ΚΡΙΤΗΡΙΟ ΣΥΝΕΞΕΤΑΣΗΣ ΕΚΘΕΣΗ Γ' ΛΥΚΕΙΟΥ: Η ουτοπία. 

ΝΕΕΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΕΣ ΣΤΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ 

Ποιητικό υστερόγραφο (Κατερίνα Αγγελάκη – Ρουκ)

Τα ποιήματα δεν μπορούν πια

να ‘ναι ωραία
αφού η αλήθεια έχει ασχημύνει.
Η πείρα είναι τώρα
το μόνο σώμα των ποιημάτων
κι όσο η πείρα πλουταίνει
τόσο το ποίημα τρέφεται και ίσως δυναμώσει.
Πονάν τα γόνατά μου
και την Ποίηση δεν μπορώ πια να προσκυνήσω,
μόνο τις έμπειρες πληγές μου
μπορώ να της χαρίσω.
Τα επίθετα μαράθηκαν
μόνο με τις φαντασιώσεις μου
μπορώ τώρα την Ποίηση να διανθίσω.
Όμως πάντα θα την υπηρετώ
όσο βέβαια εκείνη με θέλει
γιατί μόνο αυτή με κάνει λίγο να ξεχνώ
τον κλειστό ορίζοντα του μέλλοντός μου.

ΕΘΕΛΟΝΤΙΣΜΟΣ

ΕΘΕΛΟΝΤΙΣΜΟΣ

Τι είναι ο εθελοντισμός;
Εκούσια και χωρίς αμοιβή προσφορά έργου, με κοινωφελή συνήθως χαρακτήρα.
Ποια είναι τα χαρακτηριστικά του εθελοντή;
• Διακατέχεται από διάθεση προσφοράς προς το συνάνθρωπο. Παρέχει βοήθεια χωρίς να περιμένει υλική ανταμοιβή (ανιδιοτέλεια),
• χαρακτηρίζεται από υψηλή αίσθηση κοινωνικής ευθύνης, δείχνει έμπρακτα το ενδιαφέρον του στον πλησίον,
• είναι πρόθυμος να στρατευθεί μαζί μ' άλλους, προκειμένου να επιτευχθούν κοινοί στόχοι και να εκπληρωθούν κοινωνικές ανάγκες,
• συχνά υπερβαίνει τις εγωιστικές τάσεις που έχει ως άνθρωπος και καθώς συνεργάζεται, μεταβαίνει απ' το «εγώ» στο «εμείς». Εξάλλου, εθελοντής γίνεται αυτός που έχει συγκροτημένη πολιτικοκοινωνική συνείδηση κι αντιλαμβάνεται τον εαυτό του ως αναπόσπαστο κομμάτι μιας οργανωμένης κοινωνίας, που έχει ανάγκη από ενεργούς και συνειδητοποιημένους πολίτες, προκειμένου να διατηρήσει τη συνοχή της.
Είναι αναγκαία η ύπαρξη εθελοντισμού;
• Η χώρα μας έχει μόνιμα την ανάγκη εθελοντικής εργασίας. Για παράδειγμα, έντονα είναι τα περιβαλλοντικά προβλήματα που θα μπορούσαν να περιοριστούν ή ν' αντιμετωπιστούν αποτελεσματικότερα με την κοινή βοήθεια των πολιτών. Εξάλλου, διάφορες μη κυβερνητικές οργανώσεις καταβάλουν γενναία προσπάθεια για τη μη διατάραξη της οικολογικής ισορροπίας και σίγουρα χρειάζονται βοηθούς,
• οι Γιατροί του Κόσμου προσμένουν την εθελοντική εργασία επιστημόνων, προκειμένου να παρέχουν ιατροφαρμακευτική περίθαλψη σ' ανθρώπους της Ελλάδας ή του εξωτερικού που την έχουν ανάγκη και δε μπορούν να την απολαύσουν, η Διεθνής Αμνηστία έχει ανάγκη εθελοντών, για να προστατεύσει ανθρώπους που διώκονται σ' όλον τον κόσμο για τα πολιτικά τους φρονήματα. Επίσης, μάχεται, προκειμένου να ευαισθητοποιήσει την κοινή γνώμη για την κατάργηση παγκοσμίως της θανατικής ποινής,
• οι γενικότερες πολεμικές επιχειρήσεις των ημερών μας έχουν κατά καιρούς κλονίσει την παγκόσμια ειρήνη, η σταθερή οικοδόμηση της οποίας αποτελεί αίτημα όλου του πλανήτη,
• οι υπηρεσίες Κοινωνικής Πρόνοιας (ορφανοτροφεία, γηροκομεία κ.α.) αναζητούν αγωνιωδώς τη συνδρομή εθελοντών που θα προσφέρουν χείρα βοηθείας στους αναξιοπαθούντες,
• οι εθελοντές αιμοδότες και δωρητές οργάνων καλύπτουν θεμελιώδεις ανάγκες της ελληνικής κοινωνίας.

Θετικές συνέπειες εθελοντισμού
• Ενδυναμώνονται οι κοινωνικοί δεσμοί μεταξύ των πολιτών, γεγονός που αποτελεί ζητούμενο για κάθε κοινωνία, προκειμένου να επιτευχθεί η ευρυθμία της, διαπλάθεται ισχυρή ανθρωπιστική συνείδηση κι αυξάνεται η ευαισθησία για την αντιμετώπιση ενδεχόμενων προβλημάτων, πατάσσεται ο τυφλός εγωισμός κι ο αντικοινωνικός ωφελιμισμός,
• αποκτώνται νέα ενδιαφέροντα κι εμπειρίες ζωής, σε συλλογικό επίπεδο δημιουργούνται οι προϋποθέσεις κοινών στόχων κι ευνοείται η εθνική ομοψυχία,  βελτιώνεται ο διεθνής ρόλος κι η γενικότερη φυσιογνωμία ενός λαού.

Προτάσεις υπέρ του εθελοντισμού
• Η ανάπτυξη του κινήματος εθελοντών συνιστά μια σύγχρονη αναγκαιότητα κι ως τέτοια πρέπει ν' αντιμετωπιστεί απ' τους επίσημους φορείς:
• οι γονείς θα μπορούσαν να συμμετάσχουν σ' εθελοντικά προγράμματα, μετατρεπόμενοι σε πρότυπα για τα παιδιά τους.
• Επίσης, διάφορες οικογενειακές υποχρεώσεις θα ήταν δυνατό να εκτελεστούν με κοινή προσπάθεια, μ' αποτέλεσμα τα νεαρά μέλη να βιώνουν εντός του σπιτιού τους το συνεργατικό κλίμα κι αργότερα ως ενήλικες να συμπεριφέρονται ανάλογα,
• το σχολείο είναι δυνατό ν' αποτελέσει κοιτίδα για τη δημιουργία εθελοντικού πνεύματος στους μαθητές (π.χ. με τη συμμετοχή σε προγράμματα δεντροφύτευσης, καθαρισμού των ακτών κ.α.),
• η πολιτεία ας ενθαρρύνει τον εθελοντισμό με μια σειρά κινήτρων που θα ισχύουν ιδιαίτερα για τους νέους (π.χ. επιβράβευση απ' την πολιτική ηγεσία, προκειμένου να παροτρυνθούν για τη συνέχιση της πορείας τους).
• Επιπλέον, η εθελοντική δράση θα έπρεπε ν' αναγνωρίζεται επισήμως: θα μπορούσε, για παράδειγμα, να είναι ένα απ' τα κριτήρια επιλογής για την κάλυψη μιας θέσης εργασίας. Επιπροσθέτως, απ' αυτή θα ήταν δυνατό ν' απορρέουν κάποιες φορολογικές ελαφρύνσεις ή ειδικές άδειες για τους συμμετέχοντες. Ως εκ τούτου, η κάθε τοπική αρχή ή η πολιτεία έχουν χρέος να συγκροτήσουν κατάλληλους μηχανισμούς που θα οργανώνουν και θα εκπαιδεύουν τους εθελοντές, ώστε να είναι αποτελεσματική η προσπάθειά τους
• τα ΜΜΕ, η ισχύ των οποίων είναι δεδομένη κι ανυπέρβλητη, υποχρεούνται να προβάλουν τα επιτεύγματα των εθελοντών, προτρέποντας κι άλλους για συμμετοχή σε μια κοινωφελή διαδικασία.

Θέμα: Σε έναν κόσμο που δονείται από τον τηλεοπτικό απόηχο φρικτών πράξεων ανθρώπινης βίας και φυσικών θεομηνιών, οι εθελοντές, άτομα αλλά και οργανώσεις, αναλαμβάνουν να απαλύνουν τον ανθρώπινο πόνο, να περιθάλψουν, να στείλουν ένα μήνυμα ανθρωπιάς και συμπάθειας...
α) Τι ωθεί τους ανθρώπους σε πράξεις εθελοντικής βοήθειας σήμερα;
β) Μπορεί ο εθελοντισμός να λύσει το πρόβλημα της ανθρώπινης δυστυχίας;

ΔΙΕΡΕΥΝΗΣΗ ΕΝΝΟΙΑΣ
Ο όρος εθελοντής είναι γνωστός, αναφέρεται σε εκείνο το άτομο που θεληματικά προσφέρεται να πράξει. Στην εποχή μας ο όρος έχει αποκτήσει και μια συναφή απόχρωση, αυτή του ακτιβιστή. Οι εθελοντές είναι δηλαδή άτομα αντικομφορμιστικά, τα οποία εφαρμόζουν μια ηθική της δράσης, οργανωμένα σε "μη-κυβερνητικά" σχήματα.

ΔΙΑΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ
ΖΗΤΟΥΜΕΝΟ 1ο
Η εθελοντική βοήθεια δεν είναι μια επινόηση της εποχής μας. Οι ρίζες της πρέπει να αναζητηθούν στο αίσθημα της κοινοτικής αλληλεγγύης των πρώτων ανθρώπινων κοινωνιών. Η ηθική της ανταπόδοσης που κυριαρχεί σε αυτές, με στόχο την επιβίωση της κοινότητας, μετουσιώνεται σε ηθική της προσφοράς κατά τους πρώτους χριστιανικούς αιώνες. Από τότε η χριστιανική ηθική φαίνεται να λειτουργεί ως εκκολαπτήριο εθελοντών (ιεραποστολές, έρανοι αγάπης κλπ). Η εκκοσμίκευση του εθελοντικού κινήματος, που παρατηρείται ήδη από τα μέσα του προηγούμενου αιώνα (πχ. Σώμα Φιλελλήνων Εθελοντών...) έχει αυξητικό χαρακτήρα, με αποτέλεσμα στον αιώνα μας οι εθελοντές να υπηρετούν όχι μόνο κοινωνικούς αλλά και πολιτικούς, με τη στενή αλλά και ευρεία έννοια, σκοπούς.
Σήμερα οι λόγοι που οδηγούν τους ανθρώπους σε πράξεις εθελοντικής βοήθειας σχετίζονται με:
* το αυξημένο τους βιοτικό επίπεδο
* το αίσθημα κοινωνικής αλληλεγγύης
* τη προβολή της ανθρώπινης δυστυχίας από τις τηλεοπτικές οθόνες
* την αναζήτηση ενός ανώτερου νοήματος στη ζωή
* τη διάθεση για εμπειρίες έξω από την καθημερινότητα
* την προσπάθεια πλήρωσης του εσωτερικού κενού του ανθρώπου της κατανάλωσης και του κέρδους
* την πίστη στη χαρά της προσφοράς
* τον κορεσμό στο χώρο των επαγγελμάτων
* τη διάθεση αντίδρασης στην επιβαλλόμενη παθητικότητα του πολίτη
* την ψυχική αντίδραση για δημιουργία, προσφορά και συμπόνια έναντι ενός κόσμου βίας, οικονομικού υπολογισμού και ανθρώπινης εκμετάλλευσης
* την πίστη στον άνθρωπο και τη Ζωή
* τη διάθεση για ψυχική επαφή ως αντίδοτο στη μοναξιά της ιδιώτευσης
* την αναζήτηση της κοινωνικής αναγνώρισης
* την οικονομική, γνωστική και τεχνική ικανότητα του μέσου πολίτη να οργανώνεται συγκροτώντας και "μη-κυβερνητικούς" πόλους εξουσίας
* τα αισθήματα ενοχής των ηθικά ευαίσθητων συνειδήσεων για τα προβλήματα που προκαλούν οι ανισότητες και οι αδικίες του κυρίαρχου πολιτικοοικονομικού συστήματος

ΖΗΤΟΥΜΕΝΟ 2ο
Οι εθελοντές αποτελούν σήμερα "σημείο αντιλεγόμενο" τόσο για τις προθέσεις τους όσο και για το πραγματικό αποτέλεσμα των πράξεών τους.
Οι επικρίσεις:
* τυχοδιωκτισμός
* μηχανισμός κατευνασμού της πολιτικής και κοινωνικής δυσαρέσκειας
* ιδιοτέλεια (οικονομικές και πολιτικές βλέψεις)
* δονκιχωτισμός
* σύγχρονες σταυροφορίες / νεοαποικιακή νοοτροπία
Οι επιδοκιμασίες:
* το ηθικό μεγαλείο του ανθρώπου
* η επιβεβαίωση της χριστιανικής ηθικής
* λίγο καλό ισοσταθμίζει το γενικό κακό
* γνώμονας η κρίση του ευεργετημένου: και ζωές σώθηκαν και χαμόγελα έλαμψαν...
Το βασικό όμως ερώτημα παραμένει: Ο εθελοντισμός είναι το αντίδοτο στην ανθρώπινη δυστυχία;
Η εθελοντική προσφορά βοήθειας μπορεί να προσφέρει τα μέγιστα στην προσπάθεια άμεσης ανακούφισης των ανθρώπων από τον πόνο και τη δυστυχία. Αλλά δε μπορεί παρά να είναι η αρχή. Τα μεγάλα προβλήματα της εποχής μας (πείνα, εξαθλίωση, πόλεμος ανεργία,...) πρέπει να αντιμετωπιστούν στη ρίζα τους. Αυτό απαιτεί όμως και έναν άλλο εθελοντισμό: τη διάθεση όλων μας να αρθούν οι αντιφάσεις και οι αδικίες των σύγχρονων κοινωνιών, διάθεση που θα καταξιώσει την ανθρωπιστική θέρμη των ακτιβιστών εθελοντών...

