματα που δέχεται καταιγιστικά από ΜΜΕ, Διαδίκτυο κ.λπ., δεδομένου ότι οι γνώσεις αυτές δεν είναι πάντοτε αλάνθαστες, αν δεν είναι κατευθυνόμενες, και ο κίνδυνος εξαπάτησης, του νέου προπαντός, είναι μεγάλος. Ο νέος πρέπει να μάθει να συλλέγει, να αξιολογεί, να συγκρίνει, να υποψιάζεται τους λόγους παραπληροφόρησης, τέλος, να βεβαιώνεται γι' αυτούς, και το σχολικό βιβλίο πρέπει να τον βοηθά σε αυτά τα επιβεβλημένα εκ των πραγμάτων και σημαντικά για την εξέλιξή του. Αν και η γνώμη της γράφουσας είναι ότι τα βιβλία των νέων μας πρέπει να ενισχυθούν με περισσότερα κριτήρια αξιολόγησης των γνώσεων που απέκτησαν οι μαθητές, αλλά και της διδακτικής πράξης γενικότερα, και έτσι, μέσα από το πλήθος και την ποικιλία των εργασιών, να τους δοθεί η δυνατότητα της αυτενέργειας.
     Πάντως τα τελευταία χρόνια αυξάνονται, ή μάλλον πολλαπλασιάζονται, οι φωνές διαμαρτυρίας και δυσαρέσκειας οι σχετικές με το εκπαιδευτικό μας σύστημα. Νομίζω όχι άδικα, καθώς το σύστημα αυτό αδυνατεί να πείσει γονείς, μαθητές και κοινωνία για την αποτελεσματικότητά του και για το είδος και την ποιότητα των εφοδίων (κυρίως πνευματικών) που θα αποκομίσει ο νέος αποφοιτώντας. Και ας μην αγγίξουμε το φοβερό και τρομερό θέμα των φροντιστηρίων - όχι τουλάχιστον εδώ. Ας πούμε μόνον ότι σήμερα, σε γενικές γραμμές, αν και υπάρχουν πάντα κάποιες νησίδες ομορφιάς ή ελάχιστες οάσεις, η εκπαίδευσή μας στοχεύει στα εξής: Να εφοδιάσει τον μαθητή με γνώσεις απαραίτητες για την εισαγωγή του σε ανώτερο ή ανώτατο ίδρυμα, να μείνει εκεί άπειρο χρόνο (απεργίες, καταλήψεις κ.λπ.), τελοσπάντων να πάρει το όποιο πτυχίο του, βάσει αυτού να βρει ανάλογη, ή και άσχετη δουλειά, να ησυχάσει, η οικογένειά του, να ησυχάσει (;) και αυτός. Εάν τελικώς ησυχάσει, μια και σχεδόν κανείς, ενόσω εξελισσόταν, δεν σκέφτηκε ή δεν έλαβε υπόψη του ότι ο έφηβος έχει ανάγκες συναισθηματικές, διανοητικές, ψυχολογικές. Και απορίες πάσης φύσεως. Και άλλες τόσες ανησυχίες που η εκπαίδευση αδυνατεί να γνωρίσει, να παρακολουθήσει και να συντρέξει. Αλλά τι να περιμένει κανείς όταν η Πολιτεία είναι ο απόλυτος εξουσιαστής της εκπαίδευσης και δεν αφήνει κανένα περιθώριο στα σχολεία να επιλέγουν τις δικές τους μεθόδους, τα δικά τους βιβλία και το δικό τους εκπαιδευτικό υλικό, όπως ήδη γίνεται σε πολλές χώρες της Ευρώπης, όπου το σχολικό βιβλίο προσαρμόζεται στις ανάγκες του μαθητή. Το ότι πολλοί από τους μαθητές μας στο τέλος κάθε σχολικής χρονιάς πετούν, σχίζουν ή καίνε τα βιβλία τους φανερώνει τη σχέση που είχαν μαζί τους...