Ο ΕΘΕΛΟΝΤΙΣΜΟΣ ΔΕΝ ΕΧΕΙ ΟΡΙΑ ΚΑΙ ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΟΥΣ. ΕΙΝΑΙ ΠΟΙΚΙΛΟΜΟΡΦΟΣ ΚΑΙ ΔΙΑΧΡΟΝΙΚΟΣ
Είναι κοινός τόπος πλέον ότι στη σημερινή τεχνοκρατούμενη κοινωνία, με τους ξέφρενους και αγχωτικούς ρυθμούς ζωής, με τους ανάλγητους νόμους της αγοράς και της στυγνής οικονομικής συνδιαλλαγής και με την άμβλυνση των ηθικών φραγμών, η έννοια του ανθρωπισμού έχει δυστυχώς παραμεριστεί στην καρδιά και στο νου των σύγχρονων ανθρώπων. Ο εθελοντισμός ως μια έκφραση του ανθρωπισμού έχει και αυτός υποστεί σταδιακή αλλοίωση τόσο ως προς την ένταση του στις διάφορες εκδηλώσεις του, όσο και ως προς το περιεχόμενό του. Ο εθελοντισμός είναι ένα θέμα που μας αγγίζει όλους, ανεξαρτήτως κοινωνικής τάξης και επαγγελματικής ιδιότητας. Συνιστά μια εξαιρετικά επιμορφωτική λειτουργία που ενδυναμώνει την κοινωνική αλληλεγγύη, ενισχύει την ενεργό συμμετοχή και τη συνύπαρξη, προσδίδοντας νέο περιεχόμενο στη ζωή μας.
Η αξία του εθελοντισμού είναι δεδομένη. Χρειάζεται όμως να ενισχυθεί και να προστατευθεί από υστερόβουλες ενέργειες εκμετάλλευσης. Το επίκεντρο του εθελοντισμού είναι η προστασία της αξιοπρέπειας του ανθρώπου, καθώς μέσα από τον εθελοντισμό καθρεπτίζεται η εικόνα του εαυτού μας. Κινητήριος δύναμη του εθελοντισμού πρέπει να είναι η αγάπη και η συμπαράσταση στον συνανθρωπό μας που υποφέρει και ζητά βοήθεια. Ο εθελοντισμός είναι κάτι παραπάνω από ένα κίνημα όπως προβάλλεται στις μέρες μας. Δεν έχει ούτε χρονικά όρια, ούτε πεπερασμένους τόπους και τρόπους εφαρμογής, ούτε στοχαστικούς και φιλοσοφικούς ορισμούς. Ο εθελοντισμός ξεκινά από την καρδιά του καθενός και διαχέεται στο περιβάλλον του χωρίς φραγμούς και περιορισμούς. Το πρώτο βήμα που χρειάζεται να γίνει είναι να δει κανείς τον εαυτό του στον συνάνθρωπό του. Ο εθελοντής βάζει τον εαυτό του στη θέση του συνανθρώπου του και «παίρνει» «προσφέροντας». Προσφέροντας οικονομική βοήθεια, προσφέροντας ένα καλό λόγο, προσφέροντας λίγη βοήθεια, προσφέροντας κάθε είδους συμπαράσταση, προσφέροντας λίγο χρόνο, προσφέροντας λίγη αγάπη.
Όλοι μας μπορούμε να προσφέρουμε λίγο απ΄ αυτό που μας περισσεύει. Απ' αυτό που χωρίς ιδιαίτερο κόπο μπορούμε να δώσουμε. Όλοι μας μπορούμε να γίνουμε εθελοντές, γιατί όλοι μας μπορούμε να αγαπήσουμε. Όλοι μας μπορούμε έτσι να ενισχύσουμε τον εθελοντισμό.

Τι είναι ο Εθελοντισμός;
Ο εθελοντισμός είναι μια πράξη μέσα από την οποία οι άνθρωποι αποκτούν νέες δεξιότητες και βοηθούνται να είναι ενεργοί πολίτες στην κοινότητα τους. Ο εθελοντισμός δεν έχει πλαίσια και όρια, είναι ένα κοινωνικό φαινόμενο που μπορεί να πάρει διάφορες μορφές και διαστάσεις με βάση τις αξίες, αρχές και την κοινωνικό -οικονομική και πολιτισμική πραγματικότητα της κοινωνίας.
Οι εθελοντές προέρχονται από οποιοδήποτε κοινωνικό-οικονομικό στρώμα της κοινωνίας. Αν λάβουμε υπόψη ότι ένας εθελοντής μπορεί να είναι οποιασδήποτε ηλικίας, οικονομικής κατάστασης, ακαδημαϊκού υπόβαθρου, τότε μπορούμε εύκολα να ισχυριστούμε ότι σχεδόν όλοι οι πολίτες μπορούν να είναι υποψήφιοι εθελοντές.
Εθελοντής είναι ο πολίτης εκείνος που προσφέρει ανιδιοτελώς τον ελεύθερο του χρόνο ή τη γνώση του για χρήσιμες δράσεις προς όφελος άλλων, χωρίς να περιμένει αντάλλαγμα. Με αυτή την έννοια ο εθελοντισμός ταυτίζεται με τη φιλανθρωπία, όπως χρησιμοποιήθηκε κατά την κλασική εποχή κυρίως για να αποδώσει μια καινούργια αρετή, την αγάπη για το συνάνθρωπο. Η διαφορά ανάμεσα στον εκπαιδευμένο εθελοντή και στην παλιά έννοια της φιλανθρωπίας είναι ότι ο εθελοντής αντιμετωπίζει τα άτομα στα οποία προσφέρει εθελοντική εργασία, όχι με οίκτο αλλά σαν άτομα ισότιμα τα οποία περνούν δυσκολίες και στα οποία μπορεί να προσφέρει.
Εθελοντισμός είναι η μη αμειβόμενη και δίχως επαγγελματική εξέλιξη δραστηριοποίηση των πολιτών που αποβλέπει στην ευημερία του συνανθρώπου, της κοινότητας και της κοινωνίας γενικότερα. Δεν περιορίζεται μόνο στην παροχή ανιδιοτελούς κοινωνικού έργου, αλλά περισσότερο αφορά μια στάση ζωής με ιδιαίτερες αξίες, όπως η φιλανθρωπία, η αλληλεγγύη, η κοινωνική δικαιοσύνη και η κοινωνική συμμετοχή.
Oι εθελοντές προσεγγίζονται και θεωρούνται περισσότερο συνεργάτες παρά φιλάνθρωποι. Εντάσσονται στη λειτουργία των υπηρεσιών και των προγραμμάτων κάποιου οργανισμού, αναλαμβάνουν εξειδικευμένους ρόλους, συναλλάσσονται με τα μέλη του προσωπικού και τα άτομα.
Η προσφορά εθελοντικής υπηρεσίας, έχει πολλές μορφές δράσης: συνοδεία, βοήθεια στο σπίτι, εμψύχωση, πρόληψη, δωρεά αίματος, μεταφορά ασθενών, επανένταξη, τηλεφωνική ακρόαση, εξειδικευμένες και επαγγελματικές παροχές, υγειονομικές φροντίδες, ψυχαγωγία, κοινωνική γραμματεία, νομική βοήθεια κ.λ.π.
Υπάρχει, επίσης, ο διεθνής εθελοντισμός: ως προσφορά αλληλεγγύης και γνώσης στις χώρες του Τρίτου κόσμου ή ανθρωπιστικών υπηρεσιών στις ζώνες πολεμικών συγκρούσεων. Σε ανάπτυξη βρίσκεται επίσης, ο περιβαλλοντικός εθελοντισμός, μέσω της ανάπτυξης πρωτοβουλιών για την καθαριότητα των δασών και των παραθαλάσσιων περιοχών, της οργάνωσης προγραμμάτων περιβαλλοντικής εκπαίδευσης των παιδιών και των νέων κ.λπ. Τέλος, υπάρχει ο πολιτιστικός εθελοντισμός, η οργάνωση από νεανικές ιδίως εθελοντικές οργανώσεις πολιτιστικών θεατρικών, μουσικών και κοινωνικών δραστηριοτήτων που εκφράζουν τη νεανική φαντασία και δημιουργικότητα , πέρα από τη λογική της αγοράς και του κέρδους.
H εθελοντική δράση αποτελεί μαθησιακή-μορφωτική λειτουργία. Eνισχύει την απόκτηση κοινωνικών, επικοινωνιακών και επαγγελματικών δεξιοτήτων και αναπτύσσει νέες ικανότητες. Eνδυναμώνει και δίνει νέο περιεχόμενο στη ζωή των ατόμων. Aυξάνει τη δυνατότητα ενεργού συμμετοχής των νέων στη ζωή και την εργασία. Aποτελεί εν δυνάμει χώρο ανάπτυξης νέων κοινωνικών υπηρεσιών αυξάνοντας την απασχόληση. Η εθελοντική δράση μπορεί να διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στη μάχη της ανεργίας και αποτελεί πηγή θέσεων εργασίας.
Πόσο σημαντική είναι η εθελοντική εργασία και ο εθελοντισμός; Εκατομμύρια πολίτες σε ολόκληρη την Ευρώπη ασχολούνται ενεργά με διάφορες μορφές εθελοντισμού. Οι πιο πρόσφατοι αριθμοί παρουσιάζουν, τα ακόλουθα:
Στο Ηνωμένο Βασίλειο 23 εκατομμύρια άνθρωποι προσφέρουν εθελοντική εργασία κάθε χρόνο, αποτελώντας ένα εργατικό δυναμικό ισοδύναμο με 180.000 εργαζομένους πλήρους απασχόλησης - για κάθε ΕΥΡΩ της δημόσιας χρηματοδότησης που δαπανάται για να υποστηριχθεί ο εθελοντισμός, οι εθελοντές προσφέρουν εργασία αξίας 30 ΕΥΡΩ - η οικονομική αξία του επίσημου εθελοντισμού στο ΗΒ έχει υπολογισθεί σε περισσότερα απο 65 δις ΕΥΡΩ ετησίως, ή 7,9% του ΑΕΠ.
Οι Βέλγοι αφιερώνουν 5 ώρες την εβδομάδα σε εθελοντικές δραστηριότητες χωρίς αμοιβή, το οποίο είναι ισοδύναμο με περίπου 200.000 θέσεις εργασίας πλήρους απασχόλησης. Το 2002 ο χρόνος που αφιερώθηκε σε εθελοντικές εργασίες, σε διάφορους συνδέσμους/οργανώσεις στην Γαλλία, ήταν ισοδύναμος με περισσότερα από 716.000 θέσεις εργασίας πλήρους απασχόλησης.23 εκατομμύρια πολίτες (36%) συμμετέχουν σε διάφορα είδη εθελοντικών εργασιών στη Γερμανία ενώ το 33% του ενήλικου πληθυσμού στην Ιρλανδία (δηλ. περίπου 1.287.000 άτομα) ασχολείται με τον εθελοντισμό.
Το 2004 στην Πολωνία, περίπου 5,4 εκατομμύρια πολίτες ασχολήθηκαν με τον εθελοντισμό, το οποίο αντιπροσωπεύει το 18,3% του συνολικού πληθυσμού. Η κατ' εκτίμηση οικονομική αξία του εθελοντισμού, που υπολογίστηκε από τον πολλαπλασιασμό του αριθμού των κατ’ αντιστοιχεία εργαζομένων σε θέσεις πλήρους απασχόλησης (εθελοντές) με τον μέσο όρο μισθού στον συγκεκριμένο τομέα, ανήλθε στα 124 εκατομμύρια ΕΥΡΩ.
Πηγή:laventer.blogspot.com

Σημασία εθελοντισμού και προτάσεις για τη διάδοση του

ΟΡΙΣΜΟΣ και ΣΗΜΑΣΙΑ:

Εθελοντισμός είναι η οργανωμένη, εκούσια και ανιδιοτελής προσφορά υπηρεσιών στο κοινωνικό σύνολο. Είναι η ενεργητική συμμετοχή και η ανάληψη δράσης των πολιτών, για την αντιμετώπιση προβλημάτων, για την επίτευξη κοινωφελών στόχων και τελικά για την ποιότητα ζωής και την ευτυχία των ανθρώπων. Η έννοια του εθελοντισμού  βασίζεται στην ιδέα της ανθρώπινης  αλληλοβοήθειας που ο καθένας μας προσφέρει τον εαυτό του, αλλά και όλες του τις δυνάμεις  στην υπηρεσία του  πάσχοντα συνανθρώπου του χωρίς  να ζητάει αμοιβή. Οι ρίζες του εθελοντισμού είναι βαθιές μέσα στην ιστορία και τη διαχρονική εξέλιξη της κοινωνίας.

       Ό,τι κάνει με τη θέλησή του ο άνθρωπος έχει πολύ μεγαλύτερη αξία από αυτό που του επιβάλλεται και είναι υποχρεωμένος να το κάνει. Η συναίσθηση ευθυνών που έχει, η ενσυνείδητη ανάληψη πρωτοβουλιών και δράσης και πολύ περισσότερο η γενναιόδωρη προσφορά στο συνάνθρωπο δείχνουν άνθρωπο ελεύθερο, δίκαιο, υπεύθυνο και ενάρετο. Στον εθελοντισμό ενυπάρχουν όλα αυτά. Ως ελεύθερη απόφαση είναι προσωπική υπόθεση, είναι τρόπος ζωής και ατομική πειθαρχία. Είναι ο έρωτας για τη βοήθεια και τη στήριξη της ανάγκης των άλλων. Ο Εθελοντισμός είναι ο δείκτης τού πολιτισμού μιας κοινωνίας. Γι’ αυτό, όπου κι όπως κι αν εκδηλώνεται, αποτελεί δείγμα υψηλού επιπέδου, ανθρωπιάς, κοινωνικότητας και πολιτικής ωριμότητας ανθρώπων και κοινωνιών.

Παραδείγματα εθελοντισμού:

Εθελοντική δράση μπορεί ν’ αναπτυχθεί παντού. Όπου υπάρχουν άνθρωποι που χρειάζονται βοήθεια και συμπαράσταση, όπου υπάρχουν προβλήματα και ανάγκες, εκεί η προσφορά των εθελοντών είναι πολύτιμη.Ανθρωπιστικές οργανώσεις εθελοντών προσφέρουν τις υπηρεσίες τους για την καταπολέμηση της φτώχειας, της αρρώστιας, του αναλφαβητισμού και αγωνίζονται με αυταπάρνηση για να καταργηθούν οι διακρίσεις, η εκμετάλλευση και οι διώξεις, για να είναι σεβαστά τα ανθρώπινα δικαιώματα σε όλη την οικουμένη.Φιλανθρωπικές οργανώσεις και σύλλογοι ενισχύουν υλικά και ηθικά ανθρώπους που δεινοπαθούν (φτωχούς, ανέργους, αστέγους) και περιθάλπουν αρρώστους, ηλικιωμένους, ανάπηρους, ορφανά. Δραστήρια μέλη οικολογικών οργανώσεων αγωνίζονται για την προστασία του φυσικού περιβάλλοντος. Σύλλογοι για τη διαφύλαξη της πολιτιστικής κληρονομιάς και για τη διάδοση της γνώσης, της τέχνης του πολιτισμού αναπτύσσουν αξιόλογη δράση και αντιστέκονται στην ομογενοποίηση και στην πολιτιστική ισοπέδωση. Η οργάνωση και η διεξαγωγή μεγάλων αθλητικών εκδηλώσεων, όπως είναι οι Ολυμπιακοί αγώνες, θα ήταν εξαιρετικά δύσκολη χωρίς τη συνδρομή εθελοντών.Ζωτικής σημασίας είναι και η προσφορά των εθελοντών αιμοδοτών και των δωρητών οργάνων. Τα παραδείγματα εθελοντικής προσφοράς δεν εξαντλούνται, ασφαλώς, με όσα αναφέρθηκαν. Ο εθελοντισμός είναι στάση ζωής.  Γι’ αυτό, όσο περισσότεροι άνθρωποι θα συνειδητοποιούν ότι ο άνθρωπος είναι υπέρτατη αξία, τόσο θα πυκνώνουν οι τάξεις των μελών του και θα επεκτείνεται το πεδίο της εθελοντικής δράσης του.

Μέσω του εθελοντισμού επιτυγχάνονται τα εξής:

1.   Φέρνει τους ανθρώπους πιο κοντά και βοηθάει να διευθετηθούν  τα κοινωνικά προβλήματα στη βάση.

2.   Ενισχύει την απόκτηση κοινωνικών, επικοινωνιακών και επαγγελματικών δεξιοτήτων και αναπτύσσει νέες ικανότητες.

3.   Ενδυναμώνει και δίνει νέο περιεχόμενο στη ζωή των ενηλίκων.

4.   Αυξάνει τη δυνατότητα ενεργού συμμετοχής των νέων στη ζωή και την εργασία.

5.   Αποτελεί εν δυνάμει χώρο ανάπτυξης νέων κοινωνικών υπηρεσιών αυξάνοντας την απασχόληση.

6.   Οδηγεί στη εσωτερική ολοκλήρωση του πολίτη-εθελοντή και στη συνολική μετεξέλιξη της κοινωνίας από άκρως ατομικιστικής σε κοινωνία αλληλεγγύης.

    Οι εθελοντικές οργανώσεις ουσιαστικά δραστηριοποιούνται στην παραγωγή των «δημοσίων αγαθών». Αγαθά που το Κράτος αδυνατεί να προσφέρει σε επαρκή ποσότητα και ποιότητα, αλλά και ο ιδιωτικός τομέας δεν επιθυμεί να τα προσφέρει, εφόσον τα περιθώρια κέρδους δεν είναι ικανοποιητικά. Για τον λόγο αυτό οι προνοιακές και κοινωνικές υπηρεσίες, ο πολιτισμός, το περιβάλλον κ.λ.π. αποτελούν τα προνομιακά εκείνα πεδία στα οποία οι εθελοντικές οργανώσεις καλούνται να δραστηριοποιηθούν.

            Στη χώρα μας, ο εθελοντισμός σαν θεσμός δεν είχε, μέχρι πρόσφατα ανάλογη ανάπτυξη με αυτή των άλλων χωρών της Δύσης. O εθελοντισμός έχει μια σημαντική συμβολή στην οικονομική ανάπτυξη. Σύμφωνα με τον OHE, το 8% του AEΠ των κρατών (και σε ορισμένα κράτη μέχρι 15%), είναι αποτέλεσμα της εθελοντικής δράσης

      Η αξία του εθελοντισμού έγκειται στο ότι με αυτόν διαμορφώνεται μια κοινωνία, πεμπτουσία της οποίας είναι η ενεργός συμμετοχή του πολίτη στα κοινά.

      Η ευοίωνη προοπτική που υπάρχει για τον εθελοντισμό οφείλεται στην αξία του. Ο εθελοντισμός είναι ενέργεια με βαθύτατα ηθικό περιεχόμενο. Τόσο τα κίνητρα όσο και η προσφορά του εθελοντή συνδέονται με την αγάπη του για τον πλησίον, τον αλτρουισμό, την αλληλεγγύη και την ανθρωπιά, με τις έννοιες δηλαδή που αποτελούν τον πυρήνα της ηθικής. Με την εθελοντική προσφορά ανακουφίζονται άνθρωποι που πάσχουν, περιορίζονται διακρίσεις και αδικίες, συναντιούνται οι άνθρωποι και στρατεύονται αφιλοκερδώς στον αγώνα για την πρόοδο, την ευημερία και την ευτυχία των ανθρώπων.

          Ο εθελοντισμός αντιστρατεύεται το πνεύμα του ατομισμού, της ναρκισσιστικής εσωστρέφειας και της ιδιοτέλειας που επικρατεί στην εποχή μας. Ο άνθρωπος που προσφέρει εθελοντικά τις υπηρεσίες του στο κοινωνικό σύνολο δε βλέπει πια τη ζωή του με τη ματιά του εγωκεντρικού ατόμου που βάζει πάνω από όλα το προσωπικό του συμφέρον και κύρος, αλλά με την ευρύτητα της σκέψης του ανθρώπου που συναισθάνεται πως είναι μέλος μιας κοινότητας ανθρώπων και πως η προσωπική του ζωή είναι άρρηκτα δεμένη με αυτήν. Έτσι, δε διευκολύνεται μόνο η ενσωμάτωση του ατόμου στο κοινωνικό σύνολο στο οποίο ανήκει, αλλά αναπτύσσεται και η συντροφικότητα και συσφίγγονται οι σχέσεις και οι δεσμοί ανάμεσα στους ανθρώπους, που συνειδητοποιούν την αλληλεξάρτηση τους. Ευνοείται η ενότητα και η ομοψυχία των πολιτών.

          Παράλληλα, με την εθελοντική δράση συντονίζονται οι δυνάμεις του κοινωνικού συνόλου, ελέγχεται το κράτος, αναπληρώνονται ελλείψεις και αδυναμίες του και αντιμετωπίζονται αποτελεσματικά από τους ίδιους τους πολίτες σοβαρά προβλήματα που έχουν σχέση με την κοινωνική πρόνοια και την ποιότητα της ζωής τους. Ενισχύεται, επομένως, ουσιαστικά η δημοκρατία και ο εθελοντής ολοκληρώνεται ως πολίτης και ως άνθρωπος, γιατί συνειδητοποιεί την ανάγκη για υπευθυνότητα, συνεργασία και αλληλεγγύη.

          Ο εθελοντισμός ασκεί ιδιαίτερα σημαντική επίδραση και στον ψυχισμό του ανθρώπου, τόσο του εθελοντή όσο και αυτού που δέχεται τις ευεργεσίες του. Ο εθελοντής νιώθει τη μεγάλη ηθική ικανοποίηση που προσφέρει η αγαθοεργία και η κοινωνική αναγνώριση για τις υπηρεσίες του στο κοινωνικό σύνολο. Είναι η ικανοποίηση που προέρχεται από τη συναίσθηση του χρέους προς το συνάνθρωπο και από την εκπλήρωση του χρέους αυτού. Αυτά ακριβώς τα κίνητρα που ανέδειξαν μεγάλους ανθρωπιστές και αγίους. Παράλληλα, η ανταπόκριση όλο και περισσότερων ανθρώπων και η συμμετοχή τους στο εθελοντικό κίνημα δεν ενισχύει μόνο την αποτελεσματικότητα, αλλά και τη δύναμη του εθελοντή, που βλέπει κι άλλους να έχουν τις ίδιες ευαισθησίες και το όραμα για έναν καλύτερο κόσμο. Εξάλλου, ο άνθρωπος που ευεργετείται νιώθει πιο ασφαλής, καθώς διαπιστώνει πως δεν είναι μόνος, πως υπάρχουν άνθρωποι που συμμερίζονται το πάθος του, που πρόθυμα του προσφέρουν και την ηθική στήριξη και την υλική βοήθεια που χρειάζεται.