[ΑΡΘΡΟ της Ελένης Σαραντίτη στο αφιέρωμα της ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗΣ/ Σαββατιάτικη ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ 11-09-2010 για το ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΒΙΒΛΙΟ]

http://ta4mx.blogspot.gr/2010/09/blog-post_11.html

Οι «κακές» σχέσεις των μαθητών με το λογοτεχνικό βιβλίο και πώς θα μπορούσε ν’ αλλάξει ολόκληρη η φιλοσοφία για τη διδασκαλία της λογοτεχνίας

Στο «νέο σχολείο» που οραματίζεται η ηγεσία του υπουργείου Παιδείας από φέτος κιόλας «καθιερώνεται ο θεσμός της φιλαναγνωσίας»: Ένα πρόγραμμα που θα εφαρμόζεται στις δύο πρώτες τάξεις του δημοτικού, με στόχο τη «σταδιακή εδραίωση μιας φιλικής σχέσης των μικρών μαθητών με το λογοτεχνικό βιβλίο».
Από μόνη της, η κίνηση είναι καλοδεχούμενη. Ποιο είναι όμως το γενικότερο πλαίσιο μέσα στο οποίο εντάσσεται; Και κατά πόσο μια τέτοια παρέμβαση μπορεί ν' απαλλάξει την ανάγνωση από τη ρετσινιά της αγγαρείας;

Χιλιάδες ελληνόπουλα, χωμένα για τα καλά στον υπολογιστή τους, είναι ανύποπτα για τον ρόλο που θα μπορούσε να παίξει η λογοτεχνία στην καθημερινή τους ζωή

Τους κερδίζει ο υπολογιστής
Το ότι οι έφηβοι, ειδικά τ' αγόρια, δεν διατηρούν και τις καλύτερες σχέσεις με τη λογοτεχνία το έχουμε διαπιστώσει εδώ και χρόνια, τουλάχιστον εμπειρικά. Αν κρίνουμε όμως από τ' αποτελέσματα πρόσφατα δημοσιευμένης έρευνας του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου, η παραπάνω διαπίστωση επιβεβαιώνεται πανηγυρικά. Η μεγάλη πλειονότητα των μαθητών του γυμνασίου από κάθε γωνιά της Ελλάδας που συμμετείχαν σ' αυτήν -συμπληρώθηκαν πάνω από 25.000 ερωτηματολόγια- δεν το κρύβουν: σε ποσοστό 75% ομολογούν πως διαβάζουν λίγο ή καθόλου λογοτεχνικά βιβλία και ένας στους τέσσερις εμφανίζεται να διαβάζει πολύ, βασικά πεζογραφία.
     Τα κείμενα που διδάσκονται στο σχολείο, μολονότι ανταποκρίνονται αρκετά στα ενδιαφέροντά τους (έτσι δήλωσε το 45%), σπανίως τους ανοίγουν την όρεξη για ν' ανακαλύψουν κι άλλα έργα των συγγραφέων που ανθολογούνται στα εγχειρίδια (47%). Και, ενώ τα κορίτσια δείχνουν να έχουν πιο ζεστή επαφή με το αντικείμενο, όσο περνούν κι αυτά από τη μία τάξη στην άλλη, όλο και απομακρύνονται από το εξωσχολικό διάβασμα. Το παιχνίδι μοιάζει να έχει χαθεί. Πράγμα που σημαίνει ότι χιλιάδες ελληνόπουλα, χωμένα για τα καλά στον υπολογιστή τους, είναι ανύποπτα για τον ρόλο που θα μπορούσε να παίξει η λογοτεχνία στην καθημερινή τους ζωή -στο ν' αποκτήσουν θετικά πρότυπα, να τονώσουν την αυτοπεποίθησή τους, να ξεκαθαρίσουν τα συναισθήματά τους, να κατανοήσουν συμπεριφορές που τους ξενίζουν, να συμφιλιωθούν με το ότι η ανθρώπινη φύση είναι αντιφατική.
     Η έρευνα του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου πραγματοποιήθηκε με την ευθύνη της δόκτορος φιλολογίας Χριστίνας Αργυροπούλου την περίοδο 2004-2006, με στόχο να προσδιοριστεί σε ποιον βαθμό πάσχει το μάθημα της νεοελληνικής λογοτεχνίας στο γυμνάσιο και με τι τρόπους θα μπορούσε η διδασκαλία του να γίνει πιο αποδοτική. Δεν στάλθηκαν όμως μόνο στα παιδιά ερωτηματολόγια αλλά και σε 2.803 καθηγητές. Όλως παραδόξως, οι τελευταίοι εμφανίζονται λάτρεις της λογοτεχνίας: Ένας στους τρεις δηλώνει πως διαβάζει πολύ για την προσωπική του απόλαυση, το 57% απαντάει αρκετά, μόνο το 11% λίγο, ενώ το ποσοστό εκείνων που δεν διαβάζουν καθόλου παρουσιάζεται μηδενικό... Αν όμως η λογοτεχνία είναι τόσο σημαντική για τους ίδιους, πώς και δεν καταφέρνουν να την κάνουν ελκυστική και για τους μαθητές; Μήπως το εκπαιδευτικό μας σύστημα τους σπρώχνει να λειτουργούν διεκπεραιωτικά;

«Όταν μπαίνει στη διδασκαλία το στοιχείο του καταναγκασμού, κάθε απόλαυση χάνεται»
Για τον πολυσχιδή Σάκη Σερέφα -ποιητή, ανθολόγο, δραματουργό και φιλόλογο, με δεκαετή θητεία στα θρανία της μέσης εκπαίδευσης- η όλη στρέβλωση ξεκινάει από την ένταξη του μαθήματος της λογοτεχνίας στην εξεταστέα ύλη. «Όταν μπαίνει το στοιχείο του καταναγκασμού, κάθε απόλαυση χάνεται». Τι κι αν το περιεχόμενο των σχολικών εγχειριδίων έχει από το 2006 ανανεωθεί; «Ενα ρετούς έγινε» υποστηρίζει ο ίδιος. «Η λογική των θεματικών ενοτήτων και της αποσπασματικότητας των κειμένων παραμένει. Στην πραγματική μας ζωή διαβάζουμε τα βιβλία ολόκληρα. Γιατί η αναγνωστική συμπεριφορά των παιδιών πρέπει να είναι διαφορετική;»
    Πράγματι, στα «Κείμενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας» και των τριών τάξεων του Γυμνασίου, η ύλη διαρθρώνεται γύρω από ενότητες όπως «Ο άνθρωπος και η Φύση», «Θρησκευτική ζωή», «Λαογραφία», «Οι φίλοι μας τα ζώα», «Εθνική ζωή», «Παλαιότερες μορφές ζωής», «Η βιοπάλη» ή «Ο καημός της ξενιτιάς»... Σ' αυτές εντάσσονται αποσπάσματα από ευρύτερες ποιητικές ή αφηγηματικές συνθέσεις που καλύπτουν από τον Σολωμό ή τον Δροσίνη ως τον Ελύτη και τον Ρίτσο, από τον Τέλλο Αγρα και τον Αργύρη Εφταλιώτη ως τον Καρούζο και τη Δημουλά, από τον Καζαντζάκη, τον Θεοτοκά και τον Βενέζη ως τους Βαλτινό, Ζέη και Θέμελη, και από τον Καρκαβίτσα, τον Ουράνη ή τον Κρυστάλλη ως τη Μέλπω Αξιώτη και τον Δημήτρη Χατζή.