          Τέλος, ο εθελοντισμός δίνει ουσιαστικό νόημα, σκοπό και πληρότητα στη ζωή των ανθρώπων. Την πληρότητα που έχουν ανάγκη όσοι δεν ξέρουν πού να διοχετεύσουν τις δημιουργικές τους δυνάμεις, πώς να αξιοποιήσουν τον ελεύθερο χρόνο τους, πώς να αποφύγουν την πλήξη και την ανία στην οποία τους οδηγεί η αποξένωση απ’ τους συνανθρώπους, η απομάκρυνση από τα πνευματικά ενδιαφέροντα, η κοινωνική αναλγησία και η ηθική αλλοτρίωση. Η φιλανθρωπία, ως αγάπη και ανιδιοτελής βοήθεια προς το συνάνθρωπο, δεν πρέπει να είναι μόνον υπόθεση μελών της υψηλής κοινωνίας που ανήκουν σε κάποιον φιλανθρωπικό σύλλογο ή λέσχη, αλλά πρέπει να γίνει υπόθεση όλων των ανθρώπων. Και αυτό θα γίνει μόνο αν διαδοθεί το πνεύμα του εθελοντισμού, αν όλο και περισσότεροι άνθρωποι προσχωρούν στις γραμμές του εθελοντισμού.

Πώς μπορεί να διαδοθεί το πνεύμα του εθελοντισμού

Η εθελοντική προσφορά είναι αποτέλεσμα ωριμότητας του ανθρώπου, δηλαδή ηθικής ευαισθησίας, πνευματικής καλλιέργειας και κοινωνικής συνειδητοποίησης. Είναι, με λίγα λόγια, θέμα παιδείας και αγωγής. Γι’ αυτό εκείνοι που μπορούν να συμβάλουν ουσιαστικά ώστε ν’ αναπτυχθεί το πνεύμα του εθελοντισμού είναι οι παράγοντες που προσφέρουν, άμεσα ή έμμεσα, παιδεία και αγωγή.

          Πρώτα απ’ όλους είναι η οικογένεια. Η οικογένεια είναι ο χώρος όπου ο άνθρωπος σε καθοριστική για τη διαμόρφωσή του ηλικία, την παιδική, αποκτά βιώματα και πρότυπα που διαμορφώνουν καθοριστικά την προσωπικότητά του. Εάν, λοιπόν, η οικογένεια με την ανατροφή που προσφέρει, γαλουχήσει τα μέλη της με πνεύμα ανιδιοτελούς προσφοράς και συντροφικότητας, θα τα βοηθήσει σημαντικά να εκτιμήσουν το εθελοντικό πνεύμα και να το ασπαστούν. Η συμβολή της, όμως, θα είναι ακόμα πιο σημαντική, εάν οι ίδιοι οι γονείς είναι μέλη εθελοντικών οργανώσεων, αν δίνουν το παράδειγμα στα παιδιά τους και τα προτρέπουν να το μιμηθούν με τη συμμετοχή τους σε κοινωφελείς δραστηριότητες που να αρμόζουν στην ηλικία τους και να ανταποκρίνονται στα ενδιαφέροντά τους.

          Το έργο της οικογένειας μπορεί να το συνεχίσει και να το συμπληρώσει το σχολείο. Η προσφορά του σχολείου στην ανάπτυξη του εθελοντισμού μπορεί να είναι και θεωρητική και πρακτική. Θεωρητική, αν με το περιεχόμενο της μάθησης που προσφέρει διαμορφώνει προσωπικότητες που εμφορούνται από ηθικές αξίες και ανθρωπιστικά ιδεώδη, πρακτική, αν αναλαμβάνει πρωτοβουλίες οργανωμένης εθελοντικής δράσης ή συμμετέχει σε τέτοιες δραστηριότητες και εθίζει τους μαθητές σ’ αυτές. Για παράδειγμα, η συμμετοχή της σχολικής κοινότητας σε δενδροφυτεύσεις, στην ανάδειξη και προστασία μνημείων, σε πολιτιστικές εκδηλώσεις, σε φιλανθρωπικές δραστηριότητες είναι πολύ σημαντικές για την καλλιέργεια του εθελοντικού και ανθρωπιστικού πνεύματος.

          Με πνεύμα εθελοντισμού μπορούν, βέβαια, να μπολιάσουν το κοινωνικό σώμα και τα μέσα μαζικής ενημέρωσης. Αυτό μπορεί να γίνει με δυο τρόπους:παρουσιάζοντας τα αποτελέσματα της εθελοντικής προσφοράς και δράσης και προβάλλοντας ως πρότυπα δημοφιλείς κυρίως προσωπικότητες που συμμετέχουν στον εθελοντισμό. Και τη μια και στην άλλη περίπτωση ο εθελοντισμός εγγράφεται στη συνείδηση του κοινού ως κοινωνική αξία και θεσμός που πρέπει να συνεχίσει και να αναπτύξει τη δράση του.

          Στη διάδοση του εθελοντισμού μπορούν να συμβάλλουν και οι πολιτικοί, πνευματικοί και θρησκευτικοί ηγέτες που ασκούν επιρροή στους πολίτες. Δίνοντας με το έργο τους απτά δείγματα ανιδιοτελούς κοινωνικής προσφοράς μπορούν να αποτελέσουν παράδειγμα για τον κόσμο και να γίνουν κήρυκες του εθελοντικού πνεύματος.

          Η πορεία, ωστόσο, και το μέλλον του εθελοντισμού εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό και από τις ίδιες τις οργανώσεις των εθελοντών και τη δράση τους. Όσο περισσότεροι άνθρωποι θα απολαμβάνουν τις υπηρεσίες τους, όσο πιο ανιδιοτελής, ανυστερόβουλη και αποτελεσματική θα είναι η δράση τους, τόσο πιο μεγάλη θα είναι η καταξίωσή τους, ο σεβασμός και η ευγνωμοσύνη που θα τρέφει γι’ αυτούς η κοινωνία.

          Καταλήγοντας, πρέπει να υπογραμμιστεί ότι ο εθελοντισμός δεν υποκαθιστά το κράτος ούτε το απαλλάσσει από τις ευθύνες του σε θέματα κοινωνικής πρόνοιας. Είναι μια στάση ζωής που βοηθάει τον άνθρωπο ν’ αναπτύξει την κοινωνικότητά του, να διαμορφώσει ήθος και να διοχετεύσει τις δημιουργικές του δυνάμεις στην ικανοποίηση κοινών αναγκών.

Υποστηρίζουμε & ενισχύουμε τον εθελοντισμό ως στάση ζωής  [ΠΗΓΗ: Πειστικός Λόγος, τεύχος Β΄ σελ. 336]

πηγη: http://ta4mx.blogspot.com

ΑΝΤΩΝΗΣ ΣΑΜΑΡΑΚΗΣ – ΖΗΤΕΙΤΑΙ ΕΛΠΙΣ

                                            

      

                                            ΑΝΤΩΝΗΣ  ΣΑΜΑΡΑΚΗΣ  

Βιογραφικά στοιχεία

  Ο Αντώνης Σαμαράκης γεννήθηκε το 1919 στην Αθήνα, όπου σπούδασε νομικά (1937-1941). Από το 1935 ως το 1963 εργάστηκε στο Υπουργείο Εργασίας, θέση από την οποία παραιτήθηκε με την επιβολή της δικτατορίας του Μεταξά και στην οποία επέστρεψε το 1945. Στην Κατοχή συμμετείχε στην Αντίσταση. Το 1944 συνελήφθη από τους ναζί και καταδικάστηκε σε θάνατο. Ύστερα από περιπέτειες κατάφερε να ξεφύγει. Συμμετείχε ως εκπρόσωπος της χώρας μας σε διεθνείς συναντήσεις για θέματα εργασιακά και μεταναστευτικά. Την περίοδο 1968-1969 ηγήθηκε αποστολής εμπειρογνωμοσύνης στις χώρες της Αφρικής μετά από ανάθεση της Διεθνούς Ομάδας Εργασίας. Ως εκπρόσωπος της Ουνέσκο ταξίδεψε στην Αιθιοπία και δραστηριοποιήθηκε με άρθρα του για τη διεθνή κινητοποίηση υπέρ της επίλυσης των προβλημάτων των κατοίκων της χώρας. Στη λογοτεχνία πρωτοεμφανίστηκε στις αρχές της δεκαετίας του 1930 ως ποιητής από τις στήλες περιοδικών. Το 1954 εκδόθηκε η πρώτη του συλλογή διηγημάτων με τίτλο Ζητείται ελπίς.
  Ακολούθησαν πέντε ακόμη βιβλία του, τα οποία γνώρισαν πολλές επανεκδόσεις και μεταφράσεις σε ξένες γλώσσες.Τιμήθηκε με το κρατικό βραβείο διηγήματος (1962 για το Αρνούμαι), το Βραβείο των Δώδεκα – Έπαθλο Κώστα Ουράνη (1966 για το Λάθος), το Μέγα Βραβείο Αστυνομικής Λογοτεχνίας στη Γαλλία (1970 για το Λάθος). Τιμήθηκε επίσης για τη συνολική προσφορά του από τη διοργάνωση Europalia (1982) και με το Σταυρό του ιππότη των Γραμμάτων και των Τεχνών (1995). Μετά τη μεταπολίτευση δημοσίευσε κείμενα κοινωνικού και πολιτικού περιεχομένου στον ημερήσιο και περιοδικό Τύπο. Διηγήματά του έγιναν σενάρια για κινηματογραφικές ταινίες. Ταινία έγινε επίσης «Το λάθος» από τον Peter Fleischmann.

   Η πεζογραφία του Αντώνη Σαμαράκη τοποθετείται στο χώρο της κοινωνικής καταγγελίας. Μέσα από τα έργα του προβάλλει έντονη η αγωνία για την πορεία του σύγχρονου κόσμου, η κοινωνική συνείδηση και η ανθρωπιστική κοσμοθεωρία του συγγραφέα. Η γλώσσα του είναι απλή, χωρίς επιτηδευμένο ύφος, ξεχωρίζει κυρίως για την πυκνότητα των νοημάτων. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν η ευρηματικότητα στην εξέλιξη και το τέλος της δράσης και η συχνή χρήση οπτικής χρήσης του λόγου (κείμενα δακτυλογραφημένα, σκίτσα, κ.α.).

   Για 20 χρόνια προσέφερε ανεκτίμητη βοήθεια στην UNICEF. Το 1984 ήταν επικεφαλής ελληνικής εκστρατείας ενάντια στο λιμό στην Αιθιοπία που ταξίδεψε δις κι έγραψε τα κείμενα της ταινίας του Παντελή Βούλγαρη «Αιθιοπία: Οδοιπορικό Θανάτου & Οδοιπορικό Ζωής» που «γύρισε» για τη UNICEF η ΕΡΤ. Με την ακούραστη προσφορά του , βοήθησε ν’ αναγνωρισθεί η UNICEF στη συνείδηση του κόσμου ως αποτελεσματικός κι αξιόπιστος οργανισμός που αγωνίζεται σκληρά για τα παιδιά. Για τη δράση του αυτή , το 1989 η UNICEF Ν. Υόρκης τον ονόμασε 1ον Έλληνα Πρέσβυ Καλής Θέλησης για τα Παιδιά του Κόσμου.

  Υπήρξε επίσης από τους εμπνευστές, θερμότατος υποστηρικτής και πρόεδρος της επιτροπής του θεσμού «Βουλή των Εφήβων». Είχε πάντα το νου του στους νέους. Με τη λέξη «κατάληψη» ξεκίνησε την ομιλία του το 1999 στη Βουλή των Εφήβων, προτρέποντας τους σε «κατάληψη στη Βουλή των μεγάλων». Αγαπούσε τη Κύπρο και τη τίμησε πολλές φορές με τη παρουσία του. Το δράμα του νησιού αυτού δε μπορούσε ν’ αφήσει αυτό τον ευαίσθητο άνθρωπο ασυγκίνητο. Ο Αντώνης Σαμαράκης, αιώνιος έφηβος, έφυγε στις 8 Αυγούστου 2003, στα 84 του χρόνια. Τους τελευταίους μήνες βρισκότανε στη Πύλο. Σύμφωνα με επιθυμία του το σώμα του δωρήθηκε στο Πανεπιστήμιο Αθηνών για έρευνες φοιτητών της Ιατρικής Σχολής.