Θεσμός φιλαναγνωσίας
Τι κι αν 95% των καθηγητών -στην ίδια πάντα έρευνα- πιστεύουν πως η αξιοποίηση της μελοποιημένης ποίησης θα έκανε το μάθημα πιο ενδιαφέρον; Τέτοια ενότητα δεν προστέθηκε στα νέα βιβλία. Αν μη τι άλλο, υπάρχουν στίχοι του Σαββόπουλου, δείγματα γραφής περισσότερων μεταπολεμικών συγγραφέων -Ταχτσής, Κουμανταρέας, Σωτηρίου, Γαλανάκη, Σκαμπαρδώνης, Σουρούνης κ.ά.- καθώς και κείμενα με ξένες υπογραφές, όπως των Τσέχοφ, Μπρεχτ, Πρεβέρ, Χικμέτ ή Αντουάν ντε Σεντ-Εξιπερί. Οι ερωτήσεις εν τούτοις που συνοδεύουν το μάθημα είναι κατά κανόνα φιλολογικού-γραμματολογικού τύπου, ενώ η λεπτομερής ανάλυση του κειμένου λειτουργεί συνήθως απωθητικά. Όπως και στα υπόλοιπα μαθήματα έτσι κι εδώ, τα θέματα SOS τα αναζητούν τα παιδιά στο τέλος της χρονιάς. Κι όπως φάνηκε από ακόμα πιο πρόσφατη έρευνα του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου (2008), το 59% των μαθητών του γυμνασίου θεωρούν πως τα λογοτεχνικά τους εγχειρίδια δεν τους προσφέρουν ιδέες για δημιουργικές δραστηριότητες.
     Μέσα σ' αυτό το τοπίο, όπου ως γνωστόν και οι σχολικές βιβλιοθήκες καρκινοβατούν, φιλοδοξεί να επέμβει διορθωτικά το υπουργείο Παιδείας, αρχής γενομένης από το δημοτικό σχολείο. Ας σημειωθεί ότι στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση, αυτόνομο μάθημα λογοτεχνίας δεν υφίσταται κι ας κρίνεται απαραίτητο απ' όλους σχεδόν τους δασκάλους. Ενώ λοιπόν τα λογοτεχνικά κείμενα εξακολουθούν να προσεγγίζονται στο πλαίσιο της διδασκαλίας της «γλώσσας» (βλ. σύνταξη, γραμματική κ.ο.κ), από τη φετινή χρονιά, στα 800 ολοήμερα δημοτικά της επικράτειας, «καθιερώνεται ο θεσμός της φιλαναγνωσίας» για τα παιδιά που μένουν στο σχολείο ως το απόγευμα, με μία διδακτική ώρα τη βδομάδα για την Α' και τη Β' τάξη.
    Ουσιαστικά πρόκειται για μια σύμπραξη του υπουργείου Παιδείας με το Εθνικό Κέντρο Βιβλίου, που θα χρηματοδοτηθεί από κοινοτικά κονδύλια -μέσα στον Νοέμβριο θα πέσουν οι τελικές υπογραφές για την ένταξή του στο ΕΣΠΑ- το οποίο «δεν αποκλείεται να επεκταθεί σταδιακά στις υπόλοιπες τάξεις του δημοτικού, ενδεχομένως και στο γυμνάσιο» λέει ο Σάκης Σερέφας, υπεύθυνος σήμερα για τον συντονισμό του προγράμματος σε επτά νομούς της κεντρικής Μακεδονίας: «Στόχος είναι η εξοικείωση των μαθητών με το λογοτεχνικό βιβλίο, ως αντικείμενο πρώτα απ' όλα. Ο δάσκαλος θα βρίσκεται στο ίδιο επίπεδο με τα παιδιά, θα τους διαβάζει χαλαρά ιστορίες και, μέσα από παιγνιώδεις δραστηριότητες, όπως ζωγραφιές, κατασκευές, τραγούδια ή παντομίμα, θα τους μυεί στην απολαυστική εμπειρία της ανάγνωσης. Μια αρχή γίνεται. Γιατί το θέμα είναι ν' αλλάξει ολόκληρη η φιλοσοφία για τη διδασκαλία της λογοτεχνίας».

[ΠΗΓΗ: ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ στο Επτά της ΚΥΡΙΑΚΑΤΙΚΗΣ ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑΣ 31/10/2010]

http://ta4mx.blogspot.gr/2010/11/blog-post_01.html

Η καταβύθιση στις σελίδες ενός καλού βιβλίου παραμένει και σήμερα δώρο πολύτιμο

Το βιβλίο, σήμερα περισσότερο από ποτέ, αποτελεί έναν πλούσιο κόσμο αναφοράς, πηγή αστείρευτων δυνατοτήτων, ισχυρή άμυνα ενδοσκόπησης απέναντι στην ισοπεδωτική εξωστρέφεια της σύγχρονης ζωής.

Γνωρίζω πολλούς, ευαίσθητους και ευφυείς κατά τα άλλα, που αφήνονται να παρασυρθούν από το εκάστοτε πνεύμα της εποχής.

Στα χρόνια της οικονομικής ευρωστίας, της κερδοσκοπικής μανίας, γέμιζαν τις μέρες και τις νύχτες τους συμμετέχοντας σε όργια ευδαιμονίας, εκεί όπου τους έσπρωχναν οι λάιφ στάιλ επιταγές ή οι ανάγκες μιας εργασίας χωρίς ωράρια που εξαγόραζε προσωπικό χρόνο επιστρέφοντάς τον υπό τη μορφή «χάπενινγκ», «πάρτι γενεθλίων», «μίτινγκ» κοκ.

Οι ίδιοι άνθρωποι, που ποτέ δεν έβρισκαν χρόνο και ησυχία, αφήνονται τώρα να τους καταλάβει η οργή δίχως να αναστοχάζονται ή να αμφισβητούν το μοντέλο ζωής που τους οδήγησε στα σημερινά αδιέξοδα. Κι όταν αναρωτιούνται «τι φταίει», στο κάδρο βάζουν πάντοτε άλλους: τους ισχυρούς του κόσμου, τους πολιτικούς, το «σύστημα»· υπεκφεύγουν, αρνούνται να αλλάξουν ορίζοντα, αξίες, προτεραιότητες.

Απέναντι σε όλους αυτούς τους ανθρώπους, που βρίσκονται σε «κρίση» πολύ πριν αρχίσουμε να μιλάμε για οικονομική κρίση, η δική μας απάντηση παραμένει η ανάγνωση. Το βιβλίο, σήμερα περισσότερο από ποτέ, αποτελεί έναν πλούσιο κόσμο αναφοράς, πηγή αστείρευτων δυνατοτήτων, ισχυρή άμυνα ενδοσκόπησης απέναντι στην ισοπεδωτική εξωστρέφεια της σύγχρονης ζωής.

Η καταβύθιση στις σελίδες ενός βιβλίου –ενός καλού βιβλίου*, στην ευτυχέστερη περίπτωση– παραμένει και σήμερα ένα από τα πολυτιμότερα δώρα που μπορούμε να προσφέρουμε στον εαυτό μας. Όχι για να περιχαρακωθούμε στην ιδιωτεία μας, αλλά για να ανοιχτούμε στον Άλλον.

Όλο και συχνότερα, με ποικίλες αφορμές, γίνεται φανερό ότι αυτό το άνοιγμα είναι το μεγάλο αίτημα του καιρού μας.

ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΕΝΑ ΚΑΛΟ ΒΙΒΛΙΟ; Δεν ξέρουμε. Ας μην μας πιάνει όμως πανικός. Αυτή η άγνοια δεν φανερώνει κάποια ειδικότερη αδυναμία παρά μόνον μια ευρύτερη πραγματικότητα: Ότι δεν μπορούμε να θεμελιώσουμε με λογικό τρόπο, με καθολικά και στέρεα επιχειρήματα, τι είναι ένα καλό «οτιδήποτε».

Ωστόσο, ακόμη κι αν δεν γνωρίζουμε τι είναι ένα καλό βιβλίο, ίσως γνωρίζουμε κάτι άλλο, πιο σημαντικό, αφού αυτό θα μας επιτρέψει, εκ των υστέρων πάντοτε, να κάνουμε τη δουλειά μας: Ίσως γνωρίζουμε ποιο βιβλίο είναι ένα καλό βιβλίο.

Το πρώτο κριτήριο που προτείνουμε είναι αυτό: Καλό βιβλίο είναι εκείνο το οποίο, αφού το έχουμε διαβάσει, θέλουμε να το κρατήσουμε. Να το έχουμε. Το βάζουμε στη βιβλιοθήκη μας, δίπλα στο κρεβάτι μας, το αφήνουμε χωρίς λόγο ξεχασμένο πάνω στο γραφείο μας. Είναι αυτό που στην επόμενη μετακόμιση δεν θα το αφήσουμε πίσω μας, ούτε θα το βγάλουμε μαζί με άλλα σε κούτες στο δρόμο, δεν θα φωνάξουμε κάποιο παλιατζή ή πλανόδιο μικρέμπορο να το πάρει όσο όσο. Αισθανόμαστε, χωρίς να ξέρουμε γιατί, ότι κάτι μας συνδέει μαζί του: έχει γίνει κομμάτι «αυτού που είμαστε».

Τα καλά βιβλία, τα βιβλία δηλαδή που είναι για τον καθένα από εμάς καλά, τα βάζουμε συνήθως σε βιβλιοθήκες. Όταν μετά από καιρό σταθούμε απέναντι σε αυτές τις βιβλιοθήκες, κι αφού έχουν μεσολαβήσει μετακομίσεις, εκκαθαρίσεις, μας αρέσει να αφήνουμε το βλέμμα μας να τα διατρέχει. Ίσως πάρουμε στο χέρι μας κάποιο από αυτά, ίσως ακόμη διαβάσουμε μερικές γραμμές, ανατρέξουμε ξανά στην αρχή ή στο τέλος, προσπαθώντας να ανακαλέσουμε στο μυαλό μας το περιεχόμενό του, μια φράση που μας είχε συγκινήσει, μια ιδέα που μας είχε αποτυπωθεί. Δεν αποκλείεται, αν είμαστε άνθρωποι που διαβάζουμε συστηματικά, ή που μας αρέσει ούτως ή άλλως να αφήνουμε το αποτύπωμά μας στα βιβλία μας, να πέσουμε πάνω σε κάποια σημείωση στο περιθώριο, σε κάποια σκέψη που σκαρώσαμε στα γρήγορα. Ίσως μάλιστα ξαναδιαβάσουμε κάποιες από τις υπογραμμισμένες φράσεις πασχίζοντας να θυμηθούμε για ποιο λόγο μας εντυπωσίασε αυτή και όχι η αμέσως επόμενη που τώρα μας φαντάζει πιο ενδιαφέρουσα.