                            Α. Σαμαράκης, πεζογράφος της κοινωνικής συνείδησης

  Ο Σαμαράκης έταξε ευθύς εξ αρχής ορισμένους στόχους, και στα είκοσι χρόνια της πεζογραφικής σταδιοδρομίας του δεν απίστησε ποτέ σ’ αυτούς· ίσα-ίσα τους εμπλούτισε, με αποτέλεσμα να εμφανίζεται σήμερα σαν σταυροφόρος που έχει πάρει όρκο να χτυπάει μέχρι τελευταίας πνοής του τους μισητούς εχθρούς του ανθρώπου και της ανθρωπιάς. Και είναι οι εχθροί αυτοί ο κάθε πόλεμος, ο πυρηνικός πόλεμος, ο ολοκληρωτισμός, η εκμηδένιση του αδύναμου μοναχικού ατόμου μέσα στους τερατικούς μηχανισμούς της εποχής μας.

   Οι ήρωες των διηγημάτων και των μυθιστορημάτων του προβαίνουν σε κάποια χειρονομία: ξεριζώνουν ένα δέντρο, καταστρέφουν μια εφεύρεσή τους, φυγαδεύουν εκείνον που συλλάβανε, σκοτώνουν ένα παιδάκι που παίζει τον πόλεμο κ.ο.κ. Δεν είναι, λοιπόν, άστοχο αν ονομάσουμε τον Σαμαράκη πεζογράφο της κοινωνικής συνείδησης. Και για να εκδηλώσει την εξανάστασή του ή για να κρούσει τον κώδωνα του κινδύνου συχνά χρησιμοποιεί την ειρωνεία και το χιούμορ. Όπλο από τα πιο αποτελεσματικά.

( Αλέξανδρος Κοτζιάς, Μεταπολεμικοί πεζογράφοι. Κριτικά κείμενα, Κέδρος, Αθήνα 1988).

                                          

                                     

                                               
                                                               

                                 

                                        

                                            ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΟΥ ΔΙΗΓΗΜΑΤΟΣ

Κεντρικό θέμα: Η διάψευση των ελπίδων με το τέλος του Β’ παγκοσμίου πολέμου μέσα από την ειδησεογραφία μιας εφημερίδας.

•Αβεβαιότητα, φόβος για την έκρηξη νέου πολέμου, τοπικές εστίες συγκρούσεων, εύθραυστη ειρήνη, πυρηνικές δοκιμές, κίνδυνος από την ραδιενέργεια.

• κοινωνική δυστυχία που οδηγεί σε αυτοκτονίες, φτώχεια, ιδεολογική σύγχυση, ανασφάλεια, απελπισία, απόγνωση, συλλογική αδιαφορία, φόβος για το μέλλον.

• Ο αφηγητής αφηγείται την ιστορία παραθέτοντας εναλλάξ στοιχεία της εξωτερικής πραγματικότητας (το καφενείο, η εφημερίδα, οι ειδήσεις, οι ενέργειες του ήρωα, οι κινήσεις του ήρωα, το σούρουπο, το είδωλο του στο καθρέφτη, τα τρόλεϊ, το πλήθος, τα τσιγάρα και ο πωλητής, το ξαναδιάβασμα της εφημερίδας) και στοιχεία του εσωτερικού κόσμου (σκέψεις για ενδεχόμενο νέου πολέμου, προβληματισμός για την έναρξη συνεχόμενων τοπικών πολέμων, διάψευση ελπίδας για παγκόσμια ειρήνη, ιδεολογική σύγχυση, κοινωνικά και οικονομικά προβλήματα, έλλειψη πίστης σε ιδεολογίες, αναδρομή στις ελπίδες του παρελθόντος και συνειδητοποίηση της απουσίας ελπίδας, μνεία των συγγραφικών του πονημάτων ) ή συναισθήματα του ήρωα (Απογοήτευση και απελπισία για την διάψευση των ελπίδων του, ανασφάλεια για την κατάσταση της κοινωνίας και το μέλλον του κόσμου, πανικό και υπαρξιακή αγωνία στη σκέψη της απώλειας της ελπίδας, φόβο για το μέλλον, μικρή και παράλογη ελπίδα μετά την σκέψη να εκφράσει την υπαρξιακή του αγωνία μέσω μιας αγγελίας. )

•  Το διήγημα μπορεί να χαρακτηριστεί ως «στατικό», γιατί λείπει η δράση και η κίνηση, καθώς ο ήρωας είναι καθηλωμένος στο χώρο του καφενείου και λειτουργεί αποκλειστικά ως αναγνώστης εφημερίδας. Ωστόσο η αφηγηματική αδράνεια αντικαθίσταται και αναπληρώνεται από μια άλλη δράση που ο ήρωας του διηγήματος τη ζει ως εσωτερική ένταση.

Ενότητες

   Ενότητα 1η: « Όταν μπήκε στο καφενείο...Το πανόραμα της ζωής!» Η ανάγνωση της εφημερίδας.

  Η λιτή γλώσσα του συγγραφέα αποδίδει τον κοινωνικό προβληματισμό και το ψυχολογικό αδιέξοδο του κεντρικού ήρωα. Ο ίδιος παρατηρεί τις εξελίξεις στη λεωφόρο , η οποία συμβολίζει τη ζωή, περιορισμένος σε ένα καφενείο, πίσω από μία τζαμαρία που οριοθετεί ακριβώς αυτή τη φυλακή του. Οι ειδήσεις της εφημερίδας εντείνουν την αγωνία του και αποδίδουν το ζοφερό κλίμα της εποχής. Αυτό το κλίμα ανασφάλειας και αβεβαιότητας διαμορφώθηκε διότι το τέλος του Β’ Παγκοσμίου πολέμου δεν είχε ως αποτέλεσμα την πολυπόθητη και αναμενόμενη ειρήνη. Αντίθετα, δημιούργησε την προσδοκία και το φόβο ενός επερχόμενου πολέμου. Οι εφημερίδες εκείνης της εποχής περιείχαν σχεδόν την ίδια θεματολογία με τις σύγχρονές μας εφημερίδες και αναφέρονταν σε εγκλήματα, ειδήσεις που αφορούσαν την οικονομία αλλά και κοσμικά νέα και μικρές αγγελίες. Από τις ειδήσεις της εφημερίδας του ήρωα, ξεχωρίζουμε το έλλειμα του προϋπολογισμού και τις τρεις αυτοκτονίες γιατί πρόκειται για ενδείξεις του αδιέξοδου, ανέλπιδου μέλλοντος μετά τον πόλεμο.

 Ο ήρωας κυριεύεται από πανικό και απελπισία, καθώς περνάει η ώρα και συνειδητοποιεί τη ζοφερή κατάσταση που βιώνει η γενιά του. Αυτή η ψυχική κατάσταση αποτυπώνεται στις κινήσεις του καθώς περνάει το χέρι του μέσα από τα μαλλιά του και ιδρώνει εκδηλώνοντας έτσι την αγωνία και την απελπισία του.

Ενότητα 2η: « Δεν είχε αλλάξει διόλου προς το καλύτερο... Δεν μπορεί παρά να’χουν» Η ελπίδα.

  Σημαντικό χαρακτηριστικό της 2ης ενότητας του κειμένου αποτελεί η επανάληψη του ρήματος «ελπίζω» και των παραγώγων του. Επιπλέον, οι λέξεις σύγχυση, ταραχή, πόλεμος και ειρήνη είναι συναισθηματικά φορτισμένες και προκαλούν ιδιαίτερο αισθητικό αποτέλεσμα, ενσωματωμένες σε ένα διήγημα που σχετίζεται με τον πόλεμο.

  Ανάμεσα στις ελπίδες του, που διαψεύστηκαν, ο συγγραφέας αναφέρει και αυτές που αφορούσαν την κομμουνιστική ιδεολογία του. Ο κομμουνισμός υποστηρίζει την κοινοκτημοσύνη των μέσων παραγωγής και τη θεμελίωση αταξικής κοινωνίας. Πρόκειται για μία ιδεολογία με πολλούς υποστηρικτές στην χρονική περίοδο που εντάσσεται το παρόν διήγημα.

  Ιδιαίτερα σημαντικό ρόλο διαδραματίζει η αναφορά σε μία παιδική ανάμνηση του ήρωα, η οποία παραλληλίζεται με την απουσία ελπίδας που κυριαρχεί στην καθημερινή ζωή των ανθρώπων της συγκεκριμένης χρονικής συγκυρίας  ( μετά τον Β’ Παγκόσμιο πόλεμο). Συγκεκριμένα αναφέρεται στην ανίατη αρρώστια της θείας του όταν ο ίδιος ήταν παιδί. Του είχε μείνει χαραγμένη στο μυαλό η φράση του γιατρού « δεν υπάρχει ελπίδα» και του θύμισε αρκετά την τωρινή του κατάσταση. Ήταν ένα εύστοχο παράδειγμα για να μας εξηγήσει, πιο παραστατικά ίσως, ότι η απουσία ελπίδας στη ζωή του ανθρώπου, ισοδυναμεί με θάνατο.

Ενότητα 3η: « Ξανάριξε μια ματιά στην εφημερίδα...στο αυριανό φύλλο» Αντίδραση στην πραγματικότητα

 Ο ήρωας αντιλαμβάνεται ότι η παθητική στάση της γενιάς του οδηγεί σε αδιέξοδο. Συνεπώς αποφασίζει να δράσει και να φανερώσει σε όλους – μέσω μίας αγγελίας- αυτό που λείπει από τον καθένα μετά το τέλος του Β’ Παγκόσμιου πολέμου: η ελπίδα. Θα την ψάξει μέσα από το σπαρακτικό «ζητείται» της αγγελίας του . Η ελπίδα είναι απαραίτητη για τη συνέχιση της ζωής, για την εξέλιξη πέρα από τη στασιμότητα που έχει προκαλέσει η έλλειψή της. Η ελπίδα γεννά την προσδοκία, τους στόχους, τα όνειρα και αποτελεί βάση της ύπαρξής μας. Η ελπίδα είναι ο μοναδικός τρόπος διαφυγής από το αδιέξοδο που γέννησε ο πόλεμος. Όπως διαπιστώνουμε από την στάση του ήρωα, η ελπίδα αναδύεται μέσα από τη δράση και όχι την αδράνεια. Η αναζήτηση της ελπίδας πρέπει να είναι διαρκής...

                           Χαρακτηρισμός του κεντρικού ήρωα

  Ο ήρωας συνηθίζει να διαβάζει καθημερινά εφημερίδα, να παρατηρεί τη ζωή γύρω του και  επιλέγει τη συγγραφή διηγημάτων ως τρόπο έκφρασης των προβληματισμών του. Είναι πνεύμα ανήσυχο, κριτικό, με ενδιαφέρον για τα προβλήματα της εποχής του. Έχει αγωνιστεί υπερασπιζόμενος τα ιδανικά του τα οποία τώρα διαπιστώνει ότι καταρρέουν. Το πάθος που γεννούσε η πίστη του σ’αυτά , έδωσε τη θέση του στην απελπισία ως απόρροια της απογοήτευσης και της διάψευσης των ελπίδων του. Νιώθει βαθιά λύπη καθώς παρακολουθεί την πραγματικότητα να διαλύει τα όνειρα και τις προσδοκίες του. Πρόκειται για έναν ιδεαλιστή, γεμάτο αγάπη για τον συνάνθρωπό του με τον οποίο όμως βιώνει μία έλλειψη επικοινωνίας και αλληλοκατανόησης, οι οποίες θα ήταν λογικό να υφίστανται εφόσον η διάψευση των ελπίδων αποτελεί μία γενικευμένη κατάσταση. Η διάψευση φαίνεται από τα αποσπάσματα της εφημερίδας που παρατίθενται (κατά σειρά: τεταμένη παγκόσμια πολιτική σκηνή με τοπικούς πολέμους, απειλή από τη ραδιενέργεια, κίνδυνος νέου πολέμου, προβληματική οικονομία και εξαθλίωση των χαμηλών κοινωνικών στρωμάτων , απελπισία στα όρια της αυτοκτονίας, μιμητισμός και αλλοτρίωση της άρχουσας τάξης). Η ειδησεογραφία λειτουργεί σα μανιβέλα στο μυαλό του ήρωα ως αφορμή και όχι αιτία («Δεν έφταιγε η εφημερίδα....») για να προοικονομήσει τα αρνητικά συναισθήματα που βιώνουν οι άνθρωποι της εποχής: Φόβο για νέο πόλεμο («η σκιά του 3ου... στην Ινδοκίνα σήμερα αύριο..., Ο πόλεμος, η βόμβα υδρογόνου..., ... πως ο εφιάλτης του πολέμου δεν θα στοίχειωνε πια τη γή μας..., ... Την ειρήνη, τη βαθειά τούτη λαχτάρα που κρέμεται από μια κλωστή., Η σκια του καινούριου πολέμου»),αρνητικά συναισθήματα, σύγχυση και κοινωνική αθλιότητα («είχε ιδρώσει, αυτοκτονίες για οικονομικούς λόγους, Σκεφτότανε τη φτώχεια, την αθλιότητα..., την ταραχή που είχε μέσα σου..., διάψευση από κάθε λογής ιδεολογίες, οι δυο αυτοκτονίες, Άγγιζε θέματα του καιρού μας: τον πόλεμο, την κοινωνική δυστυχία...»). Και, πάνω απ' όλα, την ματαίωση, την διάψευση και , τελικά, την απουσία ελπίδας που διατρέχει όλο το απόσπασμα και εμφανίζεται καθαρότερα σε αρκετά σημεία με την χρήση των λέξεων «ελπίζω» και «ελπίδα» .Ταυτόχρονα θεωρεί ότι η απουσία ελπίδας είναι υποτιμητική. Αυτούς τους προβληματισμούς τους ξεδιπλώνει στα γραπτά του τα οποία όμως δεν εκδίδει διότι προσπαθεί να αποφύγει την δογματική κριτική και την απόδοση πολιτικής «ταμπέλας» στον ίδιο (αριστερός, δεξιός κλπ.) Ξαφνικά αποφασίζει να εκφράσει την υπαρξιακή ανάγκη του δημοσιεύοντας την αγγελία «Ζητείται ελπίς». Η βιασύνη του υποδηλώνει την προσπάθεια να βρει διέξοδο στην μοναξιά του και να συνδεθεί με τους συνανθρώπους του,να μη μείνει αδρανής και απαθής μπροστά στη ζοφερή πραγματικότητα αλλά να δράσει, έστω και με την δημοσίευση της αγγελίας, προκειμένου να ανοίξει μία χαραμάδα στην ελπίδα, να ξαναπιστέψει στον άνθρωπο και τα ιδανικά που απαιτείται να ξαναθέσει.