Τέτοιες στιγμές συνειδητοποιούμε κάτι που έτσι κι αλλιώς υποψιαζόμασταν: Τα καλά βιβλία είναι ζωντανοί οργανισμοί, αλλάζουν όπως κι εμείς. Κάθε φορά που τα ανοίγουμε δεν είναι ποτέ ίδια με την προηγούμενη. Τα βιβλία αυτά δεν εξαντλούν τους χυμούς τους παρά μόνο όταν εμείς πάψουμε, για δικούς μας λόγους, να θέλουμε να αντλήσουμε κάτι από αυτά.

Σημαίνει άραγε αυτό ότι θα μπορούσαμε σε όλη μας τη ζωή να διαβάζουμε το ίδιο καλό βιβλίο; Θα μπορούσαμε, ενδεχομένως. Θα έπρεπε, ωστόσο; Η δική μας απάντηση είναι όχι. Δεν θα έπρεπε. Θα προσθέταμε μάλιστα ότι ένα δεύτερο κριτήριο για το ποιο είναι ένα καλό βιβλίο σχετίζεται με αυτό ακριβώς το σημείο. Καλό βιβλίο, λοιπόν –εκτός από εκείνο που αφού το διαβάσουμε θέλουμε να το κατέχουμε–, είναι το βιβλίο που μας γεννά τη λαχτάρα να διαβάσουμε ακόμη ένα καλό βιβλίο. Ειδάλλως, δεν θα ήταν καλό βιβλίο, αλλά «ΤΟ καλό βιβλίο», η Βίβλος δηλαδή. Κατά βάθος, το μόνο που χωρίζει εμάς τους βιβλιόφιλους από τους πιστούς ΤΟΥ Βιβλίου (τους... Βιβλόφιλους) είναι ακριβώς αυτό ΤΟ άρθρο.

[ΠΗΓΗ: Κώστας Κατσουλάρης BOOK PRESS Ο Κόσμος μεγαλώνει μέσα από τα βιβλία http://bookpress.gr/ ]

http://ta4mx.blogspot.gr/2012/11/blog-post_6.html

Το διάβασμα ωφελεί σημαντικά την υγεία

Γυμνάστε το μυαλό με ένα βιβλίο: το διάβασμα δεν διευρύνει απλώς τους ορίζοντές μας, αλλά μπορεί να ωφελήσει σημαντικά τη ψυχική και σωματική μας υγεία. Ακόμα και οι «επαναλήψεις» δρουν ευεργετικά!

Στην εποχή της οικονομικής κρίσης που «ρίχνει» και τους πιο ψύχραιμους από εμάς, ένα καλό βιβλίο μπορεί να είναι το «αντίδοτο» που αναζητάμε για να ξεφύγουμε από τα βάσανά μας, να συγκεντρώσουμε και πάλι το μυαλό μας, να καταλαγιάσουμε το στρες και μακροπρόθεσμα ίσως να γλιτώσουμε απ’ το Αλτσχάιμερ.

Το συμπέρασμα προέρχεται από πρόσφατες επιστημονικές μελέτες, οι οποίες εξέτασαν εάν και πως επηρεάζει το ψυχαγωγικό διάβασμα την ψυχή και το σώμα μας. Να τι έδειξαν:

* Διεύρυνση της προσοχής. Η νευροεπιστήμονας Σούζαν Γκρίνφιλντ, επίτιμη καθηγήτρια Φυσιολογίας στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης, λέει πως το διάβασμα μας βοηθεί να συγκεντρωνόμαστε καλύτερα επειδή διευρύνει την προσοχή.

«Τα μυθιστορήματα έχουν αρχή, μέση και τέλος – μία δομή η οποία ενθαρρύνει τον εγκέφαλό μας να σκέφτεται σε μία σειρά και να συσχετίζει τις αιτίες, τις συνέπειες και την σημασία τους», εξηγεί στην εφημερίδα «DailyMail».

«Είναι ζωτικό να μάθει κάποιος αυτή την αλληλουχία από την παιδική ηλικία, όταν ο εγκέφαλος είναι πιο εύπλαστος. Και γι’ αυτό έχει πολύ μεγάλη σημασία να διαβάζουν οι γονείς στα παιδιά τους από τη νηπιακή ηλικία. Όσο περισσότερο διαβάζουμε, τόσο καλύτερη γίνεται αυτή η ικανότητα».