                                   Ιδέες και συναισθήματα

 Τα συναισθήματα του ήρωα αντιστοιχούν στη δυσβάσταχτη  πραγματικότητα  της μεταπολεμικής ζωής. Προφανώς τα ίδια συναισθήματα κατακλύζουν και όλη τη γενιά του. Γι’ αυτό ο ήρωας δεν έχει όνομα καθώς θα μπορούσε να είναι οποιοσδήποτε, ίσως ο ίδιος ο συγγραφέας, ένας φίλος, ένας γνωστός αλλά και ένας παντελώς άγνωστος. Το νήμα που δένει αυτούς τους ανθρώπους είναι η απογοήτευση, η απελπισία. Γενικότερα κάθε γενιά που επιζεί μετά από έναν – ακόμη και νικηφόρο- πόλεμο, βιώνει την απόγνωση, τον πανικό και την αδυναμία να ανταπεξέλθει σε ένα αβέβαιο μέλλον. Η πολυπόθητη ειρήνη , η ασφάλεια και η ευημερία που θα έπονταν, δεν έγιναν ποτέ πραγματικότητα. Η σταθερότητα σε κάθε τομέα της ζωής αποδείχθηκε ευσεβής πόθος.

    Ωστόσο μέσα στην απελπισία του ο ήρωας αφήνει να διαφανούν κάποιες χαραμάδες ελπίδας  μέσα από αισιόδοξες σκέψεις («Βέβαια άλλοι θα 'χουν ελπίδα, σκέφτηκε. Δεν μπορεί παρά να 'χουν!»)  , από την ίδια την απέλπιδα ενέργεια του (την αγγελία) και από την όρεξη με την οποία όρμησε να την πραγματοποιήσει.

  Αφηγητής: είναι τριτοπρόσωπος, ετεροδιηγητικός , με εστίαση μηδενική, παντογνώστης καθώς γνωρίζει και την εξωτερική δράση αλλά και τις σκέψεις, τα συναισθήματα του ήρωα. Συγκεκριμένα, εκτός από τις εικόνες της εξωτερικής πραγματικότητας ( η περιγραφή του καφενείου, η εφημερίδα, το τρόλει, οι περαστικοί κλπ.) παρουσίαζει λεπτομερειακά και την ψυχοσύνθεση του ήρωα.

 Αφηγηματικός χρόνος: α) ιστορικός χρόνος , η δεκαετία του ’50 δηλαδή η μεταπολεμική περίοδος του ψυχρού πολέμου. β) Μυθικός χρόνος: Πολύ σύντομος, ουσιαστικά πρόκειται για ένα απόγευμα ως το σούρουπο. Ωστόσο υπάρχει και μία αναδρομική αφήγηση, μία αναφορά ενός περιστατικού από την παιδική του ηλικία, με το οποίο συσχετίζει την απελπισία του με τη μη αναστρέψιμη κατάσταση της υγείας της ετοιμοθάνατης θείας του. Μέσω αυτής της αναλογίας επιχειρεί να αποδώσει το μέγεθος του υπαρξιακού και ιδεολογικού αδιεξόδου του.

  Η διαχρονικότητα και η παγκοσμιότητα του κειμένου εξασφαλίζονται από την ανωνυμία του ήρωα και από την αοριστία του χώρου και του χρόνου. Στην θέση του ήρωα θα μπορούσε να βρίσκεται κάθε απελπισμένος άνθρωπος, απογοητευμένος από την πτώχευση των ιδανικών και των ιδεολογιών του. Η ανωνυμία δηλώνει ότι το κεντρικό πρόσωπο του διηγήματος είναι αντιπροσωπευτικό δείγμα των ανθρώπων της εποχής. Το ίδιο σημαίνει και η αοριστία χώρου (κάποιο καφενείο σε κάποια μεγάλη πόλη) και χρόνου (μετά τον Β' Παγκόσμιο).

  Γλώσσα/ Ύφος: Παρατηρούμε ότι ο συγγραφέας ενσωματώνει στη δική του γλωσσική έκφραση και στοιχεία της καθαρεύουσας.(« Αι απώλειαι εκατέρωθεν υπήρξαν βαρύταται», « Η σκιά του νέου πολέμου απλούται εις τον κόσμο μας» και ο τίτλος του διηγήματος «Ζητείται ελπίς».) Τα στοιχεία αυτά του κειμένου παρατίθενται αυτούσια, χωρίς να μεταγραφούν από το συγγραφέα στη δημοτική, που είναι το κατεξοχήν εκφραστικό του όργανο, διατηρώντας , με τον τρόπο αυτό, τη ζωντάνια και τη φόρτιση που έχουν. Ταυτόχρονα, η χρήση αυτή είναι σκόπιμη διότι επιχειρεί να αποτυπώσει ειρωνικά τη διγλωσσία που επικρατούσε στη δεκαετία του ’50. Η καθαρεύουσα ήταν η επίσημη γλώσσα του κράτους, κυρίως στο γραπτό λόγο. Είχε επιβληθεί από τα συντηρητικά καθεστώτα στην εκπαίδευση, τη διοίκηση, τη νομοθεσία και τον τύπο.

 Η σκόπιμη ενσωμάτωση τύπων της καθαρεύουσας -στην εφημερίδα, στις Μικρές αγγελίες, στους τίτλους των ειδήσεων κλπ- μαζί με νεολογισμούς («ευμορφιάς»), στοιχεία της δημοτικής ( φόρεμα αντί ένδυμα, κομψότατο) και ξενικές ή ελληνοποιημένες λέξεις ( κοκταίηλ, εμπριμέ, τοκ, σικ, ελεγκάντικη, χολ, WC, ατζέντα) σαρκάζει την αλλοτρίωση και τον στείρο μιμητισμό της ιθύνουσας τάξης. Γενικότερα, η σύγχυση της γλώσσας αντικατοπτρίζει τη σύγχυση ταυτότητας της  εποχής. Αυτοί που χρησιμοποιούν την καθαρεύουσα , θεωρώντας κατώτερη τη δημοτική, ενώ επιχειρούν να διασφαλίσουν την καθαρότητα της γλώσσας, απαλλάσοντάς την από λαϊκούς τύπους, την « εμπλουτίζουν» με ξένες λέξεις, νοθεύοντάς την.

  Με ειρωνική διάθεση αντιμετωπίζει και τη στάση ζωής των Ελλήνων όπως αυτή αποτυπώνεται στις ειδήσεις και τις αγγελίες. Εκεί παρουσιάζονται οι ανάγκες των Ελλήνων ανάλογα με την κοινωνική τους τάξη και την οικονομική επιφάνεια. ( κοκταίηλ, τζιπ, νεόδμητος πολυκατοικία, τάπης γνήσιος περσικός, ενοικιάζεται δωμάτιο, ζητείται γραφομηχανή, ραδιογραμμόφωνον).

  Η γλώσσα του συγγραφέα είναι η γλώσσα της καθημερινότητας, απλή δημοτική, άμεση, πυκνή, ουσιαστική, ρεαλιστική θα λέγαμε, ώστε να μπορέσει να αποτυπώσει την έλλειψη ελπίδας.

  Το ύφος του συγγραφέα είναι λιτό,ζωντανό, παραστατικό με γρήγορο,κάποιες φορές ασθματικό,  ρυθμό. Αυτός υπηρετείται από τον μικροπερίοδο λόγο ( «Πέρασε το χέρι του στα μαλλιά του. Σκούπισε τον ιδρώτα στο μέτωπό του· είχε ιδρώσει, κι όμως δεν έκανε ζέστη.»), τα ασύνδετα σχήματα ( «Και στο μεταξύ, το αίμα χυνότανε, στην Κορέα χτες, στην Ινδοκίνα σήμερα, αύριο…») , τις επαναλήψεις , τη βραχυλογία , την εκφραστική πυκνότητα και την κινηματογραφική τεχνική.

ΕΚΦΡΑΣΤΙΚΑ ΜΕΣΑ: Η ρεαλιστική ματιά του συγγραφέα και η σκοτεινή διάθεση του ήρωα δεν επιτρέπουν τη χρήση πολλών εκφραστικών μέσων. Εντοπίζουμε μόνο:

-   Επαναλήψεις. «Σύγχυση στον τομέα των ιδεών, σύγχυση στον κοινωνικό τομέα, σύγχυση…» , «Και είχε ελπίσει. Μα τώρα ήτανε πια χωρίς ελπίδα. Ναι, δε φοβότανε να το ομολογήσει στον εαυτό του πως ήτανε χωρίς ελπίδα.Μια σειρά από διαψεύσεις ελπίδων ήταν η ζωή του. Είχε ελπίσει τότε… Είχε ελπίσει ύστερα…

- Αντιθέσεις. «Και είχε ελπίσει. Μα τώρα ήτανε πια χωρίς ελπίδα», «Ένας άνθρωπος που είχε ελπίσει άλλοτε, και τώρα δεν έχει ελπίδα»

  - Μεταφορές/ Προσωποποιήσεις: «το μεγάλο τζάμι που έβλεπε στη λεωφόρο», « Έριξε μια ματιά στις «Μικρές Αγγελίες» , « Σκέψεις γυρίζανε στο νου του», «Πως θα 'ρχόταν η ειρήνη, πως ο εφιάλτης του πολέμου δε θα ίσκιωνε πια τη γη μας », «η σκιά του τρίτου δεν είχε πάψει να βαραίνει πάνω στον κόσμο μας.» «το σκοτεινό πρόσωπο της ζωής.» « Την ειρήνη, τη βαθιά τούτη λαχτάρα, που κρέμεται από μια κλωστή» « Σκεφτότανε το φόβο που έχει μπει στις καρδιές», « Άγγιζε θέματα του καιρού μας», «Φοβότανε την ετικέτα που θα του δίνανε σίγουρα οι μεν και οι δε.»

    - Παρομοιώσεις: «Σαν να ήταν έγκλημα αυτό. Σαν να είχε ένα σημάδι πάνω του που το μαρτυρούσε. Σαν να ήτανε γυμνός ανάμεσα σε ντυμένους.»

   Να σημειώσουμε βέβαια ότι αυτά τα εκφραστικά στοιχεία στηρίζουν την παραστατικότητα του κειμένου και την άριστη απόδοση του υπαρξιακού αδιεξόδου μετά τον πόλεμο και δεν στοχεύουν να εξωραϊσουν την πραγματικότητα.

                                  

                                        

 ΠΗΓΕΣ:

1)« Ερμηνευτικές αναλύσεις στα Κείμενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας Γ΄Γυμνασίου» Θεοδώρα Μερτίκα , Στέλλα Πανουργιά-Σαββανή, Μανώλης Μανδαμαδιώτης, Στέλλα Αλιγιζάκη, εκδ. Πατάκη , Αθήνα, 2006.