* Καταπολέμηση του στρες. Μελέτη του Πανεπιστημίου του Σάσεξ έδειξε ότι το διάβασμα είναι μία από τις πιο αγχολυτικές δραστηριότητες. Μόλις έξι λεπτά διάβασμα αρκούν για να μειωθούν τα επίπεδα του στρες που νιώθουμε κατά τα σχεδόν δύο τρίτα!

Μάλιστα, το διάβασμα επιδρά πιο γρήγορα και είναι πιο αποδοτικά ως αγχολυτικό απ’ όσο η μουσική, μια βόλτα, το να καθίσει κάποιος να πιει έναν καφέ ή ένα βιντεοπαιχνίδι. Οι ψυχολόγοι αποδίδουν το όφελος αυτό στο ότι το ανθρώπινο μυαλό είναι αναγκασμένο να συγκεντρωθεί σε ό,τι διαβάζει, με αποτέλεσμα να αποσπάται η προσοχή μας απ’ ό,τι μας βασανίζει.

«Η μελέτη μας έδειξε πως έπειτα από 6 λεπτά διάβασμα, τα επίπεδα στρες στον οργανισμό των εθελοντών μειώθηκαν κατά 68%», εξήγησε ο νοητικής νευροψυχολόγος δρ Ντέιβιντ Λιούις. «Αντίστοιχα, με την μουσική μειώθηκαν κατά 61%, με έναν καφέ κατά 54%, με μία βόλτα κατά 42% και με ένα βιντεοπαιχνίδι κατά 21%. Το να “χάνεται” κανείς σε ένα αγαπημένο του βιβλίο, αναδείχτηκε το καλύτερο μέσον χαλάρωσης».

Η χαλάρωση των εθελοντών μετρήθηκε με βάση παραμέτρους όπως οι καρδιακοί παλμοί και η μυϊκή ένταση.

* Εκγύμναση του μυαλού. Το διάβασμα δεν είναι μία παθητική δραστηριότητα, αλλά μια αληθινή άσκηση για το μυαλό, καθώς για να διαβάσουμε ενεργοποιείται ολόκληρος ο εγκέφαλος και ουσιαστικά μπαίνουμε σε μία «διαφοροποιημένη κατάσταση του συνειδητού», κατά τον δρα Λιούις.

Μαζί του συμφωνεί ο δρ Τζων Στάιν, ομότιμος καθηγητής Νευροεπιστήμης στο Κολέγιο Magdalen του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης. «Όταν “χανόμαστε” σε ένα καλό βιβλίο ενεργοποιείται η φαντασία μας και αυτό είναι εξίσου καλό για την ενεργοποίηση του εγκεφάλου με την αληθινή πράξη».

Μελέτες με λειτουργικές μαγνητικές τομογραφίες (fMRI) του εγκεφάλου έδειξαν πως όταν διαβάζουμε και φανταζόμαστε τοπία, ήχους, μυρωδιές και γεύσεις, ενεργοποιούνται οι ανάλογες περιοχές του εγκεφάλου όπως συμβαίνει και όταν στ’ αλήθεια βλέπουμε μπροστά μας μια όμορφη εικόνα της φύσης, ακούμε μουσική, γευόμαστε ένα φαγητό ή μυρίζουμε ένα άρωμα που μας αρέσει.

Οι ίδιες μελέτες έχουν δείξει πως κάτι ανάλογο δεν συμβαίνει όταν βλέπουμε τηλεόραση ή παίζουμε ένα βιντεοπαιχνίδι.

* Βελτίωση της όρασης και της ακοής. Πρόσφατη έρευνα του νευροεπιστήμονα δρα Στάνισλαβ Ντεχάνε, καθηγητή Πειραματικής Νοητικής Ψυχολογίας στο College de France και διευθυντή της Μονάδας Νοητικής Νευροαπεικόνισης του Εθνικού Ιδρύματος Ιατρικής Έρευνας (INSERM) της Γαλλίας, έδειξε ότι το διάβασμα μπορεί να βελτιώσει τον τρόπο με τον οποίο επεξεργάζεται ο εγκέφαλος τις οπτικές πληροφορίες, αλλά και την ακουστική ικανότητά μας.

Η μελέτη, που δημοσιεύθηκε στο επιστημονικό περιοδικό «Science», έδειξε ακόμη πως τα οφέλη αυτά δεν αποκομίζουν μόνο όσοι μαθαίνουν να διαβάζουν από παιδιά, αλλά και όσοι μαθαίνουν ανάγνωση μετά την ενηλικίωσή τους. Επιπλέον, η ενίσχυση αυτών των ικανοτήτων οδηγεί και σε βελτίωση της ικανότητας αντίληψης του λόγου (της ομιλίας), έγραψαν οι ερευνητές.

* Προστασία από την άνοια. Μελέτη του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνια, στο Μπέρκλεϋ, έδειξε πως όταν κάποιος διαβάζει καθημερινά από την παιδική ηλικία, διατρέχει μειωμένο κίνδυνο να παρουσιάσει μεγαλώνοντας τις χαρακτηριστικές «πλάκες» στονεγκέφαλο που υποδηλώνουν νόσο του Άλτσχαϊμερ.

Η μελέτη δημοσιεύθηκε στο επιστημονικό περιοδικό «Archives of Neurology» και πραγματοποιήθηκε σε άτομα ηλικίας 60 ετών και άνω.

Οι επαναλήψεις

Τα ακόμα καλύτερα νέα είναι πως όλα τα παραπάνω δεν τα αποκομίζουμε μόνο όταν διαβάζουμε ένα νέο, συναρπαστικό βιβλίο, αλλά και όταν διαβάζουμε για δεύτερη, τρίτη ή πολλοστή φορά κάποιο που αγαπήσαμε πολύ – και το οποίο είχαμε αποκτήσει σε μια πολύ πιο ανέμελη εποχή της ζωής μας.

Η μελέτη που το αποκάλυψε αυτό δημοσιεύθηκε στο επιστημονικό περιοδικό «Journal of ConsumerResearch». Όπως έδειξε, η εκ νέου ανάγνωση ενός αγαπημένου, παλιού βιβλίου δρα καταπραϋντικά στον ψυχισμό μας, προκαλώντας μας ολοένα εντονότερο αίσθημα ικανοποίησης και αυξημένη γνώση και πνευματική εγρήγορση.

Επιπλέον, κατά την πρώτη ανάγνωση εστιάζουμε γενικά στην πλοκή και στους χαρακτήρες, αλλά κατά την δεύτερη αναβιώνουμε τα συναισθήματα που μας είχε προκαλέσει όταν το πρωτοδιαβάσαμε – και μάλιστα πολύ πιο έντονα απ’ ό,τι την πρώτη φορά.

«Είναι σαν να επιστρέφει κάποιος στο μέρος όπου πέρασε ως παιδί τα πιο ευτυχισμένα καλοκαίρια της ζωής του», εξήγησε παραστατικά η επικεφαλής ερευνήτρια δρ Κρίστελ Αντόνια Ράσελ, επίκουρη καθηγήτρια στο Αμερικανικό Πανεπιστήμιο, στην Ουάσινγκτον

[ΠΗΓΗ: Ψυχή και Σώμα της Ρούλας Τσουκλέα, ΤΑ ΝΕΑ Σαββατοκύριακο 15-16 Σεπτεμβρίου 2012 ένθετοWeeEnd ]

http://ta4mx.blogspot.gr/2012/09/blog-post_16.html

Άλλα ενδιαφέροντα άρθρα για το βιβλίο:

Ο γυρολόγος της γνώσης: http://filoftero.blogspot.gr/2014/12/blog-post_7.html

Πόσο απωθεί ένα ανιαρό κείμενο: http://sofiaepimorfosi2.blogspot.gr/search/label/%CE%92%CE%B9%CE%B2%CE%BB%CE%AF%CE%BF

Για το μέλλον των ηλεκτρονικών βιβλίων: http://www.dancohen.org/2015/03/24/whats-the-matter-with-ebooks/

Περί ανάγνωσης και βιβλίων, του Arthur Schopenhauer:

http://antikleidi.com/2014/03/20/read-book-schopenhauer/

Φιλολογικές ιδέες

Κυριακή 15 Μαρτίου 2015

Για τον Βαγγέλη...

Τετάρτη 11 Μαρτίου 2015

ΔΙΑΓΡΑΜΜΑ ΤΗΣ ΕΝΝΟΙΑΣ : ΒΙΒΛΙΟ.

http://antikleidi.com/2014/03/20/read-book-schopenhauer/

Συνολικές προβολές σελίδας

Πληροφορίες

Translate

Ετικέτες

Αναζήτηση αυτού του ιστολογίου