2) http://www.greek-language.gr/Resources/literature/education/literature_history/search.html?details=73

3) http://afterschoolbar.blogspot.gr/2012/04/blog-post.html

4) http://alexgger.blogspot.gr/2013/04/blog-post_6.html

5) http://taenoikwkaiendimw.blogspot.gr/2014/03/blog-post_29.html

6) http://kostasleimonis.blogspot.gr/2014/10/blog-post.html

7)http://blogs.sch.gr/ksergaki/2012/04/23/%CE%B1%CE%BD%CF%84%CF%8E%CE%BD%CE%B7%CF%82-%CF%83%CE%B1%CE%BC%CE%B1%CF%81%CE%AC%CE%BA%CE%B7%CF%82-%CE%B6%CE%B7%CF%84%CE%B5%CE%AF%CF%84%CE%B1%CE%B9-%CE%B5%CE%BB%CF%80%CE%AF%CF%82/

8) Προσωπικές σημειώσεις.

Ερωτήσεις : http://mariagrivakou.blogspot.gr/search/label/%CE%9A%CE%B5%CE%AF%CE%BC%CE%B5%CE%BD%CE%B1%20%CE%9D%CE%B5%CE%BF%CE%B5%CE%BB%CE%BB%CE%B7%CE%BD%CE%B9%CE%BA%CE%AE%CF%82%20%CE%9B%CE%BF%CE%B3%CE%BF%CF%84%CE%B5%CF%87%CE%BD%CE%AF%CE%B1%CF%82%20%CE%93'%20%20%CE%93%CF%85%CE%BC%CE%BD%CE%B1%CF%83%CE%AF%CE%BF%CF%85

Σχετικό κριτήριο αξιολόγησης: https://hubslide.com/seventekidou/antones-samarakes-zeteitai-elpis-g-gymnasiou-kriterio-axiologeses-s56de0d0de958d52c4564879e.html

Παράλληλο κείμενο: https://docs.google.com/viewer?a=v&pid=sites&srcid=ZGVmYXVsdGRvbWFpbnxjaHJvbmlhbmdlbGlraTF8Z3g6NzE4MTg3MzRiNTY2YjI1ZA

http://alexgger.blogspot.gr/2013/04/blog-post_6.html                                              

ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΕΚΘΕΣΗΣ Γ΄ΛΥΚΕΙΟΥ

1) Να εντοπίσετε τον τρόπο ανάπτυξης του αποσπάσματος και να διακρίνετε το σημείο με ειρωνική διάθεση.

« ... κι όμως κανείς δεν θα παραδεχθεί ότι υπάρχει πιθανότητα να μπερδεύει ένα μυθιστόρημα που έχει γραφτεί από άντρα για μυθιστόρημα που έχει γραφτεί από γυναίκα. Κατ’αρχήν υπάρχει η προφανής και τεράστια διαφορά εμπειριών. Η ουσιαστική διαφορά όμως δεν βρίσκεται στο γεγονός ότι οι άντρες περιγράφουν μάχες και οι γυναίκες τοκετούς αλλά στο πώς περιγράφει κάθε φύλο τον εαυτό του.»

2) Ποιος είναι ο τρόπος ανάπτυξης της παραγράφου. Να διατυπώσετε ένα επιχείρημα ,με βάση τα στοιχεία της παραγράφου, το οποίο θα καταλήγει στο συμπέρασμα : «Άρα αναπόφευκτα οι γυναίκες παρουσίασαν μικρότερη λογοτεχνική παραγωγή.»

«Το γεγονός , όπως πιστεύω ότι θα συμφωνήσουμε όλοι, είναι ότι από τα αρχαία χρόνια μέχρι τις μέρες μας οι γυναίκες έχουν γεννήσει ολόκληρο τον πληθυσμό της οικουμένης. Η εργασία αυτή απορρόφησε πολύ χρόνο και δύναμη. Επιπλέον τις έφερε σε θέση εξάρτησης από τους άντρες και παρεμπιπτόντως – αν αυτό είχε κάποια σχέση με το θέμα μας- εμφύσησε στις γυναίκες ορισμένα από τα πιο ελκυστικά και αξιοθαύμαστα χαρακτηριστικά της ανθρώπινης φυλής.»

3) Ποιος είναι ο τρόπος ανάπτυξης του αποσπάσματος; Να δικαιολογήσετε την απάντησή σας.

« Τα βιβλία αν χρειάζονται υποστήριξη από έναν πρόλογο εδώ, μία εισαγωγή εκεί, δεν έχουν δικαίωμα να υπάρχουν περισσότερο από ένα τραπέζι που για να είναι σταθερό χρειάζεται να στηρίξεις το ένα του πόδι με ένα διπλωμένο κομμάτι χαρτί»

4) Ποια λειτουργία της γλώσσας επιλέγει η συγγραφέας για το ακόλουθο χωρίο;

« Ο γιος της επιμένει ότι ξεχνούσε το ρόλο της μόνο όταν υπήρχε κάτι αταίριαστο στα λόγια, όταν έμπαινε κάποιο σκουπιδάκι στη θαυμαστή μηχανή της μεγαλοφυίας της».

( Οι ασκήσεις 1-4 βασίζονται σε αποσπάσματα από το βιβλίο της Βιρτζίνια Γουλφ

« Σκοτώνοντας τον άγγελο του σπιτιού», Μικρά Τσέπης εκδ. Καστανιώτη)

5)  Να βρείτε τους τρόπους ανάπτυξης της παραγράφου; Γιατί χρησιμοποιείται το β’ ενικό πρόσωπο;

     Θα έλθει η μέρα που θα είσαι ηλικιωμένος και θα νιώθεις ότι έχεις ζήσει χίλιες ζωές, γιατί θα είναι σαν να ήσουν παρών στη Μάχη του Βατερλό,  ότι παρακολούθησες τη δολοφονία του Ιούλιου Καίσαρα κι ότι ήσουν πολύ κοντά στο σημείο όπου ο Bertoldo il Nero, αναμιγνύοντας ουσίες σε ένα γουδί για να βρει τον τρόπο να φτιάξει χρυσό, ανακάλυψε κατά λάθος την πυρίτιδα (μπαρούτι) και εκτινάχθηκε στον αέρα (και καλά να πάθει). Αντίθετα, άλλοι φίλοι σου, οι οποίοι δεν θα έχουν καλλιεργήσει τη μνήμη τους, θα έχουν ζήσει μια μόνο ζωή, τη δική τους, που θα πρέπει να ήταν και πολύ μελαγχολική και στερημένη από μεγάλες συγκινήσεις. (http://antikleidi.com/2016/03/16/umberto_eco_grama_egono/#more-100334)

6) Ποια είναι τα δομικά μέρη της παραγράφου;

  Εκ φύσεως ο άνθρωπος είχε δύο πηγές δράσης, την επιθυμία και το φόβο. Κάθε του απόφαση, κάθε του βήμα γινόταν είτε με το καρότο, λοιπόν, είτε με το μαστίγιο. Μα φαίνεται πως ξέχασε στην πορεία ο άνθρωπος να θέλει και ξέμεινε να φοβάται. Σαν να περάσαμε τη φύση από σουρωτήρι τόσα χρόνια και κρατήσαμε το κατακάθι. Έτσι, ασυνείδητα έμαθε ο άνθρωπος να αντιδρά, είτε από φόβο είτε από ανάγκη, κι όχι να δρα. (http://www.tovima.gr/opinions/useropinions/article/?aid=786638#.VwDGa5KZ_TU.google_plusone_share)

7) Να εντοπίσετε τη συλλογιστική πορεία της παραγράφου

  Η επικράτηση του φόβου δεν ήρθε από μόνη της, αλλά με αιώνες συστηματικής επιβολής. Εν αρχή υπάρχει η ανάγκη του ανθρώπου για προστασία, που τον κάνει να σχηματίζει κοινωνίες, να ‘επιλέγει’ εξουσίες θυσιάζοντας ενστικτωδώς ολίγη ως πολλή από την ελευθερία του με σκοπό την επιβίωσή του. Πέρα από το φόβο του θανάτου, υπάρχει και ο φόβος της απομόνωσης και της περιθωριοποίησης. Είναι ένας φόβος συνομήλικος που κινεί τον άνθρωπο να αναζητά καταφύγιο σε ομάδες, να κυνηγά να τρυπώσει σε κάποιο υποκατάστατο οικογένειας, που αναμφισβήτητα είναι το μοναδικό φυσικό ανθρώπινο σύνολο.  Όπου υπάρχει φόβος, είναι εκμεταλλεύσιμος, γιατί ο φόβος φωλιάζει στην αδυναμία. Ο Rousseau (ο οποίος ταυτίζεται με τον Hobbes ότι ο άνθρωπος κινείται από φόβο) στον Εmile δηλώνει ξεκάθαρα την ευθύνη της κοινωνίας στην ανθρώπινη διάβρωση. Ο φόβος του θανάτου δεν είναι φυσικός, αλλά μας επιβάλλεται από κληρικούς, φιλοσόφους, γιατρούς που κάνουν τον άνθρωπο να αποτάξει την κληροδοτημένη γνώση του να υποφέρεις και να πεθαίνεις εν ηρεμία. (http://www.tovima.gr/opinions/useropinions/article/?aid=786638#.VwDGa5KZ_TU.google_plusone_share)

8) Ποιους  τρόπους και μέσα πειθούς χρησιμοποιεί ο αρθρογράφος στην παράγραφο;

  Χρόνια πριν, ένα βιβλίο του Μενέλαου Λουντέμη που διαδραματιζόταν στη δεκαετία του '30 στάθηκε η αφορμή για να συνειδητοποιήσω πως είναι σταθερή μόδα σε κάθε εποχή οι μεγαλύτεροι να κατακρίνουν τις νέες γενιές και να βαφτίζουν ανώτερες τις παλαιότερες εποχές. Γίνεται να μη συμβαίνει αυτό σε μια εποχή που δοκιμάζεται η κοινωνική συνοχή κι ο κόσμος τρέχει με ιλιγγιώδη ταχύτητα; Σε μια εποχή που νιώθουμε πως όλα γύρω μας καταρρέουν; Αν, δε, αναλογιστούμε και το ότι ο Καβάφης, που τόσο έχει δοξαστεί σε Ελλάδα και εξωτερικό για την ποίησή του εδώ και χρόνια, μετά βίας κατάφερνε να εκδώσει κάποια από τα ποιήματά του όσο ζούσε, τότε θα καταλάβουμε ότι πολλές φορές ένα ξεχωριστό πνεύμα δεν αναγνωρίζεται όσο το σώμα που το φέρει, ζει.

(http://www.huffingtonpost.gr/konstantina-kalliontzi/-_4967_b_9618600.html)

9) Με ποιον/ποιους τρόπο/ους αναπτύσσεται η παράγραφος;

        Θα αναρωτηθείς γιατί παλιά οι υπολογιστές ονομάζονταν ηλεκτρονικά μυαλά; Διότι      σχεδιάστηκαν με βάση το μοντέλο του εγκεφάλου σου (μας), αλλά ο εγκέφαλος έχει περισσότερες διασυνδέσεις από έναν υπολογιστή, είναι ένα είδος υπολογιστή που κουβαλάς πάντα μαζί σου, ο οποίος μεγαλώνει και δυναμώνει με την άσκηση, ενώ ο υπολογιστής που έχεις πάνω στο γραφείο σου, όσο πιο πολύ τον χρησιμοποιείς, τόσο περισσότερη ταχύτητα χάνει και μετά από μερικά χρόνια θα πρέπει να τον αλλάξεις.  Αντίθετα, στην εποχή μας, το μυαλό σου μπορεί να διαρκέσει έως και ενενήντα χρόνια -αν το έχεις εξασκήσει. Και στα ενενήντα του χρόνια θα θυμάται περισσότερα πράγματα από αυτά που θυμάσαι τώρα. Και μάλιστα δωρεάν! (http://antikleidi.com/2016/03/16/umberto_eco_grama_egono/#more-100334)

10) Ποιος είναι ο τρόπος ανάπτυξης της παραγράφου και να δικαιολογήσετε τη χρήση της διπλής παύλας.

Το πρώτο και κύριο εργαστήριο κατασκευής σύμμορφων προς την κοινωνία ατόμων είναι η οικογένεια. Η κρίση της σύγχρονης οικογένειας δεν έγκειται μόνο ούτε κυρίως στη στατιστική της διάλυση· το βασικό είναι ο θρυμματισμός και η αποσύνθεση των παραδοσιακών ρόλων -άντρας, γυναίκα, γονείς, παιδιά- και η συνέπειά τους: ο άμορφος αποπροσανατολισμός των νέων γενεών.

( Κ. Καστοριάδης: Λόμπι και Χόμπι  [Πηγή: www.doctv.gr])

11) Ποια είναι η συλλογιστική πορεία της παραγράφου; Να δικαιολογήσετε τη χρήση της άνω κάτω τελείας

  To δυτικό όμως εκπαιδευτικό σύστημα έχει μπει εδώ και είκοσι χρόνια σε φάση επιταχυνόμενης διάλυσης. Υφίσταται κρίση περιεχομένου: τι μεταδίδεται, και τι πρέπει να μεταδίδεται, και με βάση ποια κριτήρια; Δηλαδή: κρίση των «προγραμμάτων» και κρίση του στόχου προς τον οποίο καταρτίζονται τα προγράμματα. Διέρχεται επίσης κρίση της εκπαιδευτικής σχέσης: ο παραδοσιακός τύπος της αναντίρρητης αυθεντίας έχει γκρεμιστεί, και νέοι τύποι -ο δάσκαλος-συμμαθητής, για παράδειγμα- δεν καταφέρνουν ούτε να διαμορφωθούν, ούτε να αναγνωριστούν, ούτε να διαδοθούν.  ( Κ. Καστοριάδης: Λόμπι και Χόμπι  [Πηγή: www.doctv.gr])

12) Ποιο τρόπο και πιοα μέσα πειθούς χρησιμοποιεί η αρθρογράφος στο απόσπασμα:

 Κάθε χρόνο, τέτοια μέρα, η επανάληψη είναι απαραίτητη. Χθες, η 8η Μαρτίου γιορτάστηκε κατά τα συνήθη: αφιερώματα, φωτογραφίες, ψηφίσματα, σχόλια, αναφορές σε όλα τα μέσα, έντυπα, ηλεκτρονικά και κοινωνικής δικτύωσης... Παγκόσμια Ημέρα της Γυναίκας, με τα απαραίτητα, συνοδευτικά, στοιχεία, όλο και πιο μαύρα, αν σκεφτεί κανείς την πορεία της ανθρωπότητας από το 1909 που καθιερώθηκε έως σήμερα. Και αν η 8η Μαρτίου έχει κάποια χρησιμότητα –γιατί καμία άλλη δεν έχει– είναι γι’ αυτά ακριβώς τα στοιχεία: σε 27 χώρες οι γυναίκες δεν έχουν τα ίδια δικαιώματα με τους άντρες, 3.500 γυναίκες δολοφονούνται κάθε χρόνο από τους άντρες τους στην ενωμένη Ευρώπη, υψηλή ανεργία στο γυναικείο φύλο, αυξημένα ποσοστά για τις γυναίκες πρόσφυγες κ.ο.κ. Την 8η Μαρτίου θριαμβεύουν οι μετρήσεις και οι στατιστικές. Αυτήν τη χρονιά, προστέθηκαν και τα τιμώμενα πρόσωπα: οι γυναίκες πρόσφυγες.

(http://www.kathimerini.gr/852495/opinion/epikairothta/politikh/h-8h-martioy-anhkei-ston-20o-aiwna).

13)Ποιος τρόπος πειθούς κυριαρχεί στις παράγραφους; Να αναφέρεται και τα μέσα πειθούς.

΄Ενας «πόλεμος» που προδίδεται στο μπακλαβαδοκόψιμο της Ευρώπης με τείχη, στα λασπόνερα της Ειδομένης, στα πολύνεκρα ναυάγια στο Αιγαίο, στην πείνα, την οργή, την οδύνη, τον τρόμο, τις αρρώστιες, τον θάνατο, τις καταστάσεις εξαθλίωσης που καταρρίπτουν τους τίτλους πολιτισμού, που εκτραχύνουν τις ψυχές, στη χλαπαταγή απελπισίας που ξεβράζεται καθημερινά στα σαλόνια των σπιτιών αλαφιάζοντας συνειδήσεις. (http://www.kathimerini.gr/852791/opinion/epikairothta/politikh/sygkroysh-oneirwn-kai-apolytwn)

  Δεν είναι μια απλή προσθαφαίρεση ανθρώπων η προσφυγιά, το γνωρίζουν καλά όλοι στην Ανατολική Μεσόγειο και τα Βαλκάνια που έζησαν μεγάλες πληθυσμιακές ανακατατάξεις στις αρχές του 20ού αι., με καταλυτικές επιπτώσεις στους ντόπιους πληθυσμούς – σε ορισμένες περιπτώσεις δημιουργήθηκαν εντελώς νέες κοινωνίες. Η παρούσα προσφυγική κρίση είχε αποκαλύψει την έλευσή της. Ομως κανείς δεν ήθελε να το δει. Δεν υπήρξε σχέδιο που θα απέτρεπε ορισμένες από τις συμφορές, οι συζητήσεις εξαντλούσαν χωρίς καρπούς ό,τι ονόμαζαν και περιέγραφαν. Υπήρξαν μόνο φράχτες, που σκοτώνουν από τη μια την ενότητα και από την άλλη την ευρωπαϊκή αίγλη. Που υπονομεύουν τη βάση των κοινών αρχών, των κοινών ειδώλων, των ήδη συρρικνωμένων από τον φόβο. Που περνούν τις νέες συντεταγμένες από το κόσκινο μιας πρακτικής κυνικής σοφίας. Αφόρητα τοπικιστικής αφού πρόσφυγες συνεχίζουν να έρχονται στην αποθήκη - Ελλάδα.

(http://www.kathimerini.gr/852791/opinion/epikairothta/politikh/sygkroysh-oneirwn-kai-apolytwn)

14) Να αναγνωρίσετε το είδος σύνταξης που επέλεξε ο αρθρογράφος στο χωρίο και να δικαιολογήσετε αυτή την επιλογή. Να την μετατρέψετε στην αντίθετή της.

« Όλοι οι κάθε είδους φασισμοί στηρίζονται σε έναν αρχικό μύθο.»

( http://www.efsyn.gr/arthro/mythos-kai-istoria)

15)  Ποια συλλογιστική πορεία διαγράφεται στο ακόλουθο απόσπασμα. Προσπαθήστε να διακρίνετε την αναλογία που υπάρχει στην παράγραφο:

΄ Ολοι οι κάθε είδους φασισμοί στηρίζονται σε έναν αρχικό μύθο.Αυτόν της ανώτερης φυλής που έχει ένα ηρωικό παρελθόν και ιστορική συνέχεια ανά τους αιώνες, με προγόνους σχεδόν ημίθεους που μας καλούν να τους ακολουθήσουμε με αντίστοιχες ηρωικές πράξεις. Στην ουσία αντιγράφουν το θρησκευτικό φαινόμενο, που είναι μεταφυσικό, και δημιουργούν μια επίγεια θρησκεία με θεό τον αρχηγό τους. Και όταν η θρησκεία γίνεται επίγεια και το θρησκευτικό φαινόμενο γίνεται πολιτική ιδεολογία, τότε έχουμε  φασισμό.

 (http://www.efsyn.gr/arthro/mythos-kai-istoria)

16) Γιατί χρησιμοποιείται  ο μακροπερίοδος λόγος  και η διπλή παύλα;

  Τα εύλογα ερωτήματα ως προς το κατά πόσον η διογκούμενη τάση λήψεως αυτοφωτογραφιών -των καλούμενων selfies- και εν συνεχεία προβολής τους στο Facebook, αποτελεί ενδεικτικό σημείο ναρκισσιστικής διαταραχής της προσωπικότητας, έχουν προκαλέσει το ενδιαφέρον της επιστημονικής κοινότητας -που διαπραγματεύεται το θέμα με σχετικά άρθρα- και την ανησυχία πολλών γονιών οι οποίοι βλέπουν καθημερινά τα παιδιά τους να «υπέρ-ποστάρουν» τις αυτοφωτογραφίσεις τους στο Διαδίκτυο, συχνά σε βάρος των δραστηριοτήτων και των υποχρεώσεων της πραγματικής τους ζωής. (http://www.kathimerini.gr/849324/article/epikairothta/ellada/ta-koinwnika-diktya-8refoyn-ton-narkissismo-twn-xrhstwn).

17) Ποια είναι τα δομικά μέρη της παραγράφου; Ποιος ο τρόπος ανάπτυξης;

Παράλληλα, τόσο το Facebook, όσο και τα υπόλοιπα ψηφιακά μέσα κοινωνικής δικτύωσης ευνοούν, λόγω των δομικών χαρακτηριστικών τους, την αυτοπροβολή, μέσω αυτοπεριγραφών. Ταυτόχρονα, υποθάλπουν τη ματαιοδοξία μέσω των υπερπροβαλλόμενων φωτογραφιών και ευοδώνουν την ανάπτυξη μεγάλου αριθμού, αλλά ρηχών, σχέσεων. Ολα αυτά αποτελούν χαρακτηριστικά που φέρουν έντονη ναρκισσιστική χροιά. (http://www.kathimerini.gr/849324/article/epikairothta/ellada/ta-koinwnika-diktya-8refoyn-ton-narkissismo-twn-xrhstwn).

18) Να εντοπίσετε τις φράσεις συνυποδηλωτικής σημασίας και να τις αποδώσετε κυριολεκτικά

 Καμιά χώρα δεν θα μπορούσε να επιτύχει μόνη τον περιορισμό των ροών. Ομως η βαριά διαλυτική σκιά του πολυπρόσωπου εφιάλτη (έκρηξη της μισαλλοδοξίας, τρομοκρατικές επιθέσεις) που έχει πέσει πάνω στην κουρασμένη από την οικονομική κρίση Ευρώπη καταστρέφει τον καταλύτη που έθεσε σε κίνηση τη σύγχρονη ευρωπαϊκή ιστορία, την ενότητα. Εθνικισμοί, εσωστρέφεια, φράχτες σχίζουν την ευρωπαϊκή βεντάλια. (http://www.kathimerini.gr/847735/opinion/epikairothta/politikh/8hriwdes-provlhma-isxnes-lyseis)

19) Ποιος είναι ο τρόπος ανάπτυξης της παραγράφου; Να σχολιάσετε το ύφος της αρθρογράφου; Γιατί υιοθετεί το συγκεκριμένο ύφος;

  Με τους διεθνείς διαγωνισμούς υπάρχει πάντα ο... κίνδυνος να εμφανίσει ρωγμές ο πελατειακός χαρακτήρας του ελληνικού Δημοσίου και να εδραιωθεί ο αυτοματισμός της αξιοκρατικής οδού. Οτιδήποτε δεν ελέγχεται και δεν προσφέρεται για εξυπηρετήσεις και ασκήσεις εξουσίας, υπακούει δηλαδή σε κανόνες που αναπροσαρμόζονται διαρκώς στις ανάγκες και στις απαιτήσεις των καιρών, υποχρεώνει σε επίπονες (για όλες τις πλευρές) αξιολογήσεις. Το ερώτημα είναι αν θα συνεχίσουμε να επιβραβεύουμε τα «πλαστά πτυχία» και τις «αλλοιώσεις βαθμών», σαν να μην πέρασε μια μέρα... (http://www.kathimerini.gr/845966/opinion/epikairothta/politikh/enas-allos-kosmos-einai-efiktos)

20) Να εντοπίσετε το επιχείρημα στο ακόλουθο απόσπασμα:

 Με αυτή την έννοια είμαστε όλοι ξένοι. Επιτομή της ανθρώπινης κατάστασης, περιστασιακά άρνηση ή επιβεβαίωσή της. Αντιφατικά όντα που αναζητούν διαρκώς ταυτότητα, που ψάχνουν εναγωνίως το «εμείς», που μαθαίνουν να το βρίσκουν στην ομοιότητα και να απορρίπτουν τη διαφορά.( http://www.efsyn.gr/arthro/o-xenos-mesa-mas).

21) Ποια είναι η συλλογιστική πορεία που ακολουθείται στην παράγραφο:

 Οι ξένοι προσφέρουν μια μοναδική ευκαιρία σ΄ εμάς τους (συγκυριακά) προνομιούχους, στους βολεμένους: να δούμε μια εκδοχή της δικής μας κατάστασης, να εκπαιδευτούμε να βλέπουμε τον κόσμο με τα μάτια των άλλων, να μάθουμε να μπαίνουμε στη θέση τους. ( http://www.efsyn.gr/arthro/o-xenos-mesa-mas).

Το σχολείο μας

Το σχολείο μας